Morgunblaðið - 01.07.1970, Qupperneq 10

10 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 1970

BÓKMENNTIR - - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR
Listahátíð
Frá hljómleiku m Sinfóníuhljómsveitar íslands
ÞESS var getið á aunmudaiginin
var, að eiginiega hefðu fjórar
tónlistarhátíðir verið haldmar
samtímis í s.l. viku: 10. norræna
kirkjutónlistarmótið og íslenzk
tónlistarhátíð, auk norraennar
tónlistarhátíðar og loks þeirrar
alþjóðlegu, sem hófst á laiugar-
dag3kvöldið í Laugairdalshöll-
inmi.
Undirritaður komst ekki til að
heyra söngkvöld Edith Tallaug,
en á þriðjudagskvöld var í Nonr-
æna húsinu skemmtilegt dag-
skráratriði, sem kallaðist „And-
stæður". Þar kepptu þeir á vixl
um hylli áheyrenda þeir Kjell
Bækkelund og jazz-píanistinn
Bengt Hal'lberg.
Bæfekeluind lék wokkuir vei
samin verk af ýmsum stílteg-
undum frá Handel Chacomnu til
Allegro barbaro eftir Bartók —
og andstæður þess voru meir eða
minna ,,impróvíseraður“ leikur
þeirra Hailbergs og Jóns Sigurðs-
sonar, bassa og Guðmundar
Steingrímssonar, trommur. Þesisi
lei'kur þeirra af fingrum fram
var líka af ýmsum stíltegumd-
um. Skemmtilegasti viðburður-
inn úr þeirri áttinni var undir
lokin, þá léku þeir ekki út frá
neinu fyrirframákveðnu stefi eða
lagi. Þeir „spiluðu sig áfram“
upp í töluvert viðburðarfka tón-
smíð, sem varð þaroa til á stund-
imni, og tók Jón Sigurðsson þá
mikið af ábyrgðinni á sig með
prýði.
Að lokum negldu þeir Bække-
lund og Hallberg niður eina
prelúdíu eftir Gershwin fjórhent,
og voru alveg ófáanlegir til að
Listahátíð
leika aukanúmer, þrátt fyrir
hatrammar tilraunir áheyrenda.
Kvöldið eftir töfruðu hjónin
Rut Tellefsen og Kjell Bække-
lund fram norska rómantík í
öllu sínu veldi. Frúin flutti ljóð
eftir Wildenivey, en Bækkelund
lék prýðilegt úrval af píanótón-
smíðum Griegs og laðaði fram
dyggilega öll hin mairgvíslegu
geðbrigði þessara þekktu smá-
smíða. Hann sýndi líka eftir-
minnilega, að þetta eru aðeins
smásmíðar hvað tímalengd snert-
ir, mettuð rómantísk augnablik.
Á fimmtudagskvöld var vísna-
kvöld Kristínair Halkola í Norr-
æna húsinu. Eero Ojanen, „bezti
jazz-píanisti Finnlands", eins og
ungfrúin kynnti hann, og var
hann líka höfudur nokkurra lag-
anna, (m.a. eins, sem féll strax
í góðan jarðveg og hét „united
Fruie“, texti Pablo Neruda).
Þetta vísnakvöld hefði sjálf-
aaigt motið sín betuir í öðrum
húsakynmum, óformlegar, því að
sitthvað vantaði á tækni túlk-
unarinnar, og tómahljóðið var
óþarflega áberandi í svona kon-
sertuppstillingu.
Áhrifamesta atriði norrænu
tónlistarhátíðarinnar var eflaust
sýnáng Cu'lílíberg-ballettsimis í
Þjóðleikhúsinu. Þetta eru miklir
virtúósar í limaburði og áreið-
anlega. á heimsmælikvarða, með
þau Niklas Ek og Lenu Wenner-
gren í fatrarbroddi. Músíkin var
atf segulbandi — og það eitt
lækkair nokkuð risið á kvöldinu
í heild, ef efcki er beinlínis um
segulbandamúsík að ræða.
Birgit Cullberg samdi dansana
í „Evridís er dáin“ og „Rómeó
og Júlía", en Donya Feuer í
,,Love“ og gat viðvaninigsaugað
ekki annað greimt, en að þar
væru ágætar listasmíðiar, sem
ekki voru einskorðaðar við eiin-
stök stílbrigði.
Fjórða tónlistairhátíðin, sú al-
þjóðlega, er sá hluti Listahátíðar
í Reykjavík, sem menn munu
hafa beðið etftir af einna mestri
eftirvæntingu. Hún hófst á lauig-
ardagskvöld.
Svo sem kunnugt er hefur Sin-
fóníuihljómsveitin nú verið
stækkuð upp í eðlilega meðal-
stærð sinfóníuihljómsveitar, og
hefur Wodiczko brýnt þar Ijá-
ina handa öðrum sláttumönnum.
Laugardalshöllin var útbúin til
að hýsa tvenna sinfóniutónleika,
en af einhverjum misskilningi
seldist ekki nema á aðra þá tón-
leika, svo að flytja varð hljórn-
sveitin.a aftu-r vestur í Háskóla-
bíó fyrir þá síðari.
Það virðist hafa heppnazt nokk-
uð vel að gera íþróttahöllina að
tónleikasal, tónar 3kila sér ótrufl-
aðir út í yztu afkima heninar.
Samt mætti gera betur, e.t.v.
hafa meiri fláa á hliðarveggjum
sviðsins og reyna að losna við
„þuirrahlj óðið“.
Uri Segal hét stjómandi tón-
leikamna í Laugardalshö 11 i n n i.
„Corsair" forleikuir Berlioz var
í upphafi efnisskrárinmar, og
virtist stjórnandinn ekki full-
komlega sáttur við verkið,
„VIÐ horfum á kvikmynd, og
þarna birtist borgin á einmi
nakinmi og fátæklegri stumdu
simmi sem er ægileg einis og öll
nekt . . .“
Þamnig byrjar Pasolini ljóð sitt
„Úr veraldlegum ljóðum“ sem
ég rakst á nýlaga í gömlum
Birtingi í þýðingu Thors Vil-
hjálmssonar. Þótti mór ekki
óviðeigandi að hefja vangavelt-
ur um „Teorema", kvikmynd
Pasolinis, sem Laugarásbíó sýnir
um þessar mundir, á þessari til-
vitnun. Að vísu birtir Pasolini
okkur ekki borgina sjálfa í þeirri
mynd, em tekur í þess stað fyrir
hvórju isvo sem það ‘var að
kenma. Að Mkindum var hon-
um eitthvað órótt í þessu eftir-
væntingar andrúmslofti. Þessi
óstyrfcur fylgdi stjórnandanum
áfiram í 5. píanókomsert Beet-
hovens, og átti hann erfitt með
að „fylgja“ einleikaa'anum af
nógu hrífandi sanintfæringu.
Einleikarinn var Vladimir Asih-
keniazy. Hraðaval hans var hóf-
saimlegt, og það var aðdáainlegt
jafnvægi himis stranga og höfð-
inglega aga og skáldlegs sveigj-
anleika. Hann beindi athygli á-
heyramdams ekki að tæknilegum
yfirburðuim sínum, heldur verk-
inu sjálfu, eins og hinir áhrifa-
mestu túlkendur eru einir færir
um að gera.
í Brahms tilbrigðumum um
stef Haydns, sem á eftir fylgdi,
fór stjómandinn, Segal, loks að
,jsklríða úr Skelinni“, en það
var í „Eldfugli" Stravinskys,
sem hamn tók loks sjáltfúr flugið.
Hann örvaði hljómsveitina til
glæsilegra átaka við litríka radd
skrána.
Þvi miður var „gamli drauig-
urinn“, óeinimgin í samstiWingu,
eina einingu borgarinnar —
yfirstéttarfjölskyldu í Mílanó,
sem hann atfklæðir fyrir augum
okkar ám þess að nokkrum vöirn-
um verði við komið. Nekt hewn-
ar „er ægileg eins og öl:l nekt“.
Að háttum sannfærðs marxista
leitast hann við að sannfæra
okkur um innihaldsleysið í lífi
auðfjölskyldunnar, lýsir lífsleið-
aniunn og hvað þurfi til að vekjia
einstaklinga slikrar fjölskyldu
af blekkingasvefni.
En það væri harla vel sloppið,
ef hægt væri að afgreiða
„Teorema“ sem einungis póli-
tíska mynd. Til þess er hún þó
allt of áberandi meðal tréblás-
aranina þetta kvöld, höfðatalain
ein nægir því miður ekki til að
gera hljómsiveitina að raunveru-
legri „hátíðahhljómsveit“.
Væri nú ekki hægt að nota
reynsluna frá þeissari „hátíðar-
hljómsveit" til að stíga sporið til
fulds — stækka hina reglulegu
startfandi hljómsveit, hækka
laun mianpa um heilming, svo að
þau verði saimbærilag við það,
sem þau eru í hljómisveitum
smábæja í nágrannailöndunum,
og gera þá jatfntframt sömu krötf-
uir til einistafclinganna og þar eru
geirðar? Nú held ég, að allir séu
farnir að ðkilja það, að það verð
ur aildrei haldin hér alþ^óðlieg
listahátíð án duglegrar sintfóníu-
hljómsveitair, sem uppfyllir al-
þjóðlegar kröfur.
Hann hét víst Prómeþeus sá,
sem færði fornum Grikkjum eld
og menningu. Á mánudaigskvöld
ið vair það maður að nani Daniel
Barenboim, sem kom með sam-
bærilegan eld hingað. Hann
stjórmaði siðari hátíðartónleikum
Sinfóniuhljómisveitar íslands og
var það táknrænt, að hann hóf
tónleikama með forleik Beethov-
ens að „Prómeþeusarballiettin-
um“.
Fiðlusmillimgurimn Itzhak Perl-
man lék síðan einleikinn í Fiðlu-
konsert TsjaikovSkýs, og var ekki
aðeins unuti að heyra svo vold-
ugam og óskeikulan leik fiðlu-
snillingsin.s, heldur einnig að
fylgjast með hinni nánu sam-
vinnu bogams og tónsprotans.
Þessi konsert hefur vissuliega
alltof flókin og margbrotin. Fyrst
og fremst er hún symbólsk, en
ádeila heniniar er á auðstéttina
og kirkjubáknið í heimalandi
höfundar. Þetta er títt viðfangB-
efni í myndum Pasolinis,
sem telur þetta tvennt aiugsýni-
lega þann dragbít þjóðfélagsins,
sem verði að eyða.
Efni Teorema er eitthvað á
þessa leið. Gest ber að garði hjá
Paolo-fjölskyldunni í Mílainó.
Þetta ea' útlendingur — unigur
í Laugardalshöll
heyrzt oft héi' — en aldrei svona
magnaður.
Sjöuoda sin.fómía Beet'hovens
kynnti undir meiri eldi frá
stjórnaindanium — og þandi hairm
hverja taug hljómsveitairinnar,
svo að stuniduim lá viö að brysti.
Svona galdramaður hefði áneið-
anlega verið brenndur hér, etf
hann hefði verið á ferð mokfcr-
um öldum fyrr!
Það var flott að sjá hljóm-
sveitima baðaða í ljósum sjón-
varpsmamna, en efcki veit ég,
hve mönnum hefur verið þægi-
legt að spila með þessa ljóskast-
ara framan í sig. Einihver maður
með myndavél tók að sér aið
trufla u.þ.b. he'lmimg tónleika-
gesta með iðju simni á meðam
viðkvæmasti og skáldlegasti
þáttur sinifóníunnar var lieikimn.
Píanósnillinigurinn Aáhkenazy
þurfti að koma vitiniu fyrir
þennian mann, áður en hamn
spillti öllu verkinu. Er ekki full
mikil tilætliumansemi innfæddra
hér, að þessi listaimaður, sem betf
ur svo oft fært okkur góðar gjaf
ir listair sinrnar og hefur beint
svo ógleymanlega brautuim ann-
arra jatfndngja sinna hingað,
skuli líka þurfa að standa í því
að keninia mannasiði?
Háskólabíó var troðfuillt og
ætlaði fagnaðarlátum seint að
linna. Ekki vildi stjórnandinin
eigna sér allain heiðuirinin, held-
ur beindi lófatakinu til hljóm-
sveitarinniar, enda átti hún lilka
mikið lof Skilið fyrir að hatfa
gert sitt bezta.
maður og fríður sýnum. Harun
hefur strax mikil áhrif á alla
einstafclinga fjölskyldunnar —
karlimenmina tvo og koniu rnar
þrjár —, sem öll laðast að hon-
um kynferðislega. Gesturinm
þjómar þeim öillum á þeim girund-
velli með dularfullu og næst-
um vorkunnsömu brosi á vör.
Dvöl gestsins á beimilimu veæður
fyllimg í lífstóm þessa yfirstétt-
arfóllks, en þagar hanm yfirgefúr
Framhald á hls. 20
Þorkell Sigurbjörnsson skrifar um:
TÓNLIST
Þorkell Sigurbjörnsson.
Björn Vignir Sigurpálsson:
Kvikmyndir
„Teorema“-hneyksl-
ið í Mílanó
V V5'!4' .
Þjónustustúlkan lætur grafa sig lifandi.