Morgunblaðið - 03.07.1970, Page 16

f
16
MORGUNBtLAÐIÐ, FOSTUÐAGUR 3. JÚLÍ 1970
i.
Ferðamál á Suðurlandi
Gullfoss.
ÞVÍ er ekki að leyna, að mér
fannst dagskrá Ferðamálaráð-
stefnunnar að Laugarvatni nokk
uð ábótavant, að hún hefði mátt
sýna meiri hugkvæmni. Ráð-
stefnan var nú haldin á Suður-
landi, mikilvægasta og fjölsótt-
asta ferðamannasvæði landsins,
en samt var enginn liður dag-
skrárinnar helgaður því. Ekki
bætti það úr skák, að ráðstefnan
næstum einkenndist af fjarveru
framámanna héraðsins í þessum
málum, hverju svo sem þar var
um að kenna. Það vita allir lands
menn, að á Suðurlandi eru sum-
ir merkustu sögustaðir landsins
og stórfengleg náttúrufyrirbæri,
sem yfirgnæfandi meirihluti út-
lendra ferðamanna heimsækir
og við heimamenn einnig. Færri
vita það, eða átta sig á því,
hvernig ástandið er á flestum
þessara fjölsóttu staða og hve
þörfin er brýn á skjótum og rót-
tækum umfoótum.
Ég gat ekki á mér setið að
vekja máls á þessu á ráðstefn-
unni, sem varð tilefni til tölu-
verðra umræðna, nefndarstarfa
og einróma samþykktar ráð-
stefnunnar. Nú ætla ég að fara
með lesendur í ferð um þetta
svæði og gera þeim grein fyrir
ástandinu, eins og það er frá
bæjardyrum þeirra, er gangast
fyrir ferðum um það eða standa
í þeim. Ég vel efri leiðina, með
fjöllum, sem nú er orðin fær að
sumarlagi og skapar tækifæri
til hringferða, mismunandi
langra.
ÞINGVALLAVEGUR
OG ÞINGVELLIR
Það mun láta nærri, að um
90% af öllum erlendum ferða-
mönnnjm heiimsæki Þingvelli
og auk þess tugþúsundir heima-
manna árlega. A leiðinni þangað
kynnast þessir vegfarendur öll-
um leiðinlegustu einkennum ís-
lenzkrar vegagerðar, hættuleg-
um brúm (Kaldakvísl, Leir-
vogsá, Bugða), lélegri fram-
ræslu og samfara henni viðsjár
verðum vegköntum og árviss-
um forarvilpum. Á að bíða eftir
því, að þessar brýr hrynji und-
an umferðinni eða orsaki fleiri
slys. Á hverju einasta vori er
eytt stórfé í sömu slörkin, væri
ekki nær að eyða einhverju af
því í að ræsa þau fram, og þá
einnig skurðina, sem nú standa
víða barmafullir af vatni báðum
megin vegar. Þetta má teljast
einkennandi fyrir flesta eldri
vegi um láglendi Suðurlands og
ég ætla ekki að eyða fleiri orð-
um um það.
Austur á Þingvöllum bíður
manns hin lokaða Almannagjá
og flestir útlendingar standa
agndofa yfir þessu furðulega
uppátæki, sem hefur tekið allan
„glansinn“ af heimsókninni
þangað og leitt af sér ótrúlega
erfiðleika, jafnvel raunir. Þarna
var ég með hóp af vestur-ís-
lenzkum pílagrímum í fyrrasum-
ar. Þrír þeirra treystu sér ekki
í gönguna á Lögberg og sátu
foarmþrungnir 1 bílunum, sviptir
ánægjunni yfir að hafa staðið á
þeim merka stað. Einn sagði, að
sér stæði á sama þó að þetta
yrði sín síðasta ganga og á tíma-
bili hélt ég að sú yrði raunin á.
Þennan dag var fagurt veður, en
í rysjóttu veðri kárnar gamanið
enn meir.
Hótel Valhöll hefur líklegast
sjaldan verið í betra ástandi en
nú, enda hafa eigendur þess var-
ið stórfé til endurbóta og við-
gerða. En byggingarnar eru
gamlar, naumast vandaðar í upp
hafi, óhentugar að flestu leyti
og því dýrar í rekstri. Lítið fer
fyrir endurbótum á Þingvalla-
svæðinu. Trén, sem stungið hef-
ur verið niður skipulagslítið út
um allar trissur, dafna vel og
sumarbústaðagarðar blómstra.
UM REYÐARBARM TIL
LAUGARVATNS
Fyrir nokkrum árum var gerð-
ur akfær sumarvegur frá Þing-
völlum um Gjábakkahraun,
Reyðarbarm og Laugarvatns-
velli til Laugarvatns. Það var
óvenju mikill fengur að þessum
vegi, því að leiðin er bæði fögur
og tilbreytingarrík, enda afar
fjölfarin. Auk þess styttir hann
vegalengdina á milli staðanna
um eina 40 km. En skelfing hef-
ur hún verið skorin við nögl
fjárveitingin til framkvæmd-
anna og sama virðist vera með
viðhaldsfé. Einkennilegt, að tug
þúsundir innlendra og erlendra
ferðamanna skuli ekki vera
meira metnar.
Að Laugarvatni kom ég í
fyrsta sinni fyrir 30 árum. Þá
var þar risinn héraðisskóli og þeg
ar orðinn vinsælt gistihús á
sumrum, er rúmaði um 60-70
gesti. í skólanum var lítil sund-
laug og niður við vatnið var
frumstætt gufubað og hvort
tveggja naut mikilla vinsælda
hjá gestum. Þeir gátu grafið sig
niður í volgan sand á ströndinni,
buslað í vatninu, skógurinn
ilmaði í hlíðum og fjöllin löðuðu
til gönguferða. Þessum stað
hafði náttúran gefið ríkulegan
skammt af tærri fegurð, og hún
er þar enn. Nú eru að Laugar-
vatni 5 s>kólar og í þremur verða
rekin gistihús í sumar, í Mennta
skólanum,' Héraðsskólanum og í
hinum nýja Húsmæðraskóla,
sem að mínum dómi stendur í
engu að baki beztu gistihúsum
höfuðborgarinnar. Hinir skólarn
ir eru einnig fyllilega frambæri-
legir gististaðir og vert er að
geta þes>s, að nú er hin hvim-
leiða hveralykt horfin úr húsa-
kynnum Héraðssikólans vegna
breyttrar hitunartækni. Saman-
legt geta þessir staðir hýst um
450 næturgesti, sem vissulega er
myndarlegur hópur.
En hvað hefur verið fram-
kvæmt utanhúss, til að veita
þessum mikla gestafjölda ein-
hverja aðstöðu til að eyða tím-
anum á þægilegan og heilbrigð-
an hátt. Svarið er einfaldlega,
ekki neitt. Sundlaugin er hin
sama og gufubaðið einnig (að
vísu nýr kofi). Meðfram etrönd-
inni er sandurinn með sömu um
merkjum og úti í því hnýtur mað
ur um sömu steinana. Þó tel ég,
að óviða sé jafn auðvelt að skapa
góða aðstöðu til útibaðstaðar og
þarna, með hóflegum tilkostnaði.
Nú er kominn íþróttavöllur að
Laugarvatni með hlaupabraut-
um og knattspyrnuvelli, sem
hvort tveggja er til lítils gagns
fyrir gesti. Aftur á móti væri
fengur að badmintonvelli,
krikketflöt og mini-golfbraut.
Ekki bætir það úr skák, að
vegna stöðugra byggingafram-
kvæmda eru þarna stór svæði
með skotgrafasvip. Forráðamenn
á Laugarvatni verða að gera sér
það ljóst, að úr þessu verður að
bæta ef staðurinn á að halda
þeim vinsældum, sem hann hef-
ur haft og á skilið.
Ekki má gleyma því, að Laug-
arvatn hefur verið, og er enn, af
ar vinsæll tjaldvistarstaður,
þrátt fyrir frumbýlingslegar að-
stæður fram að þessu. Þar hefur
nú verið tekið myndarlega á hlut
unum. Búið er að byggja vandað
hús fyrir snyrtingar og í þvi verð
ur einnig sölubúð og íbúðarher-
bergi fyrir gæzlufólk. Verið er
að skipuleggja tjaldsvæðið og
ræsa það fram. í þvi sambandi
vildi ég varpa fram þeirri spurn
ingu, hvort eigi muni tiltækilegt
að leggja afrennslisrör í skurð-
ina svo að hægt verði að fylla þá
upp aftur. Þessir djúpu skurðir
eru ljótir, skapa nokkra slysa-
hættu og eru bagalegir fyrir um
ferð um s,væðið. En þökk og heið
ur sé þeim, er standa fyyrir þess
um þörfu endurbótum.
UM LAUGARDAL OG TUNGUR
AÐ GEYSI
Á þessari fallegu leið, með
fjöllum foið efra, hafa verið gerð
ar töluverðar endurbætur frá
því að nýja brúin kom á Brúará.
Framræslu er þó víða áfátt, enda
vatnsagi mikill undan fjöllunum
og forblautir flóar. Þarna á ég
eina óskaleið, að gerður verði
akfær sumarvegur inn að Brúar
árskörðum, einum fegursta stað
landsins. Sannarlega virðist einn
ig kominn tími til að hemja Hell
isgilið frá Bjamarfelli svo að það
hætti sínum árlegu vegarskemmd
um.
Að Geysi hefur ríkt kyrrstaða
um árabil, en kyrrstöðu fylgir
ætíð hrörnun. í hálfa öld hafa
þau heiðurshjón, Sigurður
Greipsson og Sigrún Bjarnadótt-
ir, setið staðinn með reisn og nú
eiga þau að fara að unna sér
hvíldar. Eftir áratuga snurðu-
laus samskipti þykir mér vænt
um þau bæði og einnig staðinn
þeirra. Því tekur mig sárt að
sjá hann nú sniðgenginn og það
verður að ráða bót á því. Á
hverasvæðinu heldur StrOkkur
uppi reisn staðarims með tíðum
og töluvert myndarlegum gos-
um en gamli Geysir virðist hvíld
inni feginn. Mér finnst heldur
óviðkunnanlegt, að skál hans
skuli ætíð standa barmafull af
vatni, því að þá er afrennslið
frá henni þvert á leið manns, að
og frá sliðinu. Viðlkunnanlegra
væri að hafa frárennslisrörið op
ið, þá sæjist einnig opið á hinni
Síðari hluti
miklu gospípu og gestir gætu
gert sér nokíkra grein fyrir stór
fengleik gosanna úr henni. Nauð
syn er á fleiri hættumerkjum á
neðanverðu hverasvseðinu og á-
letrunin á hliðinu þar þyrfti að
vera á a.m.k. einu erlendu tungu
máli.
UM NÝJAN VEG AÐ
GULLFOSSI
Loksins, loksins er búið að
reka smiðshöggið á nýja veginn
frá Geysi að Gullfossi, vega-
lengdin orðin 10 km í staðinn
fyrir tæpir 30. Við það má bæta,
að af hæðarbungunni hjá Kjóa
stöðum er mjög fallegt útsýni,
bæði inn til jökla og niður um
Tungur. Við Gullfoss kemur
manni fátt á óvart, nema þá helzt
að gamli sikálinn skuli ennþá
hanga uppi og hún Sigríður end
ast öll þessi ár til að starfa við
slíkar aðstæður. Óþarfi að eyða
fleiri orðum að því. Ekki veit ég
hvaða ríkisstofnun hefur með
staðinn að gera, en hann er henni
til lítils sóma. Slysavarnafélag
Islands mætti einnig taka stað-
inn til atfougunar, því að í um
hverfi fossins er veruleg slysa-
hætta, ekki þarf að kvíða ör-
kumlun ef manni skrikar fótur,
aðeins dauða. Gangstígurinn inn
að fossinum er með ummerkjum
frá því fyrir 30 árum, stakstein-
óttur og ógreiðfær. Hættulegast
ur er hann þó í krikanum inn
við fossinn, þar er mikil hætta
á steinkasti þegar óvarkárt fólk
er að krönglast í snarbrattri grjót
urð fyrir ofan. Sjálfur hefi ég
orðið áhorfandi að slíku slysi.
Við verðum að vera þess minn-
ug, að tugþúsundir eru þarna á
ferð á hverju ári, meirihlutinn
útlendingar, fákænir á okkar
frumstæðu aðstæður.
Frá Gullfössi er nú um tvær
leiðir að velja, annaðhvort niður
Tungur og Grímsnes, með við-
komu í Skálholti eða yfir Hvítá
á Brúarhlöðum og austur um
Hrunamannahrepp. Við skulum
athuga þá fyrrnefndu fyrst.
BISKUPSTUNGUR, SKÁL-
HOLT, GRÍMSNES
Garnli þjóðvegurinn um Tung
ur hefur verið látinn að mestu
í friði undanfarin ár og þvi er
foann nú all víða til lítillar fyrir
myndar. Gera má ráð fyrir, að
hin hrörlega Tungufljótsbrú fái
að standa í nokkur ár enn, en á
leiðinni þaðan að Brúará eru
forblautir vegarkaflar og þröng
ar brýr, sem gera þennan veg
ótrúlega seinfarinn. Nokíkurt þétt
býli hefur skapazt í kringum
Reykholtshver og þar er félags-
heimilið Aratunga, alloft við-
komustaður útlendra ferðahópa.
Það er með þetta svæði eins og
flest önnur slík á landi voru, það
er alltaf verið að byggja en ytri
frágangur og snyrting fær að
sitja á hakanum.
Skálfoolt er nú að rísa úr ösfc
unni eins og fuglinn Fönix, ný
dómkirkja risin af hinum forna
kirkjugrunni og búið að snyrta
umhverfi hennar. En það hvílir
einhver tómleiki yfir staðnum,
því að enn skortir þar mannlíf.
Kyrrlátari fegurð mun naumast
nokíkiuir staður tíiga af þeim toga
sem verður að fara um nærfærn
um höndum. Því miður hefur
það nú ekki verið gert, þar hafa
verið unnin hroðaleg landspjöll,
sem ráðamenn staðarins mega
bera kinnroða fyrir. Hið fagra
graslendi framan við staðinn,
niður að Hvítá, er allt sundurskor
ið af djúpum skurðum og svört
um uppmokstri, þessu óhugnan
lega fangamarki flestra ís-
lenZkra byggða í dag. Þurrkun
lands til nýræktar er vitanlega
nauðsynleg, en að ganga svona
skefjalaust fram í því er annað
mál. Þetta landssvæði var mikill
dýrðarreitur fuglalífs og hin
margraddaða hljómfcviða þeirra
var hluti af helgi staðarins. Nú
fer hún að hljóðna og eftir 10
ára eða svo horfir maður þarna
af kirkjutröppunum yfir mis-vel
ræktaða túnbletti með kalsár-
uim. Ýmlislegt þamf ernn að laigia
í Skálholti, t.d. bilastæðið norð
an við kirfcjuna. Þar þyrfti einn
ig að reisa snotra byggingu fyr
ir snyrtingar og litla sölubúð.
Grímsnesið góða á furðulega
margt til síns ágætis, en því mið
ur er því ekki veitt næg eftir-
tekt af vegfarendum. Þar eru
flóalönd, mólendi, kjarrivaxin
hraun, gígar, ár og stöðuvötn, að
maður ekki tali um, einhverjir
ágætustu útsýnisstaðir á Suður-
landi. Sá bezti, Hestfjall, er að
vísu töluvert úrleiðis, en austari
Seyðishóllinn er við veginn og
öllum fær. Mikil landsspjöll hafa
verið unnin á gígum og hraulú
og Náttúruverndarráð ætti að
gera sér ferð austur að Keri,
mér er ekki grunlaust um að
þar sé eitthvað óþarft að ske.
Þarna í hrauninu á Vegagerðin
einnig hlykkjagötuna frægu,
friðlýstan fornigrip.
HREPPAR
Hrunamanna.hreppur tekur á
móti akkur við Brúarhlöð, einni
af þessum tæru perlum íslenzkr
ar náttúru, sem fæstir gaumgæfa
nægjanlega. Mér er ennþá minn
isstætt eitt síðdegi, sem ég eyddi
þar fyrir mörgum árum. En veg
urinn frá þessum stað er svo aft
ur annað mál, hann liggur í stór
um krófc norður fyrir langan
hæðarhrygg, sem nefnis.t Sfcersl,
og oftast nær er hann hörmuleg
ur yfirferðar. Það þarf að leggja
hann aftur hina upprunalegu
leið, suður Skerslin að vestan og
nokkuð hátt í brek-kunum svo
að útsýnið haldist. Þetta myndl
stytta leiðina eina 4—5 km. Leið
inda hvörf eru oft í flóunum suð
ur með ásunum að Kirkjusfcarði.
Hæðin norðan við skarðið er frá
bær útsýnisstaður og tilvalinn
fyrir hringsjá.
Frá sjónarhóli ferðamannsins
eru Hrepparnir nú einna bezt á
vegi staddir af sveitum Suður-
lands. Það eiga þeir að þakka
vegaframkvæmdum í Gnúpverja
hreppi vegna Búrfellsvirkjunar
og tveimur myndarlegum félags
heimilum, að Flúðum og ÁrnesL
Fyrir mörgum árum spáði ég því,
að Flúðir yrðu með tímanum
mikil ferðamiðstöð og nú er sú
spá að rætast. Þetta er óvenju að
laðandi staður og vel í sveit sett
ur, og sem vegna hins mifcla
Gísli Guðmundsson:
F erðas] pj al [] [