Morgunblaðið - 09.06.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, URIÐJUDAGUR 9. JÚNÍ 1970
17
Charles Dickens
1870 -1970
Mkkawber, ihin ódauðleg'a sögupersóna iDickens. Fyrirmyndin var
faðir hans sjálfs.
CHARLES Dickieins fæddist 7.
febrúar 1812 ag andaðist 9. júni
1870. Hamm er sá rithöfuindur
eniSkur, sem hefur frá því hann
hóf ritstörf niaklkru fyrir miðja
sfðusbu öld, notið mieiri vin-
sælda en nokkur amnar. Enin
þanin dag í daig eru bækur hains
lesiniar af sama áhuiga ag sömu
ánægj u ag fyrrum ag eintaka-
fjöldi verka hana eykst með
hverju ári.
Asitæðan fyrir þessiuim vin-
sældum er meðal anmiara siköp-
unarmáittur hans, hiamn kveikir
líf í ölluim þeim pensániuim, setn
hainn mótar í sikáldsöguim síraum,
aða 1 persónurna r og aufcapersán-
uroar eru allar sprellifaindi, ekki
týpur, heldur fólk, sem hsegt er
að búast við að hitta i daig eða á
miorgun. Maður yrði dálítið
unidrandi ef maðiur raefcist á mr.
Piokwick eða Sam Weller eiin-
bvern daiginn, ein miaður félli
ékki í stafi af uodruin. Sumir
hafa talið persóniur Dickens
meira í aett vi!ð sipémynd af per-
sónium en eiginlegar persónur,
en spémynd verður aldrei gerð
nema mieð visisia persómu fyrir
auigum. Spémiymdin eru lisitræn-
ár ýkjur á visisiuim hliðum per-
sónuleikaos, án persóniuleikia
verður engim spémynd gerð.
Persómur Dickeinis verða öllum
ógleymainleigar, sem lesið hafa
skáldisögur hants, það veldur
miklu um viosiældir hains, ein það
sem mestu veldur er humorion.
>að eru ekfci mangir góðdr
húmioristar rneðal rithöfunda í
heiminuim, margir sœmiilegir, en
fáir ágætir. Dickems er mieðal
þeirra siíðiastnefndu. Þótt skop-
skyn hains væri einstalkt, þá var
niæmleiki hams fyrir kjörum
þeirra, 9em utainigar'ðis voru í
þjóðfélagimu sívakainidi, þeir áttu
alla samúð haos. Persónuleg
reynsla hams sjálfs, viðfcvæmmii
og réttlætistoeninid ollu því að
hann réð®t gegn kiúgun og órétt-
læti. Haon fæddist skammt frá
Portsmouth 1812, faðir ihiams var
skrifsitiofumiaður og vamm á skrif-
sbofu flotaims, homium er svo lýst,
að hamm hafi verið kærulaust
lipurmienmi. Móð'ir Dickiemis er
talin birtast í skáldisöguim hamis
sem frú Nickleby og somir telja
að móðir hans komii fram í ýms-
um illskeyttum kvenvörgum,
sem hanm lýsir í sögum símiuim.
Móðir haos virðist hafa verið
heldur heirnsk kona og ndzk.
Möðurforeldrar Dickems voru
vinmuihjú og ammia hamis virð-
ist vera fyrirmyndim að frú
Rouncewell í „Bleak Houise".
Fyrstu ár barnæisku Dicfcens var
hagur fjölsikylduoniar sæmilegur.
Á þeim árum lais hamm ýmsar
hielztu skáldsögur enskra rithöf-
unda frá 18. og upptvafi 19. ald-
ar, svo sem Peregrimie Pickle,
Humphrey Cliniker, Tom Jomes
og fleiri, au!k þeiss lais hiamm þá
Don Quixote og Gil Blas. Síðar
varð hiainin sem umiglinigur að
seljia þastsar bækur á fomisiölu,
em kynni hamis af Smollett,
Fieldimg, Oervainteis og fleiri höf-
unduim höfðu áhrif á mótun
stíls hamjs.
Fjölskylda Dickemis flutti til
Lundúna og skömimu síðar til
Chabham, þar sem fjölskyldiummii
famaðiist vel. Dvölim þar varð
þó skemmri en ætiað var og aft-
ur var haldið til Lumdúna. Þar
hófst hrakfallasaga f jölskyldiunm-
ar. Dickemis litli var settur í
vinmu og faðdr haints lemti í
skiuldiafangelisi. Diotoemis fyrirgaf
föður súnium aldrei að hafa kom-
ið homuim fyrir í skósvertuger’ð,
þar sem hanm varð að hírast
inmam um úrkast unglimiga úr
skuiggahverfum stórborgarinmar.
Hamm hafði kyninzt betri aðstæð-
um O'g nú tók að sverfa að.
Hanm leit síðar á þetta tímabil
sem tírmabil skaimmar og niður-
lægiogar og mimmtist aldrei á
það við nokkurn marnn, en því.
Skýrar birtust áhrif þesis í lýs-
ingum hans á skuggahliðum
mammlífsins í verkum hams. Með
iðmbyltimigunni og uppkomu fjöl-
mennrar smáborgaraistéttar á
Englandi kom nýr mórall til
sögunmar, sam var reiisiur á
stölðugu streði við að halda á-
unmri þjóðfélagsistöðu. Með þessu
fylgdi stolt yfir bættum kjör-
um og oæm stéttarvituind, menn
vildu gjarnan gleyrrua uppruina
siímum ef hiamm saimsvaraði ekki
stöðu þeirra í þjóðfélagimiu og
fátækt og allsleysi var það sem
þessi stétt skaimmiaðiist sín mest
fyrir að hafa orðið að þola. Það
var stoamimarleigt að vera smauð-
ur elða hafa verið það. Af þess-
uim toga var afstaða Dickems til
þessa dapurlega tímiabiis. Tíðar-
amdinrn miótaði Dicfcems að þessu
leyti. Eftir að faðiir hans lotsmaði
úr skiuldiafanigelisinu kom hamn
syni srniuim í skóla og næstu ár-
in frá 16 ára aldri þar til Pick-
wiiok kom út vanm Diokens á
skrifsbofu lögfræðiiraga, Síðar
fétok hamin vinmu við hlaða-
mienmsku og var blaðaiskrifari
um tíma. Hamm var þimigfrétta-
ritari og kynntiist störfum þimg-
miaininia og stjórnmólabaráttunmi,
en þau kyruni urðu til þess að
ala með honuim. djúpsbæ'ðia fyr-
irlitiniimigu á' stjórmmálamömmmum.
í skáldsögum hamis eru stjóm-
málamienin dreignir upp ýmiiist
sem bjánar eða óþaktoamenmii.
Störf hanis þesisi ár, kynmi
hamis af flestum stéttuim borgar-
inrniar ag fjölskrúðugu miainmlífi
urðu honium sú náma, sem hamm
jós af efnivið í sögur sínar.
Blaðaskrifin voru honum aefing
og undirbúningur til frekari rit-
starfa. í fyrstu skrifaði hann
fyrir blöð og tímiarit og það
hlaut að vera í samræmi við
smekk ritstjóranna og það sem
fólk vildi helzt lesa, en allt frá
byrjun skrifaði bamm sam-
kvæmt eigin smekk, hainin naut
þess að skrifa og þurfti aldrei
aö setja sig í sérlegar stellimig-
ar eða þviniga sig til skrifta.
Skrif hamis voru að því leyti í
siaimræmi við smiekk ritstjóra og
alls almienmimgB, að þau voru
skemimtileig. Lipurlega skrifaðar
lýsingar hans á daglegu lífi
miannia í Lundúnum og kátlagar
frásagndr þóbtu mieð betra af-
þreyimgarefni blað'a og tírna-
rita.
Þegar Dickens var 23ja ára
var hanin lítt þefcktur blaðaskrif
ari, en þá gerðist umdrið. Forlag
nokkurt í Lundúnum réð hamin
Rólegt á stríðs-
afmæli
TEL AVIV 5. júnií. — NTB.
Þrjú ár eru liðin í dag síðan
sex daga striðinu lauk og ísra-
elskar flugvélar gerðu stöðugar
loftárásir í allan dag á egypzk
skotmörk við Súez-skurð, en á
öðrum vígstöðvum hefur dregið
úr bardögum. Þrátt fyrir nokkur
spremgjutilræði á Gaza-svæðinu,
var yfirleitt rólegra í ísrael í dag
en á afmælinu í fyrra.
Fonsieitli íanaelsíka hemnáðsiinis,
Haiim Ben-Lev hershöfðinigi,
saigðli í daig að ísmaelair mundu
halda áfnam loftiámásuim á Egyptia
jaifnivel þótit rúaaniesikir flugmienm
neyndu að ákipta sér aif átökun-
um. Hann kvað þalð etoki óisiemni-
legt að sovézkir herrnienin í
Egyptalainidi hefðu þegair fallið
fyinir ísnaeLstouim spnamgjuim ag
aaigði að það vaeri sibaiðneymd að
sovézkiir hermiemin berðuist mieð
fótgönigultði og stórsbobaliðii Eg-
ypta. Hann laigði áherziu á, að
loftárásir á stootmiörk lanlgt iinmii
í Egyptaiandli ynðu hiafiniair að
niýj u, þegar og ef maiuðgyn kneifiðíi.
til þesis að skrifa skissur, sem
áttu að fylgja skopteikninigum
af íþrótta og sporttilburðum.
Úr þesisu fyrirtæiki va.rð ein
stoemimtilegaista og sérstæðiasta
skáldsaga, sem slkrifuð hefur
verið, „Pickwick Papers“. Með
þessiari samamtekt varð höfumd-
urinin vinsælasti rithöfumdur
Emglamds á 19. öld og upp frá
því skrifaði hanm það sem hamn
lystL
Eftir þetta rak hver bókim
aðra, hamn la.gði á sig óhemju
vinimu, hélt fyrirleistra og lais
upp úr skáldsögum sínum, Hanm
var glöggur fjáraflamiaður og
óttinm. við fátæktiima gerði hamm
sa mihaldssam a.n, án þess þó að
bnlla mœtti haimn nízkam. Heirn-
ili hans varð honum ekki það
vígi, sem hainm þráði og siö-
gæðisslepja Vi'ktoríutímiabiisiins
þvirugaði hann til feluleitos sem
MöSfcvu, 5. júni. — AP
UNGUR og óánægður Moskvu-
búi, Vladimir Bukovsky að
nafni, hefur skorað á gríska tón-
skáldið Mikis Theodorakis að
kynna sér ástandið í vinnubúð-
um og geðveikrahælum í Sovét-
ríkjunnum, og bera það saman
við aðbúnað fanga grísku her-
foringjastjómarinnar.
Bukovsky er 27 ára, og hefur
eytt sex árum aevi siinmiar í
fiamlgelsum, vimmubúðum og geð-
veikraihæluim fyrir það eitt að
hafa mótmælt ofisóknium hins op-
inbera í garð memmtamamma.
Ritar hamm Thieodorakis bréf og
vitmar þar til þeas að þeir eigi
það samieiginleigt að vera báðir
fyrrveramidi pólitískir famgar.
„Ég er ekki bunimulgiur yður
persónulega," segir Bukovsky í
LAUST fyrir siðusbu mánaða-
mót var skýrt frá því í Wash-
imgton, að hæstirétbur Banda-
ríkjianna hefði tilkynnt lamdbún
aðarráðuneytinu þar í lamdi, að
láta hætta notkun skordýraeit-
ursins DDT imnan 30 daga. Var
þetta gert að ósk fimim samtaka
um verndun gegn mengun,
Höfðu samtökin óskað eftir því
að hætt yrði notbun DDT um
stundarsakir á meðan únsfcurð-
ar væri beðið um, hvort notkun
jók á tilfinnimgalegt jafnvægis-
leysd hains, sem sumir höfundar
telja aið eigi rætur sínar að
rekja til ástleysis í frumbernsku
og hafi mótað mjög afstöðu hans
til móður simmar og þeirra
kveminia, sem hamm var í tygjuim
við. Vimnan og pressam slitu
homum fyrir aldur fram og í síð-
uistu bóbum harns má marba
þreytuimerki.
Skáldsögurmar urðu alls
fimimtán. í sumurn þeirra ræð®t
höfundur gegn þjóðfélaigslegri
grimimd þeirra tíma sem hanrn
lifði og sem hanm hafði sjálfur
kynnzt af eigim raun, en fyrir
mútímamienm er ádeilam full
blömdulð tilfiinmimgalegri væmnii
tímabilsiims, em aðall allra skáld-
sagma Dickens er humoriran ag
allar þessar persómur, sem koma
gangamidi á móti manmi út úr
blaðsíðunum.
bréfi sín/u, „en ég reikna mieð að
þér séuð hugrakkur ag heiðar-
legur. Þér getið öðrum bebur
sbilið hvað lögregluríki er, hvað
felst 1 ofsóknum gegn þeim,
seim hafa aðrar skoðamir, og í
hverju baráttam gegn þessu
ástandi er fólgin. Sem hugsamdi
maður getið þér ekki látið af-
skiptaiaus örlög þeirra mamina,
sem sviptir hafa verið frelsi.“
Bukovsky segir að almenmiimg-
ur þurfi að fá fullgildar sanmanir
fyrir því hvernig ástamdið er í
sovézkum faimgabúðum. Bendir
hanm á að þegar sovézkum borg-
urum tekst að smygla úr landi
frásögmum af ofsókraum og
ómiannúðlegri meðferð til Vest-
urlanda, sé oft reynf að lýsia
þær frásagnir lygar eða.róg.
þess skyldi hætt fyrir fullt og
allt.
í nóvember sl. gaf landbúnað-
arráðuneyti Bandaríkjanna út
fyrirmæli þess efnii3, að notkun
DDT yrði hætt árið 1971, nema
í brýnusbu tilvikum. Þessi fyrir-
mæli voru hins vegar afturköll
uð um stundarsakir, er fimm
helzbu framleiðendiur skordýra-
eiturs og skyldra eiturefna
skutu málimu til dómstóla.
Charles Dickems.
Vill fá Theodorakis
til Sovétríkjanna
Notkun DDT hætt