Morgunblaðið - 16.02.1971, Blaðsíða 10

10
MOFA*JNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. FEBRÚAR 1971
Léttsteypan
í Mývatnssveit
Léttsteypan í Mývatnssveit.
Um þessar mundir eru 10 ár
síðan Léttsteypan h.f. var stofn-
uð eða nánar tiltekið þann 3.
febrúar 1961.
Tildög þess voru sem hér seg
ir:
Föstudaginn 3. febrúar 1961,
voru eftirgreindir aðilar saman
komnir á Ægisgötu 48, Reykja-
vík: Ámi Ámason Akureyri,
Jónas G. Rafnar f.h. Kristínar
Tómasdóttur Akureyri, Harald-
ur Ásgeirsson, Reykjavík, Hall-
dóra Jónasdóttir, Reykjavík og
Loftur Jónsson Reykjavík. Sam-
þykkt var af öllum viðstöddum
að stofna hlutafélag undir firma
nafninu Léttsteypan. Heimili
þess og varnarþing yrði á Akur
eyri. Tilgangur félagsins var
ákveðinn, að annast framleiðslu
og sölu á byggingarefnum og
annan skyldan atvinnurekstur.
Þá fór fram stjómarkosning. í
aðalstjóm voru kosnir: Formað
ur Haraldur Ásgeirsson og með-
stjómendur þeir Árni Áraason
og Loftur Jónsson. Þegar Létt-
steypan var búin að starfa um
tveggja ára skeið á Akureyri,
var farið að ræða um það í al-
vöru að flytja vélar hennar og
vamarþing austur i Mývatns-
sveit. Vitað var að þar voru
miklar námur af hraunmöl, sem
er aðalhráefni Léttsteypunnar
fyrir utan sementið. Á meðan
starfað var á Akureyri, fékk
verksmiðjan mikið magn af
hraunmöl úr námunum við Mý-
vatn. Aðal framleiðsla hennar
voru holsteinar í útveggi húsa
svo og hellur i milliveggi. Eitt-
hvað hafði hún fengið af vikri
vestan af Snæfellsnesi með skip
um. Stjórnendur Léttsteypunnar
töldu, að hagkvæmara mundi að
reka fyrirtækið austur í Mý-
vatnssveit heldur en á Akur-
eyri m.a. vegna hráefnisöflun-
ar. Voru þeir því mjög fúsir að
flytja það austur og selja sína
hluti ef þar fengjust kaupend-
ur. Hins vegar vildi þó Ámi
Árnason eiga áfram sinn hlut
að einhverju leyti.
1 ágústmánuði 1963, var hald-
inn fundúr heimiiismanna i Vog
um og Reykjahlíð: Á þeim fundi
mættu auk framangreindra
manna Árni Árnason kaupmað-
ur á Akureyri. Rætt var um
stofnun hlutafélags um rekstur
Léttsteypunnar. Ákveðið var að
festa kaup á fyrirtækinu, ef
samningar tækjust við fyrri eig
endur. Einnig var rætt um að
fá Brennisteinsverksmiðjuna í
Bjarnarflagi keypta eða leigða
fyrir starfsemi Léttsteypunnar.
Þó var vitað að þar mundi vart
hæf aðstaða nema með miklum
lagfæringum og breytingum.
Niðurstaðan varð sú að samn-
ingar tókust um kaup á Létt-
steypunni svo og um húsnæði í
Brennisteinsverksmiðjunni. Var
því fljótlega hafizt handa um
allar framkvæmdir við undir-
búning að flutningi Léttsteyp-
unnar.
Sunnudaginn 3. desember
1963 var haldinn fundur í Reyni
hlíð með þeim mönnum, 21 að
tölu, er gefið höfðu loforð um
hlutafjárkaup í Léttsteypunni.
Ljóst var þá að öll hlutabréfin
mundu seljast upp. Að loknu
þvi undirbúningsstarfi, sem hér
hefur lítillega verið rakið, voru
vélar Léttsteypunnar og annar
búnaður fluttur frá Akureyri
og komið fyrir í húsum Brenni-
steinsverksmiðjunnar 1 Bjarnar
flagi, eins vel og kostur var.
Síðan hefur framleiðslan farið
fram á þessum stað. Um miðjan
desember 1963 hófst svo fram-
leiðsla á hellum í Léttsteypunni
hér í Mývatnssveit. 1 fyrstu var
Bóas Gunnarsson í Stuðlum ráð
inn verkstjóri. Hafði hann það
starf með höndum í nokkur ár.
Síðan hafa þeir bræður Hall-
grímur og Pétur Jónassynir í
Vogum stjómað verki.
Byrjað var að steypa hellur
50x50 sm, þykkt 7 sm, svo og 5
og 10 sm. Einnig hafa verið
framleiddir holsteinar í út-
veggi, lengd 45 sm, hæð 19,5 og
breidd 20 sm. Alls er búið að
steypa frá því framleiðsla hófst
hér um 560 þús. hellur og steina.
Á síðasta ári var framleiðslan
70 þús. st. og hellur. Eins og
áður er sagt er mikið magn af
hraunmöl hér og svo vel hagar
til að hún er mjög skammt frá
verksmiðjunni. Það er því til-
tölulega þægilegt og raunar
frekar ódýrt að koma henni inn
í sérstakt malargeymsluhús, sem
byggt er áfast verksmiðjunni.
Að sjálfsögðu er mölinni ekið á
bifreiðum og sturtað niður i hús
ið. Þaðan er henni svo mokað i
mulningsvél, sem áföst er sjálfri
hræruvélinni, þar sem sement-
inu er blandað saman við. Síð-
an er hræran losuð í skúffu, og
henni lyft upp með rafknúnu
spili og síðast hellt niður í
steypuvélina. Allar ganga þess
ar vélar fyrir rafmagni. Ot úr
sjálfri steypuvélinni koma stein
arnir og hellumar á sérstökum
flekum, sem svo er raðað á slár
í jámbúkkum. Hver búkki tek-
ur frá 36 til 42 steina eða hell
ur. Þegar lokið er við að steypa
í búkkann er honum ekið inn
í klefa. Að loknu dagsverki, þeg
ar klefinn er orðinn fullur
er honum lokað, og síðan hleypt
í hann gufu. Hún er svo látin
vera í klefanum tll næsta dags
eða 14 til 15 kl.stundir, þá er
hann opnaður og ekið út úr hon
um. Hitinn í klefanum er um 90
stig. Frá þvi fyrsta hefur verið
mikill og góður markaður fyrir
framleiðsluna á Akureyri. Þar
hefur Byggingarvöruverzlun
Tómasar Bjömssonar haft söl-
una með höndum. Árni Áma-
son forstjóri hennar er lika
einn af eigendum Léttsteypunn
ar og i stjóm þess fyrirtækis.
Aðrir í stjórn Léttsteypunnar
eru Snæbjöm Pétursson í Reyni
hlíð og Þorlákur Jónasson Vog-
um. Á undanförnum árum hef-
ur verið ágæt sala á fram-
leiðslu Léttsteypunnar víðs veg-
ar á Norður- og Austurlandi.
Byggingarfróðir menn telja
líka margfalt ódýrara að koma
upp húsum með að hlaða þau
úr steinum, heldur en ef þau
væru stoypt. Með því móti spar
ast óhemju vinna við uppslátt
Framhald á bls. 13.

Beríínarviðræðurnar
dragast á langinn
Eftir Robert
Stephens
EITT mikilvægasta málið,
sem tekið var til umræðu á
fundi Brandts, kanslara
Vestur-Þýzkalands og Pom-
pidous Frakklandsforseta, er
haldinn var í París fyrir
skömmu, var sú tillaga þess
fyrmefnda, að fjórveldavið
ræðunum um Berlín yrði
flýtt. Lagði Brandt til, að
sendiherrar fjórveldanna —
Bandaríkjanna, Sovétríkj-
anna, Bretlands og Frakk-
lands — sem haldið hafa með
sér fundi alltaf öðru hvoru
undanfarna sex mánuði og
rætt leiðir til lausnar Berlín
ardeilunni, komi nú saman
til fundar, þar sem viðræð-
um verði haldið áfram sam-
fleytt í heila viku.
Vestur-þýzki kanslarinn
óskar eftir samkomulagi, þar
' sem bætt yrði úr möguleik-
unum til umferðar til og frá
Vestur-Berlín, en borgarhlut-
inn hefur verið aðskilinn frá
austurhlutanum allt frá 1961,
er Berlínarmúrnum alræmda
var komið upp. Ef ekki koma
til einhverjar tilslakanir frá
Rússum, verður Brandt það
sennilega ókleift að tryggja
staðfestingu þýzk-sovézka
samningsins, sem undirritað-
ur var í fyrra, jafnt sem stað
festingu samnings Vestur-
Þjóðverja og Pólverja. Eftir
að Brandt hafði undirritað
samninginn við Sovétríkin í
Moskvu, sneri hann heirn
sannfærður um, að Rússar
skildu fullkomlega, að stað-
festing samningsins væri
komin undir viðunandi sam-
komulagi um Berlín. Þar
sem hann trúði því, að Rúss-
um væri það sjálfum mikið
kappsmál að fá samninginn
staðfestan, ályktaði hann sem
svo, að þeir yrðu reiðubúnir
til einhverra tilslakana í Ber
lín.
En til þessa hafa viðræður
fjórveldanna um Berlín bor-
ið lítinn árangur. í fyrstu
leit svo út sem aðalhindrunin
væri sú tilraun austur-þýzkra
ráðamanna að koma í veg
fyrir tilslakanir Rússa gagn-
vart Bonn-stjórninni og að
notfæra sér Berlínarmálið til
framdráttar sér og öðlast
enn frekari viðurkenningu á
fullveldi Austur-Þýzkalands.
í viðræðum þeim, sem fram
hafa farið milli stjórnar-
valda í Vestur- og Austur-
Þýzkalandi, hafa Austur-
Þjóðverjar reynt að setja
Berlínarmálið fram á þann
veg, að þar yrði lögð áherzla
á yfirráðarétt þeirra yfir
samgönguleiðunum til borg-
arinnar. Vestur-Þjóðverjar
hafa hafnað þessu á þeim for
sendum, að staða Berlínar og
samgönguleiðir til borgarinn-
ar væru málefni fjórveld-
anna.
En nú virðist sem tvennt
annað hafi komið til, sem
seinki fjórveldaviðræðunum
um Berlín. Annað snertir
Sovétríkin, en hitt Bandarík-
in. Rússar virðast hafa kippt
sér upp við þá ákvörðun
Atlantshafsbandalagsins, sem
íekin var á ráðherrafundi
þess í desember sl. þess efn-
is, að það hlyti að verða skil
yrði fyrir samþykki Vestur-
veldanna við tillögu Sovét-
ríkjanna um öryggismálaráð-
stefnu Evrópu, að viðunandi
lausn fengist á Berlínarmál-
inu. Rússar telja, að þarna
sé gengið lengra en í sam-
komulagi þeirra við Brandt
kanslara um skilyrði varð-
andi Berlín fyrir staðfestingu
þýzk-sovézka samningsins.
Sökum þess að Rússar
telja, að Vestur-Þjóðverjar
hafi ráðið miklu um framan
greinda ákvörðun NATO, er
svo að sjá, sem þeir álíti, að
Bonnstjórnin hafi hert kröf
ur sínar og gert erfiðar fyrir
um viðræðumar um öryggis-
málaráðstefnu, sem Sovét-
stjórnin virðist telja mjög
mikilvæga.
Þarna virðist hafa átt sér
stað misskilningur eða mis-
reikningur, því að Vestur-
Þjóðverjar halda þvi fram,
að þeir hafi ekki gert annað
en standa við samkomulag-
ið við Sovétstjórnina og það
sem þeir hafi síðan gert, sé
einungis í rökréttu samræmi
við fyrri afstöðu. Þeir halda
því fram, að evrópsk örygg-
ismálaráðstefna þjóni miklu
Umferðartruflun við Vestur-Berlín. — Hvenær, sem austur-þýzkum og sovézkum stjóm-
völdum sýuist, geta þau truflað samgöngur til og frá Vestur-Berlín.
frekar tilgangi, eftir að
þýzk-sovézki og þýzk-pólski
samningurinn hafi verið stað
festir, heldur en á meðan
allt er óvíst um þá. En til
þess að tryggja staðfestingu
þeirra, þá er samkomulag
um Berlín nauðsynlegt. Hjá
NATO tryggðu Þjóðverjar
sér viðurkenningu á því hjá
bandamönnum sínum, að þeir
hefðu farið rétt að. En samt
sem áður virðist sem Rússar
hafi vegna þessa ákveðið að
flýta sér ekki í viðræðunum
um Berlín og að herða jafn-
vei við og við að samgöngu-
leiðunum vestur á bóginn til
og frá Berlín.
Sumir vestur-þýzkir dipló-
matar óttast, að Bandaríkja-
menn kunni einnig að vera
að hægja á sér í Berlínarvið-
ræðunum og það sé þáttur í
afstöðu þeirra varðandi samn
ingaviðræður við Rússa á
víðari grundvelli. Margir
Vestur-Þjóðverjar ala þann
grun með sér, að afstaða
Bandaríkjamanna til Berlín-
armálsins kunni að mótast af
því, í hve ríkum mæli Rúss
ar reynist samstarfsfúsir á
öðrum sviðum, t.d. í viðræð-
unum um takmörkun kjam-
orkuvígbúnaðar (SALT) og
að því er snertir löndin fyrir
botni Miðj arðarhafs.
Bandaríkin hafa aldrei ver-
ið mjög áhugasöm um ör-
yggismálaráðstefnu Evrópu,
sem þau telja, að verði fyrst
og fremst tæki í höndum
Rússa til þess að ná form-
legri viðurkenningu á valda-
stöðu þeirra í Austur-Evr-
ópu. í flestum öryggismálefn-
um kjósa Bandaríkjamenn
heldur að snúa sér beint til
Moskvu, til dæmis í SALT-
viðræðunum eða fyrir til-
stilli NATO á grundvelli
beggja bandalaganna. Og
enda þótt Washington hafi
opinberlega fallizt á „Ost-
politik" Willys Brandts, þar
sem leitað er betri samskipta
við Austur-Evrópu, þá eru
þeir til í höfuðborg Banda-
ríkjanna, sem ekki myndu
hryggjast yfir því, þótt þeir
sæju, að hemlum yrði beitt
við stefnu Brandts.
OFNS— Einkaréttur Mbl.