Morgunblaðið - 24.06.1970, Blaðsíða 12

12
MORiGUWB'LAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. JÚNÍ 1970
TVeir dagar
að Laugarvatni
Ferðamálaráðstefnan 1970
FERÐAMÁLARÁÐSTEFNAN
1970, hin 6. í röðinni, var hald-
in að Laugarvatni dagana 5.
og 6. júní. í þetta sinn sýndu
fjölmiðlar landsinis, blöð og Út-
varp, henni .meiri athygli en
áður og hafa getið starfa henn
ar og saimlþykfcta all ítarlega.
í Þessu spjalli mínu mun ég því
leiða suimt af því að mestu hjá
mér, en fjalla meira um þau
mál, sem að mínu áliti votu
veigame-st og skipta mestu máli
fyrir framtíð ferðamála á ís-
landi. Ráðstefnan var vel sótt,
meira að segja af mönnum úr
fjarlægum héruðum, svo sem
Seyðisfirði, Akureyri og ísa-
firði. Á þessu var þó sú leiða
undanteknin g, að framámenn
Suðurlands, fjölsóttasta ferða-
mannahéraðs landsins, létu
naumast sjá sig, sem sannar-
lega var mjög míður farið og í
miklu ósamræmi við áhuga
heiimamanna á tveimur undan-
förnum ráðstefnum, á Höfn í
Kornafirði og Reykjahlíð.
Svona áhugaleysi er heldur
raunarlegt, ekki sízt vegna þess,
að óvíða mun þörf á meiri end
urbótum og framkvæmdum en
einmitt á þessu svæði og mun
það nánar reifað síðar.
Ingólfur Jónsson samgöngu-
málaráðherra setti ráðstefnuna
með stuttri ræðu, rakti almenna
þróun ferðamála á undanförn-
um árum og margvíslegar fram
kvæmdir í þeirra þágu. Hann
benti réttilega á, að vegna tak-
markaðrar fjárhagsgetu væri
oft erfitt að vega og meta hvað
ætti að framikvæma hverju
sinni, en aðalatriðið væri það,
að ætíð þokaðist í rétta átt, að
menn gæfust ekki upp við róð-
urinn. Það er óumdeilanlegt, að
sem ráðherra hefur Ingólfur
sýnt þessum málum velvild og
oft drengilegan stuðning. Væri
óiSkandi, að fjárveitingavaldið
tæki sömu afstöðu til þeirra á
komandi árum.
Forimaður og framkvæmda-
stjóri Ferðamálaráðs, Lúðvíg
Hjálmtýason, flutti skýrslu yfir
störí þess á liðnu starfsári,
langt mál og ítarlegt. Þessari
skýrslu var síðan dreift prent-
aðri til fundarmannia og er í
faenni mikinn fróðleik að finna
um ferðamálin almennt. Ferða-
smannastraumurinn til landsins
eykst jafnit og þétt, þeir urðu
samtals 54.189 á sl. ári og er
það 12% aukning frá fyrra ári.
Áætlaðar tekjur af þessum hóp
voru taldar vera um 670 millj.
kr., eða um 7,2% af heildar-
gjaldeyristekjum þjóðarinnar.
Það er mjög greinilegt, að hlut
ur Loftleiða í þessari aukningu
er mjög mikill, enda hafa þeir
eytt óhemju fé til landikynning
ar á undanförnum árum, sem
nú er farið að skila vöxtum.
Enn sem fyrr er hið fjárhags
lega umlkomuleysi Ferðamála-
ráðs ein ömurlegasta staðreynd
in í ferðamálum okkar. Á þessu
flæðiskeri hefur það nú starfað
í 6 ár og á því skeri hafa brotn-
að öldur gagnrýni. Þetta ástand
er gjörsamlega óviðunandi og
fleirum en mér mun finnast
þau hafa verið illa rekin trypp
in, að á sex árum skuli ráðinu
ekíki hafa tekizt að fá neina
verulega lagfæringu á þessu
vandræða ástandi. Mér dettur
í hug hið hressilega orðtak
Ingólfs ráðherra: „Annað eins
hefur nú verið gert“. í mótsetn
ingu við þetta umkomuleysi
Ferðamálaráðs var forstjóri
Ferðaskrifstofu rikisins mættur
á ráðstefnunni, en hún skilaði
12 millj. kr. hagnaði á sl. ári.
Sú var tíðin, að á þessurn
manni stóðu ótal spjót á þess-
um ráðstefnum, en nú sat hann
brosleitur á friðarstóli, ef und
an er skilið smá nart út af Eddu
hótelunum. Það kom fram í
skýrslu ráðsins, að á sl. ári
hafi hérlendur umboðsmaður
einnar stærstu ferðaskrifstofu
í heimi farið fram á milljón kr.
styrk fyrir hana til að auglýsa
ísland, sem vitanlega var að
fara í geitahús að leita ullar.
Máske Þorleifur gleytmi nú
gömlum væringum og gaufci
þessu að þeim.
Eitt athyglisverðasta atriðið
í skýrslu ráðsins var það, að á
sl. ári voru gerðar tvær áætlan
ir, um væntanlega aukningu á
aðstreymi erlendra ferðamanna
til íslands á þessum áratug og
nauðsynilegar framkvæmdii
vegna hennar. Önnur var gerð
af íslenzlkum manni, Þorvarði
Elíassyni viðskiptafræðingi, L
vegum samgöngumálaráðuneyt
isins, en hin af erlendum sér-
fræðingi, prófessor Alfcjær, á
vegum Sameinuðu þjóðanna og
kostuð af þeim. Sfcýrsla hans
liggur nú fyrir og er hin at-
hyglisverðasta á margan hátt.
Fyrst og fremst má fagna því,
að þessi kunni sérfræðingur
kemst að jákvæðri niðurstöðu,
um að hægt sé að gera ísland
að ferðamannalandi og að það
sé æskilegt frá þjóðhagslegu
sjónanmiði, því að með því auk
ist fjölbreytnin í búskap þjóð-
arinnar. Hann bendir á nofckra
annmarka, svo sem óviðunandi
verðsveiflur innanlands er leiði
af sér tíðar gengisbreytingar,
en stöðugt verðlag er ein höfuð
nauðsyn í ferðamálum. Hann
telur einnig nauðsynlegt að ein
opinber stofnun hafi þessi mál
með höndum í framtíðinni, en
eklká tvær eins og nú er, og að
hún fái til umráða mun ríflegri
fjárframlög. Að lokum leggur
hann til að S.Þ. veiti íslandi
12 millj. kr. styrfc til að láta
fara fram rannsóknir og athug-
un á möguleikum fyrir „túr-
isma“ hér á landi og síðan á
þeim grundvelli heildaráætlun
um skipulagingu og fram-
kvæmdir á næstu 10 árum. Til
að úr þessu geti orðið þurfa
íslenzk stjórnvöld að leggja til
sinn skerf, sem vonandi verður
gert.
Að lokinni skýnslu Ferða-
málaráðs flutti Gunnar Thor-
oddsen, hæstaréttardómari, er-
indi, þar sem hann rafcti sögu
löggjafar um ferðamiál á íslandi
en hann átti miikinn þátt í gerð
og setningu núgildandi laga um
ferðamál. Hann kom enda víð
ar við í ræðu sinni, sem bar
vitni nánum kunnugleika á
þessuim málum og um leið óvil
hallri dómgreind þess, er eigi
tekur lengur virkan þátt í
þeim. Flestum mun hafa þótt
þetta erindi bitastæðasta „inn-
leggið" á ráðstefnunni og gjarn
an viljað fá meira af slífcu að
heyra.
ÓLÁN í LÁNI
Ólafur S. Valdemarsson, full
trúi í samgöngumálaráðuneyt-
inu, flutti þvínæst skýrslu um
starfsemi Ferðaimálasjóðs og
einnig um störf nefndar, sem
ráðherra skipaði til að gera til
.lögur um viðreisn hans og veru
lega fjármögnun til öflugra
framtíðarstarfs. Flestir ráð-
stefnugestir vissu fyrirfram, að
Ólafur hefði lítil gleðitíðindi
að færa um þennan sjóð, sem
eitt sinn voru bundnar svo mikl
ar vonir við en nú stendur uppi
fjárvana með um helming lána
í vanskilum. Það kom líka á
daginn, að af 73 veittum lánum
eru 35 í vanskiluim og vanskila
skuldin er í heild 6,4 millj. kr.
Nú má enginn lesandi skilja
orð mín svo, að lánþegar sjóðs
ins séu einhverjir vanskilageml
ingar, síður en svo. Höfuðor-
sökin fyrir þessu hörmulega
ástandi er vitanlega sú, að öll
lán úr þessurn sjóði eru ýmist
gengis- eða vísitölutryggð og
að lánþegar hans sitja ekki við
sama borð og þeir, sem á und
anförmum áratugum hafa getað
greitt lánaskuldir sínar með
stöðugt rýrnandi krónu. Til
glöggvunar vil ég nefna eitt
dæmii: Fyrir 20 árum fékk ég
lífeyriissjóðslán til 15 ára. Fyrir
fyrstu útborguninni þurfti ég
að vinna í 3 mánuði, en fyrir
þeirri síðustu, sem var jafnhá
í krónutölu, í aðeins 3 vikur. Ég
hefði átt erfitt með útborgun-
ina, ef hún hefði hæfclkað í hlut
falli við kaupið mitt. Þetta
dærni sýnir, að það er í raun-
inni óraunhæft hjal, að vera að
tala um ísland sem framtíðar
ferðamannaland á meðan þar
er stunduð ábyrgðarlítil verð-
þenslupólitík, enda varaði próf.
Alkjær við þessu.
I áliti nefndarinnar voru reif
aðar ýmsar tillögur um leiðir
til að auka fjánmagn ferðamála
sjóðs og þá fyrst og fremst eig-
ið ráðstöfunarfé án erlendra
lárla, en hún taldi að fjárþörf
hans myndi verða um 25 millj.
kr. á ári. Ekki taldi nefndin
fært að skattleggja gisti- og
veitingaihúsaeigendur í þessu
skyni, a.m.k. ekki eins og stend
ur, þeir hefðu nóg á sinni
könnu fyrir því. Tvær af tillög
um þeirra fundust mér einna
álitlegastar. Önnur var sú, að
sjóðurinn fengi ákveðinn hundr
aðshluta af gjaldeyrisviðsikipt-
um banlkanna (kaupum og sölu)
við erlenda og innlenda ferða-
menn, en hin sú, að til sjóðsins
rynni ákveðinn hundraðshluti
af þeim söluskatti, sem rekja
mætti til viðsfcipta við erlenda
ferðamenn. Það rífcti mikill ein
hugur um þetta mál á ráðstefn
unni og að þessi ört vaxandi
atvinnuvegur ætti skilið meiri
stuðning frá ríkiskassanum,
sem fram að þessu hefði verið
þiggjandinn en skammtað
naumt.
ÚTLENDINGA-
YANDAMALIÐ
Það er kiomið upp alveig spá-
nýtt útlienidimigaivaindiamál á ís-
iaindi. Nú er það ektoi lengiur
olfckar fallega tovenfiólik, sem út-
leindinigar sækja miest í, heldur
lax og silunigur í íslenz’kum
ám og vötnium, endia er þar
miangar sprettharðar hryignur
að finnia.
Það muin nú almenint viður-
kennt, að stainigavedíði í ám og
vötnum íslands er, og á að vera
í frairntíðdnini, eitt siterkiasta að-
dráttaraflið fyrir útlenda
ferðamiemn. Þó eru ekíki nama
liðiega 10 ár liðin frá þvi, að
eiinn af „stórlöxum" íslenzkra
veiðimianua sagði við mig: „Út-
lendir vedðimieinin eiga ekkert
erindd til veiða í ámiar okkar,
við hieima/menin eigum að fá að
sdtja að þeim í friðli". Hann var
síður en svo e imn um þessa
sfcoð'un. Þetta var þá hiin ríkj-
amdi stefma íislenzikra laxveiði-
manina, sem þedr framfylgdu
martavisist. Útlendir laxveiði-
menm voru lítið betur séðir en
mimfcurinn og það geikik betur
að útrýma þeim. Á tímabili
voru þeir að mestu horfnir, ís-
lenzfcu garparmir stóðu eftir
sigri hrósiandi með mia'ðkinn í
hönduinium. Þó miuinu sumir
þeirra hafa verið tilleiðainlegir
að „láinia" dag og diaig á dögum
raingrar gengisskrániinigar.
En Adiaim var ekki lengi í
paradís. Á veltiárumuim fjölgaði
óðfluga í fylkingiu stamgveiði-
miainna en ánum fjiölgaði ekki
og silungsvötn vonu fæstum
þedrra samboðim. Þá hófst kapp
hiaiup um him eftirsóttari veiði-
svæði, það vair boðið í þau eiras
og flágætar bætour hjá Silgiurði
Ben., til stóraukins hagnaðar
fyrdr eigendiur veiðiróttar, enda
voru þeir fljótir að átta siig á
því hvoru miegiin braiuðið var
smurt. Samskipiti iþeirra við
veiðimemn höfðu einmig leitt í
lj'ós, að ekki er allt giull sam
glóir, að hjiá moktouð mörgum
þeirra stóð „sp©rtmienmiskian“ í
réttu hlutfalli við vaiðina.
í laxveiðiám báðu megin At-
lamtshafls hafði laweiði hrakað
stórlega og útlemidir auðimenn,
sem stuðlað höfðu að þeirri
hndgniun, sneru sér aftur að ís-
lenzfcum veiiðiám, enda hreindr
smámiuinir fyrir þá að leiigja
eima slílfca. Svo komu immlemdir
braskarar fram á sjónarsviðið,
en þeirra þáttur í þesisium mál-
um er faeldur ógeðfelldur oig
eklki séð fyrir endann á þeim
glæfrum. Hér er ekki lemgur
um smáuppfaæðir að ræða,
ieigugijöldiin talin verta 25—30
millj. tor. á ári. Hversu mdkið
af því er í erlendum gjaldeyri
veit eniginn, ein bantoarmir
kvarta undam lélegum faeimt-
uim, telja að það hljóti að vera
kiommir útilegiuimenn á fjöll.
Á undanförnum 5 árum hef-
ur þesisi viðureign flavið sí
harðniaindii og ýmsum fundizt
drengstoapur þar lítt áþerandi.
Hagsmunasiamtök bafla klofnað
í hatrammiri baráttu. Sjálfum-
glaðir málrófsmiein.n hafla ausið
úr göiróftium sfcálum rieiiði sintn-
ar oig fordæmit allt og alla, sem
efcfci viljia fylgjia þeirra for-
Skriift. Milfcið hieflur borið á lönig
uim bla'ðlagreiniuim, stundum
með svo 'SÓðialegu orðfanaigði, að
vegatn/diinin heflur borið meiri
sklömim, ein sá siem vegið var
að. Mál er að linini my'ndu
flestir segja.
Á þremur síðustu Ferðamála
ráðstefnum hafa þessi mál ver
ið til umræðu, tekin skipulega
fyrir frá sjónarmiðum mismun
andi aðila. Árið 1968 hafði Þór
Guðjónisson, veiðimálastjóri,
orðið, og um erindi hans við-
hafði ég þessi umimæli (Mbl.
16. 6. ’68): „Erindi hans (Þ.Í&.)
um nytjafis'ka í ám og vötnum
með skuggamynduim til skýrirrg
ar var hið fróðiegasta og góður
rómur gerður að“ og ennfrem-
ur „í sínu starfi hefur hann orð
ið fyrir svæsnuim árásuim, en
umborið þær með virðingar-
verðri stillingu og sýnt meiri
prúðmennsku í málflutningi en
árásarmenn hans“. Á ráðstefn-
unni í fyrra flutti Sigurður Sig
urðsson, formaður samta%a
veiðiréttareigenda, erindi og
um það fór ég þessuim orðum
(Mbl. 17. 6. ’69): „ stuittu og
greinargóðu erindi, sem var
laust við úlfúð eða áreitni í
annarra garð, gerði hann grein
fyrir sjónarmiðum sinna sam-
taka. Þessi hófstilling Sigurðar
einlkenndi svo fjörugar og al-
mennar umræður um málið“.
Nú flutti Axel Aspelund, for-
maður Stangaveiðifélags Rvílk-
ur, framsöguerndi og túlkaði
sjónarimið stangaveiðknanna.
Það var auðheyrt, að honum
var mikið niðri fyrir, en þó
sti'llti hann máli sínu í virðing-
arvert hóf. í erindi hans kom
greinilega fram hvílík óheilla-
þróun hefur átt sér stað í þess-
um málum á allra síðustu árum
oig hvernig skamimsýn gróða-
sjónarmið, brask og glæfra-
menns'ka geta stefnt þeim í
bráðan voða, landinu í heild til
Skaða og vanvirðu, ef ekki er
gripið til öflugra gagnráðstaf-
ana. Ölluim þessum aðilum ætti
nú að vera orðið það ljóst, að
þær ráðstafanir verða að grund
vallast á traustu og heilbrigðu
samstarfi þeirra sjálfra, þar
sem óhappamennirnir eru Skild
ir eftir áhrifalausir utangarða.
Framhald á bls. 13
Gísli Guðmundsson:
Ferðaspjall