Morgunblaðið - 07.02.1971, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. BEBRÚAR 1971
15

þær mundir. Það varð því
ekkert úr samsærinu og Molo
tov var að vonum „bannfærð
ur" og gerður að sendiherra í
Mongóliu.
Það sem gerðist á næstu
árum var að skyssur Krúss-
jeffs, og persónuleg stefnu-
mál hans og hegðun mynd-
uðu smátt og smátt meiri-
híuiá gegn honum á öllum
híhúm þremur mikilvægu víg
stöðvum — í flokknum, í
hernum og í KGB — og
þetta gerði fall háns óhjá-
kvæmilegt. Sem dæmi má
nefria að marskálkarnir urðu
hönu'm andsnúnir vegna til-
ráuha hans í þá átt að
mihnka sovézka herinn og
dfága fé frá landvörnum til
frámleiðslu á neyzluvarningi
fyrir almenning.
' Það leið heldur ekki á
löngu þar til sovézka flot-
anh tók að svíða undan sam-
draéttinum. Eftir að Krúsjeff
hafði látið flytja eldflaugam
ar á brott frá Kúbu gat flot-
irin!' bent á, að hann hefði
haft á röngu að standa og
laUsnin á Kúbudeilunni, líkt
ög á Kýpur og Mið-Austur
löndum, mundi hafa verið
mun auðveldari ef Sovétrík
in hefðu yfir að ráða fIota,
serri stæðist 6. flota Banda-
ríkjanna snúning.
Háttsettir embættismenn
snerust einnig í auknum mæli
gegn stjórn Krúsjeffs vegna
þess að hann hafði dregið úr
valdi þeirra með ákvörðun-
I

Frú Brezhnev — ásamt manni
sínum.
evs og fjölskyldu háns í
Moskvu.
En það sem hér skiptir máli
varðandi Barak var það, að er
einkapeningaskápur hans var
opnaður, fundust skýrslur og
plögg, sem aðeins var hægt að
lýsa sem samsafni skjala gegn
Krúsjeff. Hér var um að ræða
algjör leyndarplögg, sem
geymdu m.a. ýmislegt, sem
Krúsjeff hafði sagt og við
hverja hann hefði haft sam-
band í fyrri heimsóknum hans
til Prag — og allt var þetta
skjalasafn greinilega valið á
þann hátt að það hallaðist
gegn Krúsjeff og gerði hann
að „endurskoðunarsinna".
'wii' - ■
Nina Krúsjeff.
ir stórskemmtilegar skritlur".
Um þetta sagði sovézki
séndiherrann, Zemyanin,
greinilega af ráðnum hug:
„Svo kann að vera, en félagi
Suslov sakar Krúsjeff um að
hafa líka uppi and-marxistísk
ar yfirlýsingar."
Það var með ólíkindum
að þetta skyldi eiga sér stað.
Hér stóð eigin fulltrúi Krús-
jeffs og vitnaði hástöfum í
helzta hugmyndafræðing Sov-
étríkjanna gegn leiðtoga sín-
um á meðan hann stóð i mót-
tökusveitinni til að fagna hon
um! Eitthvað var greinilega á
seyði!
Síðan kom lest Krúsjeffs.
Antonin Novotny.
ov, skammt frá Prag, og hann
var að skoða einhver sérstök
tæki þar, sagði hann allt í
einu: „Tékkóslóvakia ætti að
framleiða öll nákvæmnistæki
fyrir öll sósíalistaríkin. Sér-
hver sá, sem vill að Tékkósló-
vakía eiga að vera land þunga
iðnaðar, er skemmdarverka-
maður." (Og þetta sagði hann
þrátt fyrir þá staðreynd, að
„skemmdarverkamaðurinn"
var hin Opinbera áætlun Sov-
étríkjanna.)
Litlu síðar sagði hann, einn-
ig svo að ég heyrði: „Sumt
fólk segir, að ég hafi of mik
ið imyndunarafl. En ég sagði
við félaga Kosygin að íólk án
Zhukov marskálkur.
berja á þeim svo sár þeirra
muni aldrei gróa."
„En Mao mun brenna sjálf-
an sig með atómsprengju
sinni. Hann vill hræða heim-
inn með henni, en heimurinn
mun snúast gegn honum eins
og ein allsherjar atóm-
sprengja."
BÖMULL 1 VASAKLÚTA
Þetta líktist meira hinum
gamla Krúsjeff, enda þótt
það væri ekki fyrr en á síð-
asta degí heimsóknarinnar er
við fórum allir í móttöku hon
um til heiðurs í sovézka sendi
ráðinu, að hann virtist hafa
tekið gleði sína á ný.
Vinkonurnar Nína Krúsjeff og frú
Brezhnev sátu saman að kvöldverði
um sínum um að draga úr
miðstjórn allra mála. Og þeg
ar þeir voru á annað borð
orðnir óánægðir með hann á
þessu sviði var engum erfið-
leikum bundið *ð búa til á-
kæruskjalið — „endurskoðun
arstefna" í málum heima fyr
ir og utanríkismálum; einka
aðgerðir án samráðs við sam
starfsmenn sína; persónudýrk
un og svo mætti lengi telja.
SKJALASAFN
BARAKS
I Prag sáum við ýmis teikn
á lofti, sem bentu til þess
að Krúsjeff ætti í erfiðleik-
um, löngu fyrir fall hans. Ég
held að það fyrsta, sem ég
tók persónulega eftir, riafi
verið sumarið 1962 er við
vorum að skemmta Koniev
marskálki — sem kom í fri
til Tékkóslóvakíu á hverju
ári — í hádegisverðarboði.
Þegar hér var komið sögu
gegndi Koniev ekki lengur
neinu opinberu embætti, og
vegna hinna mörgu skála,
sem drukknar voru, varð
hann mjög opinskár og ógæt
inn í orðum. Skyndilega lyfti
hann glasi sínu og sagði: „Fé
l&gar, Rússland er svo stórt
að meira að segja Krúsjeff
getur ekki hreyft það til eins
og hann vill."
Þetta var svo sem ekki mik
il gagnrýni, en hún var nægi
leg; til þess að við gerðum
okkur grein fyrir þvi, að eitt
hvað var á seyði í Moskvu.
Þá gerðist það 1963, nokkr
um mánuðum áður en ráð-
gert var að Krúsjeff kæmi
sjálfur í heimsókn til okkar,
að innanríkisráðherra Tékkó
slóvakíu, Rudolf Barak, var
handtekinn af sinni eigin lög
•reglu. Það var árangur dæmi
gerðrar tékkneskrar undir-
ferli og fláttskapar heima
fyrir, sem varð Barak að
falli, þrátt fyrir að hann væri
ekki aðeins góður vinur
fíokksleiðtoga okkar, Nov-
©tny, heldur einnig Brezhn-
er þær heyrdu útvarpsfrétt
um atburðina í Kreml
Frú Brezhnev neitaði fyrst
að fara til Moskvu án Nínu
Á meðan allt lék í lyndi — á yfirborðinu. Leonid Brezhnev,
þá forseti Sovétríkjanna, sæ mir _ Krúsjeff gullorðu „Hetju
Sovétríkjanna" á sjötugsafm æli Krúsjeffs.
Nú, okkur var það algjör-
lega ljóst að Barak hefði
aldrei látið sig dreyma um að
koma þessu safni upp á eigin
spýtur. Einhver í Moskvu
hafði skipað honum að gera
það.
SlÐASTA HEIMSÓKN
KRÚSJEFFS TIL PRAG
En kannski var mest ógn-
vekjandi af öllu það, sem gerð
ist siðar þetta sama ár, á
brautarpalli járnbrautarstöðv-
arinnar í Prag þar sem við
vorum allir saman komnir til
að taka á móti Krúsjeff sjálf-
um. Einhver sagði meinleysis-
lega: „Nú verður skemmtilegt
hér aftur. Félagi Krúsjeff seg
Enda þótt við hefðum ekki
fengið allar þessar aðvaranir
fyrir fram held ég að við
myndum hafa séð það af út-
liti Krúsjeffs sjálfs, að hann
stæði andspænis miklum
varida af einhverju tagi. Hann
virtist a.m.k. þreytulegur og
í þungu skapi er hann kom
og allir höfðu á orði að hið
gamalþekkta Krúsjeff-fjör
virtist skorta. Og jafnvel þeg-
ar hann tók að ná sér nokkuð
á strik, var nýr tónn persónu-
legrar biturðar i orðademb-
um hans.
Sem dæmi má nefna, að er
við fórum með honum til að
sýna honum kjúklingasteikar-
verksmiðju okkar við Xaver-
imyndunaraíls væri fólk án
heila, og það ætti að reka það
úr skrifstofunum og láta það
vinna á samyrkjubúunum".
,Ó, ÞESSI ÚLBRIÚHT!"
1 hinum opinberu viðræðum,
sem fram fóru í Hradcany-
kastala, og ég var viðstaddur,
gerði Krúsjeff ljóst að hann
liti á þá Ulbricht í Austur-
Þýzkalandí og Mao Tse-Tung
sem hina raunverulegu stríðs
æsingamenn. Hann sagði við
Novotny, að við Tékkar ætt-
um að leita til „vissra Vestur-
Þjóðverja" vegna þess að þeir
væru „andsnúnir endurhervæð
ingunni". (Þetta var eitt
þeirra stefnumála, sem brátt
var opniberlega ráðizt á hann
íyrir).
Þegar Novotny mótmælti
því að Ulbricht vildi engin sam
bönd við okkur hafa, veifaði
Krúsjeff hendinni óþolinmóð
ur og svaraði: „Ó, þessi Ul-
bricht! Hann var einnig á
móti samböndum okkar við
Vestur-Þýzkaland. Sumir menn
telja betra að marka stefn-
una með hnif milli tannanna
en rautt blóm i hnappagat-
inu.“
Síðar, er hann var að skýra
stefnu sína, sem var eins og
hann orðaði það „að leiða
Bandaríkin til grafar þeirra
með annan arminn utan um
þau", hélt hann áfram:
„Það er munur á mér og
Mao. Mao telur að kommún-
isminn geti aðeins sigrað með
atómsprengjum. En þegar
móðir min vildi að ég gerði
eitthvað reyndi hún alltaf að
gefa mér pirozliki fyrst og
greip ekki til priksins I kústa-
skápnum nema það brygðist."
„Við ættum að láta heim-
inn fá pirozhki og rússneskt
vodká og geyma hið mikla
rússneska prik okkar í skápn-
um. Þvi aðeins að heimsvalda
sinnar ráðist inn fyrir hin
heilögu landamæri Varsjár-
bandalagsins munum við
Það átti ekki fyrir Krúsjeff
að liggja að koma aftur til
Tékkóslóvakíu og ég sá hann
aldrei aftur. En því nær allt,
sem ég heyrði hann segja,
var dæmigert fyrir manninn
sjálfan og viðhorf hans. Hann
var að dást að sumarkjólum
kvenfólksins og síðan byrjaði
hann:
„Ég segi við bómullarrækt-
armenn okkar að þeir verði
að framleiða næga bómull til
þess að sérhver kona í Rúss-
landi geti fengið fallegan, nýj
an kjól á hverjum degi, og að
þá verði enn eftir nóg bómull
til að búa til vasaklúta handa
hverjum einasta Bandaríkja-
manni til að þerra tárin um
leið og hann grætur yfir hruni
kapitalismans."
Þarna var hinn gamli Krús-
jeff lifandi kominn, og þetta
var síðasta flaskan, sem við
dreyptum á saman.
FALL KRÚSJEFFS
Fall Krúsjeffs var af and-
stæðingum hans undirbúið á
þann hátt, að áhrifin yrðu
sem mest — rétt fyrir afmæli
Októberbyltingarinnar. Aðferð
in, sem notuð var, var lík
þeirri sem Krúsjeff beitti
sjálfur er hann kom Zhukov
marskálki frá — þ.e.a.s. beð-
ið var unz bráðin var ekki
stödd í Moskvu.
Hann var talinn á að taka
sér á hendur ferð um Sovét-
ríkin og til útlanda á meðan
óvinir hans undirbjuggu að
steypa honum af stóli.
Brezhnev, sem var skilinn
eftir einn í höfuðborginni,
hafði nægan tima til þess að
hagræða flokksvélinni og
leggja grundvöllinn að því, að
hann hafnaði sjálfur í emb-
ætti hins nýja aðalritara
flokksins.
Krúsjeff — sem hvíldist á
sólarströnd Krímskaga eftir
ferðalag sitt — hafði ekki hug
mynd um á hvaða stig málin
voru komin fyrr en hann var
Framhald á bls. 19.
iSrWfWMjWtfWír