Morgunblaðið - 24.09.1970, Blaðsíða 17

MORGUNIBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. SEPT. 1970
17
Virkjun Svartár
í Skagaf irði
EINS ag griein.t Ihiefur verið frtá
hefur verið álkivieðáð, að frum-
varp uim virkijiuin Svart'ár í
Slkiaigiafirði verði laigt fyrir þi-ng
í (hauet.
Marguinibiaðið smeri sér til
'Adolfa Björnisisoiniar, rafveitu-
stjóra á Saiuðárkróki, ag ieitaði
nláimari frétta um þetta mói.
— Er vinkljum Svartár gamalt
baráttumái hieimia í héraði?
— Jú, íþafð 'hiefuir þrisvax verið
öuit á Alþimgi frumivarp tii laiga
um virlkjiuin Svartár ag síðasf að
frumikvæði Riaifiorlkriméilainiefinidar
Norðurlamdis vestna, en hún er
síkipuð íulitnúum frá báðum
Húna va tnssýsl'Um, Sauðlárlkróks-
bae oig SkaigafjiarðarsýsiLu. Gerði
fruimvarpið ráð fyrir sameignar-
féiagi þessara aðdiija ásamt ríkis-
stjóði um virtojium Svarbár, svip-
aðis eðliis sem Líaxárvirkjum og
Lamdisvirfcjium eriu. Frumvarpiniu
var vísiað til rifcilsistjóimarinmar.
Við morðammiemm ihljótium því að
fialgma yfirlýsinigtu ráðlhierm um
það, að rlílkiisstjóirtnim miumii situðla
að því, að fruimvarpið verði tek-
ið upp að mýjiu á rnæista þiingi.
— Þið óttist þá elklki amdlstöðiu
v!ð. framlkvæmdirinar heimia fyr-
ir?
~ — Nei, óg hield að emiginm þurfi
að óttast fijölmieininar mótmiæla-
iglöingur í samibamdi við Svartár-
vkfcj'um.
— Hvemiær reibnið þið með
þyí að framtovæmdir hiefjist?
— Að sjálfsöigðu þarf laga-
hieimild til framlkvæimidia ag er
húrn væmtamieg í haust. Þá verðiur
elkikert því ti.1 fyrirstöðu að bjóða
venkið út, þar sem fiuilm,aðar-
hömmum ag útbo<ðlslgögn verða til-
búin á miæstummi. Það er verk-
fnæði'mgafyrirtiætkið Virikir siem
annast hömm'uminia fyrir raforiku-
miálaneflndina.
— Hvermig bugbið þið yfckiur
áð fjánmiagmia fyrirtæikið?
Virfcjianir hér é lainidi hiafa
mær einigömigu verið byiggðar
fyrir iámistfé, erleint ag immlemd,
en við reitonium rnieð því, að
motokurt fé kami í upphafi frá
eignaraðilum. Sá kastnaður, sem
þegar er arðinm v!ð allar umdir-
búninigsraminsió&iniir og mú höinnum
virtoj'uiniariinmiar, hetfur fram til
þeisisia verið fjármiaignaðar beimiam
frá.
>— Hvað nær Sviartánvirkjum
inm á stórt ortoiurvieiituisivæð'i?
— Það eru báðar Húmavatns-
sýslur, Saiuðlárfcróksibær og Sikaga
fjarðarsýsla niema Fljótin, sem
tengd eru Stoeið'fassivirkjiuin.
— Hver er sitærð þeirra ortou-
vera, siem þanna eru fyrir, í dag?
— Það er Gömiguskiarðlsvirfcjium
mieð 11045 kw og Uaxárvatns-
virkjium við Blönduós meö 500
kw. Það er allt og siumt frá
vatnisoriku. Em hér við bætist svo
diietselatflið. Það er samtals 3000
kw ag það er eimmitt Svartáim
sem igetur leyst það atf hábni.
— Verðiur Svartárvirtojum iþá í
uppfhatfi etoki otf lítil fyrir 'þetta
svæði?
— Virkjiunin verður um 3500
kw ag á að geta fnamleitt um
16 miillij. kw stumda á ári, en ár-
leg ortouivinmisia er nú um 14
miillj. kwstuinidir. Þeissi virkjum
verður þv'í stórviríkjum á oikikar
mælikvarða, tilsvaramdi Búrfells-
virkjiuin fyrir höfuð'borgarsvæ'ðið.
Virtojiuiniin m'um anma auikndng-
urnmi miæistu 5—6 árim með þeim
vatnsaflssitöðvum, sem áður er
getið. Fjárh'agaleiga á virkjumiim
að standa umdir sinmi eigim fjár-
mögnium með rafmiaignsverði, sem
náigast hieildisöluiverð Landsvirkj
uinar. Að lokum þetta: A Norð-
urlandi vestra er mikil v'atms-
orkla óbeizluð, bæði í stærðum
sem henta hinum almenma mark-
aði, sivo sem Svartá srvo ag til
staerri virtojaina fyrir istóriðju.
Við Svartá.
Norræna endurhæf-
ingarþingið i Reykjavik
Lyftistöng samræmdum
aðgerðum á Norðurlöndum
TlUNDA þing Norrænna endur-
hæfingarsambandsins (Nordisk
Förening för Rehabilitering) var
haldið á íslandi dagana 13. til 16.
sept. sl. Þingið sóttu alls 328
þátttakendur og er þetta fjöl-
mennasta þing, sem haldið hefur
verið á vegum þessara samtaka.
Þingfulltrúar voru prófessorar,
læknar, hjúkrunarkonur, sjúkra
og iðjuþjálfarar, félagsráðgjafar,
sálfræðingar, verkstjórar ör-
yrkjavinnustofa, kennarar, stjóm
armeðlimir ýmissa öryrkjafélaga
á Norðurlöndum, margir embætt
ismenn, sem um þessi mál fjalla,
og fleiri.
Margvísleg efni voru tekin til
meðferðar og umræðu á þinginu.
A£ þeim má nefna skýrslur frá
ölluim fkrnn löndunum um það,
hversu endurhæfingarmál hafa
þróazt í hverju landi síðustu ár
in. Kenndi þar margra grasa og
ýmsar merkar upplýsingar kamu
fram. Af íslands hálfu var hægt
að benda á ýmsar fraimfarir hér
á landi, en hi>ns vegar reyndist
augljóst, ,að við stöndum öðruni
Norðurlandaþjóðum, nokkuð að
baki á ýmsum sviðum endurhæf
ingarmála. Tilfinnanlegur er t.d.
skortur á nægu sérmenntuðu
fólki hér á landi til að startfa á
ýmsum sviðum endurhæfingar.
Rædd voru ýmis félagsleg
arvandamál öryrkja og hvað gert
njóta endurhæfingarþjónustu. —
Umræður voru um mörg sambúð
arvandamál öryrkja ag hvað gert
er tií að reyna að leysa þau.
Sérfræðingar ræddu um mennt
unarmál og skólun þeirra, sem
vinna að endurhæfingu. í ljós
kom, að ekkert lamdanna getur
ennþá fullnægt þörfum í þessum
efnum, þótt aðstæður séu nokk-
uð misjafnar í löndunum. Mikill
áhugi er á því að samstuðla
menntun á þessum sviðum á
Norðurlöndunum. Eftirfarandi á
lit voru samþykkt:
Stjórn Norræna endurhæfing
arsambandsins er falið að mynda
nefnd í hverju meðlimialandi,
sem hefði það aðalhlutverk að
leysa úr menntunarþörf fyrir
fólk, sem vinnur að endurhæf-
inganmálum og leitast einkum
eftir að skipuleggja nægilega
framhaldsmenntun þess.
10. ráðstefna Norræna endur
hæfiinigairisambandsins, samþykk
ir með tilliti til endurhæfingar
fatlaðra að leggja til við heil-
brigðisyfirvöld Norðurlandanna:
að koma í framkvæmd sam-
þykkt Evrópuráðsins frá 1967 um
að endurbæta meira en áður
kennslu í læknavísindum að því
er varðar endurhæfinigu
að hinir faglærðu rnenn í end
urhæfingarmálum fái vel undir
búna kennslu áður en þeir taka
við stöðu sinni og að þeir hafi
aðstöðu til að taka sér leyfi frá
störfum við og við til þess að
fylgjast með og kynna sér nýj
ungar á starflssviði sínu,
að sjá um að völ sé á fram-
haldsnámi fyr-ir þá sttarfshópa,
sem eru í beinu sambandi við
endurhæfingarmálin,
að hafa á breiðum grundvelli
samstarf milli heilbrigðismála-
stjórna og þeirna, sem fara með
stjórn félaglegrar og atvinnu-
legrar endurhæfingar þannig að
endurhæfing hvers einstaklings
verði unnin í óslitinni eðlilegri
röð.
Tæknileg hjálpargögn fyrir
fatlaða og lamaða hafa fullkomn
azt mjög á síðari árum. Ýmis
gögn voru rædd og sýnd á þing
inu. Áhuugi er fyrir að fram-
leiðsla hjálpartækja verði sam
ræmd á Norðurlöndunum, og líta
beri á þessi lönd sem sameinað
an markað tæknilegra hjálpar-
tækja, svo að Íöndin öll hefðu
jafna aðstöðu til að fá það bezta
hvert frá öðru.
Eitt höfuðefni þingsins var til
raun til að brjóta til mengjar á
stæður fyrir töfum og stöðnun í
endurhæfingarmeðferð. Tafir ag
stöðnun í meðferðinni þekkjast
á öllum Norðurlöndunum. Yitað
er um ýmsar hindranir og reynt
að ryðja þeim úr vegi, en aðrar
eru óljósari, og má þá um kenna
gölluðu fyrirkamulagk Var mjög
fróðlegt að heyra sérfræðinga á
ýmsum sviðum bera saman bæk
ur sínar um þessi mál, og komu
fram gagnlegar upplýsingar um,
hversu ber að snúast við vandan
um.
Rædd voru vandamál fatlaðra
og lamaðra í umferðinni, bæði
hvað viðkemur almenningsfarar
tækjum, hindrunum utan húas
og innan, og um útbúnað og
stjórntæki bifreiða, sem gera fötl
uðum og lömuðum fært að aka
bifreið.
Til umræðu voru aðgerðir til
að koma í veg fyrir örorku síðar
í lífinu. Bent var á og undirstrik
að, að hverju landi væri mikill
fjárhagslegur og félagslegur
hagnaður að því að gera sitt ítr
asta til þess að koma í veg fyrir
örkuml barna, en séu þau til stað
ar að beita öllum hugsanlegum
aðgerðum til að draga úr áhrif
um þeirra strax, á méðan barn
ið er á ungum aldri, og ekkert til
þess sparað. Þjóðfélaginu er
heill í því, að börnin fái full-
komna þjónustu á þessu sviði og
kennslu snemma.
Á öllum Norðurlöndum vex
nú upp hópur bama, sem fædd
hafa verið með ágalla á mænu
(spina bifida). Áður fyrr urðu
þessi böm ekki langlíf, en bætt
tækni í skurðlækningum og ann-
arri meðferð gerir það að verk
um, að nú lifa þessi börn og hafa
möguleika á að ná fullorðins-
Framhald á bls. 24
2756 börn í sérkennslu
21 af 120 kennurum þeirra sérmenntaður
í tímarlti um uppeldis- og
skólamál, Menntamálum, er grein
um sérkennslu afbrigðilegra
nemanda eftir Þorstein Signrðs
son. Þar ern m.a. fróðlegar töfl-
ur, þar sem annars vegar er yfir
lit yfir sérkennslu þá, sem fyr-
ir er hér á fslandi og kennslu-
krafta og liins vegar yfirlit yfir
fjölda afbrigðilegra nemenda á
skyidunámsstigi og áætltin um
þörf sérkennara. Þar kemur nt.a.
frant að sérkennaraþörfin er
áætluð 211 kennarar. Eru það
14 kennarar heyrnardaufra, 2
biindra- og sjóndapurra kennar
ar, 102 kennarar greindar-
skertra og lireyfihamlaðra, 22
kennarar barna með hegðunar-
vandkvæði,' 21 talkennari og 50
lespedagogar.
SKERT SJÓN OG HEYRN
Nú er 51 barn með skerta
heyrn í Heymleysingjaskólan-
um, þar af 26 í heimavist, kenn
arar eru þar 10, þar af 7 sér-
menntaðir 1 áætluninni um böm
með skerta heyrn, er gert ráð
fyrir að 3.2 0/00 barna þurfi auka
hjálp í venjulegum bekkjum eða
112 börn, 1,2 0/00 í heyrnardauf ra
bekkjum eða 63 börn á aldrin-
um 4-16 ára 0.6 0/00 eða 32 í heyrn
leysingjaskóla. Fjöldi sérkenn-
ara í öllum deildum er áætlað
ur 14 þar af 8 í heyrnleysingja-
skóla.
Börn með skerta sjón eru hér
í Blindraskólanum, sem rekinn
er af Blindravinafélaginu, en
ríkið greiðir kennaralaun. Nem-
endur eru 3 og kennari einn.
Kennari er í sérnámi. Samkvæmt
áætlun sérkennslu fyrir sjón-
skerta er gert ráð fyrir að 0,3 0/00
barna þurfi aukahjálp í almenn
um bekkjum eða 11 nemendur,
0.2 í sjóndapurra bekkjum eða
7 og 0.15 í blindraskóla eða 5.
Fyrir tvo siðasttöldu hópana
þurfi sérmenntaða kennara, 1
fyrir hvorn.
Börn með skerta hreyfifærni
eru nú á tveimur stöðum, i skóla
Styrktarfélags lamaðra og fatl-
aðra í Reykjadal og þjálfunar-
stöð í Reykjavík eða 35 talsins
(15 í Reykjadal) og 50 börn í
Landspítala (flesi skamman
tíma). Kennarar eru 3 á fyrr-
nefnda staðnum, ríkið greiðir
laun tveggja kennara, og 1 á
Landspitala. Þar af er einn sér-
menntaður. 1 áætluninni um sér-
kennslu er reiknað með 53 börn
um á aldrinum 4—16 ára í skóla
og þjálfunarstöð fyrir heila-
sködduð börn, lömuð og fötluð
og 30 börnum á sama aldri sem
langlegusjúklingum á sjúkrahús-
um og í heimahúsum. Er reikn-
að með að þörf sé 6 sérkennara
fyrir fyrrnefnda hópinn og 2 sér
kennara fyrir síðarnefnda. Það
séu 5 sérkennarar heilaskadd-
aðra og einn talkennari.
SKERT GREIND
Þá koma börn með skerta
greind. Þau eru nú 43 talsins i
Lyngási, 51 í Skálatúni, 15 í
Tjaldanesi, 47 á Sólheimum, 32 í
Sólborg og 75 á Kópavogshæli. 1
öðru lagi eru 110 börn í Höfða-
skóla og í 3. lagi eru 800 böm í
hjálparbekkjum i almennum skól
um og/eða stuðningskennslu.
Kennarar i hjálparbekkjum eru
50, þar af 3 sérmenntaðir, kenn-g
arar í Höfðaskóla eru 11, þar af
3 sérmenntaðir og á hælum og
heimilum eru samtals 10 kenn-
arar, þar af 2 sérmenntaðir á
Kópavogshæli og 1 á Sólborg. I
áætlun um þörfina á sérkennslu
fyrir börn með skerta greind, er
gert ráð fyrir að 40/00 eða 140
börn þurfi að vera á fávitahæli
og sérskólum á fávitastigi og
þurfi 10 sérkennara. Vanvita
skóla þurfi fyrir 10 0/00 eða 394
böm og fyrir þau 27 sérkenn-
ara og í hjálparbekki fari 25 0/00
eða 875 og þurfi 58 sérkennara.
Stuðningskennsla geti verið í fá
mennum skólahéruðum.
FÉLAGSAÐLÖGUN OG
SKERT MALFAR
1 5. flokknum eru börn með
skerta félagslega aðlögunar
hæfni og geðheilsu. Nú eru 12
börn á vistheimilinu í Breiðu-
vík, 26 á Jaðri og 16 í Hlað-
gerðarkoti. Er 1 kennari á
Breiðuvík, 3 á Jaðri og 2 í Hlað-
gerðarkoti. 1 áætlun um þörfina
er gert ráð fyrir að taugahæli
og geðsjúkrahús þurfi fyrir 1 0/00
barna eða 35 börn með 4 sér-
kennara, heimavistarskóla fyrir
3 0/00 eða 105 börn með 11 sér-
kennara og athugunarbekki í al
lennum skólum fyrir 2 0/00 eða
70 börn með 7 kennara.
Af börnum með skerta mál- og
talfærni hafa nú 240 börn tal-
kennslu í skólum og eru við það
3 kennarar, þar af 2 sérmennt-
aðir. 1 áætlun um þörfina er gert
ráð fyrir að 2 0/00 eða 70 þurfi
talkennslumiðstöð með heimavist
með 5 sérkennurum og 28 0/00
eða 980 þurfi talkennslu i skól-
um (farkennslu) með 15 sér-
kennurum. Miðast einnig fyrir
forskólabörn og fullorðna.
Börn með væga námsörðug-
leika eru nú 150 talsins í þroska
bekkjum (7 ára börn) og 1000
í stuðningskennslu. 10 kennarar
eru við þroskabekkina og 20 við
stuðningskennslu, þar af 2 'með
sérmenntun.
Samkvæmt þessu eru samtals
2756 börn í einhvers konar sér-
kennslu og kenna þeim 120
kennarar, þar af 21 sérmenntað
ur. í yfirliti yfir fjölda afbrigði-
legra nemenda á skyldunáms
stigi og áætlun um sérkennara-
þörf er gert ráð fyrir því að
152 0/00 allra barna þurfi slíka
sérkennslu eða samtals 5,432
nemendur og til að kenna þeim
þurfi 211 sérkennara. Er þá
reiknað með 35 þúsund nemend/
um á skyldustigi,