Morgunblaðið - 16.02.1971, Blaðsíða 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. FEBRÚAR 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraidur Sveinsson.
Rilstjórar Matthias Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjaid 196,00 kr. á mánuði innanlands. '
I iausasölu 12,00 kr. eintakið.
FUNDUR NORÐURLANDARÁÐS
ÞAÐA
ER
SVO^
MARGT...
Kaos í Laos
EFTIR
ÓLA TYNES
Stríðið I Indó Kína er nú enn einu
sinni mjög til umræðu, vegna stórauk-
tnna hernaðarátaka í Laos. Fréttir það-
an eru fremur óljósar, en það er þó
Ijóst að öflugt herlið frá Suður-
Vietnam hefur gert árás á herstöðvar
Norður-Vietnam i landinu, og nýtur við
það aðstoðar Bandaríkjamanna.
Strið er íbúum Laos ekkert ókunn-
ugt fyrirbæri, en til að skoða dálítið
núverandi átök, er óþarft að fara
meira en 26 ár aftur í tímann. Það hafa
öðru hvoru blossað upp bardagar í
Laos, allt frá lokum síðari heimsstyrj-
aldarinnar, en þá hafði Ho Chi Minh,
einsett sér að reka Frakka frá Indó
Kína (sem Laos tilheyrði þá) og taka
sjálfur öll völd.
Aðallega var barizt i Vietnam, en
1953 var einnig barizt í Laos, þegar Ho
Chi Minh sendi hersveitir þangað til
aðstoðar Pathet Lao skæruliðum. Árið
1954 fengu Laos og Kambódía sjálf-
stæði, með sömu Genfarsamþykkt, og
skipti Vietnam í tvennt. Það var þó
ekki mikil bót i því í sjálfu sér, og
árið 1960 lá við að til átaka kæmi milli
Rússa og Bandarikjamanna, sem
studdu sinn hvorn aðilann í baráttu
um stjórn landsins. Kommúnistar hófu
mikla sókn með hergögnum og þjálfur-
um frá Sovétríkjunum, en Kennedy for
seti tók þann kostinn að fara samninga
leiðina. Árin 1961 og 1962 var haldin
ráðstefna 14 þjóða í Genf, og árangur
hennar varð „Laos tilraunin".
Samkvæmt henni skyldi allt utanað
komandi herlið flutt frá landinu, og
mynduð samsteypustjórn. Bandaríkja-
menn fluttu í skyndi heim þá 6666 hern-
aðarráðgjafa, sem þeir höfðu sent til
Laos. Norður-Vietnam flutti heim 40 af
sínum hernaðarráðgjöfum, en um 6000
voru skildir eftir. Síðan hafa hersveit-
ir frá Norður-Vietnam verið í Laos.
Norður-Vietnam hefur ekki látið þar
við sitja. Um Ho Chi Minh stíginn svo
nefnda, sem liggur frá Norður-Viet-
nam, gegnum Laos og Kambódíu og inn
i Suður-Vietnam, hefur um margra ára
skeið farið hægur en stöðugur straum-
ur hermanna og hergagna. Mestur hiut
inn hefur farið til Suður-Vietnam,
en Laos hefur einnig fengið sinn skerf.
í skýrslu „The London Institute
for Strategi Studies" fyrir 1970—1971
segir að af fastaher Norður-Vietnam,
séu um 60 þúsund hermenn staðsettir í
Laos.
Landvinningastrið Norður-Vietnam í
Laos hefur vakið fremur litla athygli.
Her Laos er bæði fámennur, lítt þjálf-
aður og illa vopnum búinn. Ef allar
geinar hans eru taldar með, telur
hann ekki nema um 65 þúsund her-
menn, sem er ekki miklu meira, en þær
sveitir, sem Norður-Vietnam hefur í
landinu. Það munar og töluvert um það
að Norður-Vietnamar eru búnir full-
komnustu vopnum sem Sovétríkin geta
látið þeim i té.
Bardagar í Laos hafa þvi verið það
smávægilegir, að þeir hafa ekki vakið
mikla athygli, leikurinn hefur yfirleitt
verið léttur fyrir hersveitir Norður-
Vietnam.
Hinn fyrsta febrúar síðastliðinn, var
skýrt frá þvi i sumum fjölmiðlanna, að
hersveitir Norður-Vietnam hefðu her-
tekið þorpið Muong Phalane í suður-
hluta Laos. Þriðja febrúar bárust frétt
ir af því að Norður-Vietnam hefði her
tekið bæinn Muong Soui, sem er aðeins
170 kilómetra fyrir norðan höfuðborg
landsins, Vientiane. Jafnframt var
skýrt frá þvi að hersveitir Norður-
Vietnam hefðu umkringt konungsborg-
ina Luong Prabang, og að hermenn
stjórnarinnar ættu I vök að verjast.
I þessari siðustu setningu eru tvö dá-
lítið athyglisverð orð: „hermenn stjórn
arinnar". Hersveitir Norður-Vietnam
eru hvorki að berjast við Bandarikja-
menn né Suður-Vietnama I Laos. Þær
eru að berjast við hersveitir stjórnar
sjálfstæðs rikis. Þær eru að berjast við
stjórnarher Laos.
Viðbrögð kommúnista utan Laos, við
þessum fréttum, hafa verið lítil eða alls
engin, og eru islenzkir meðlimir sam-
takanna þar taldir með. Þeim finnst
sjálfsagt ekkert eðlilegra en að heyra
að her Norður-Vietnam hafi hertekið
enn eina borgina í Laos, og unnið enn
einn sigur á stjórnarhernum. Nú hafa
þeir hins vegar heldur betur sleppt
fram af sér beizlinu, og eru beinlínis
hoppandi vondir vegna íhlutunar Suð-
ur-Vietnama.
Þeir fara í mótmælagöngur, sletta
málningu á bandaríska sendiráðið, og
þeirra ágæti leikritahöfundur treður
upp á Alþingi til að „mótmæla" árásar-
stefnu Bandaríkjanna. í látunum virð-
ist enginn mega vera að því að hugsa
um hvern fjandann Norður-Vietnamar
eru eiginlega að flækjast þarna, það er
eins og það sé bara eðlilegt og sjálf-
sagt.
Það er eins og það sé eðlilegt og sjálf
sagt að Norður-Vietnam stefni að því
með beinum hernaðaraðgerðum að
steypa löglegri stjórn landsins. Og svo
verður allt vitlaust, þegar þeir eru
truflaðir við þá iðju. Suður-Vietnamar
hafa alls ekki i hyggju að lenda í
neinum átökum við stjórnarher Laos,
heldur einungis hersveitir Norður-Viet
nam, í landinu. Ástæðan er einföld.
Suður-Vietnamar eru sjálfir að taka
við vörnum lands síns, sem Banda-
ríkin hafa annazt að mestu leyti um
árabil. Ef Norður-Vietnam hefur völd-
in i Laos og Kambódiu, verður Suður-
Vietnam að dreifa varnarsveitum sínum
um geysimikið svæði, til að reyna að
hindra herflutninga yfir landamærin
sem þessi lönd eiga að Suður-Vietnam.
Þótt Bandarikin og önnur bandalags-
riki Suður-Vietnam, kalli heim herlið
sín er alveg víst að Norður-Vietnam-
ar hætta ekki tilraunum til að ná land
inu undir sig með vopnavaldi. Suður-
Vietnam verður því að tryggja sér sem
bezta stöðu áður en það stendur svo
til eitt i baráttunni. Þess vegna er nú
reynt að klekkja á hersveitum Norður-
Vietnam i Laos.
Sparar heygjöf
I>rír bátar gerðir út
¥ stuttu máli virðist sem
leiðir Norðurlanda séu
að skilja. Frá sjónarhóli nor-
rænnar samvinnu var árið
1970 ekki gott ár“, sagði Jens
Otto Krag, fyrrverandi for-
sætisráðherra Dana, við upp-
haf 19. þings Norðurlanda-
ráðs í Kaupmannahöfn sl.
laugardag. Þessi ummæli
stinga mjög í stúf við þá
bjartsýni, sem ríkti við lok
Norðurlandaráðsfundarins í
Reykjavík fyrir u.þ.b. einu
ári, en þá hafði tekizt sam-
komulag um stofnun Nordek,
efnahagsbandalags Norður-
landa.
Sú svartsýni, sem fram
kemur í orðum Krag byggist
að sjálfsögðu á því, að áform-
in um stofnun Nordek fóru
út um þúfur í bili a.m.k. og
jafnframt hafa tvö Norður-
landanna, Noregur og Dan-
mörk, sótt um fulla aðild að
Efnahagsbandalagi Evrópu
en þrjú þeirra, Finnland, Sví-
þjóð og ísland hafa lýst því
yfir, að þau hafi ekki hug á
fullri aðild en vilja ná sam-
komulagi við Efnahagsbanda
lagið til þess að tryggja við-
skiptalega hagsmuni sína.
í rauninni er það ekkert
nýtt, að Norðurlöndin eigi
ekki samleið á öllum sviðum.
Þau hafa t.d. jafnan farið
mismunandi leiðir í utanrík-
ismálum. Noregur, Danmörk
og ísland eru aðilar að At-
lantshafsbandalaginu, Sví-
þjóð heldur fast við hlutleys-
isstefnu sína og Finnar verða
að taka fullt tillit til hins
volduga nágranna í austri.
Hins vegar hafa Norðurlönd-
in lagt ríka áherzlu á sam-
stöðu sín á milli gagnvart
efnahagssamvinnu Evrópu-
ríkja, enda er samningsað-
staða þeirra mun sterkari á
þann veg, en ef þau ganga
sundruð til leiks. Þess vegna
er eðlilegt, að stjórnmála-
menn á Norðurlöndum hafi
nokkrar áhyggjur af því, að
leiðir skilji nú á þessu sviði.
Þrátt fyrir það er ekki
ástæða til annars er bjartsýni
um þróun norræns samstarfs.
Á laugardaginn var t.d. und-
irritaður í Kaupmannahöfn
hinn svonefndi Helsingfors-
sáttmáli um norrænt sam-
starf, en hann kveður á um
stofnun norrænnar ráðherra-
nefndar og verulega aukn-
ingu norræns samstarfs, m.a
með auknum tengslum ríkis-
stjórna Norðurlanda og Norð
urlandaráðs. Þá verða til um-
ræðu á fundi Norðurlanda-
ráðs nú tveir sérstakir samn-
ingar um menningarsamstarf
og samvinnu á sviði sam-
göngumála.
í setningarræðu sinni á
fundi Norðurlandaráðs sl.
laugardag, sagði Matthías Á.
Mathiesen, fráfarandi forseti
ráðsins m.a. um þessa samn-
inga: „Samningurinn um
menningarsamstarf felur í sér
endurskipulagningu alls sam-
starfs Norðurlandanna á því
sviði og er þar með talið sam-
starf í rannsóknarmálum.
Gert er ráð fyrir auknum
fjárframlögum og samningu
sérstakra menningarfjárlaga
til þess að fé það, sem varið
verður í þessu skyni, nýtist
sem bezt. Samstarfssamning-
urinn um samgöngumál er
þýðingarmikill. Þótt hann
geri ekki í upphafi ráð fyrir
jafnvíðtæku samstarfi og á
sviði mennimgarmála, getur
hann í framtíðinni leitt til
samstarfs allra Norðurland-
anna á sviði samgöngumála.“
Hér á Islandi hefur skiln-
ingur á þýðingu norrænnar
samvinnu aukizt verulega á
undanfömum árum. íslend-
ingum er Ijósara en áður, að
náið samstarf okkar og tengsl
við hinar Norðurlandaþjóð-
irnar skipta miklu máli, ein-
mitt nú á tímum, þegar þró-
unin stefnir í átt til æ nánara
samstarfs þjóða í milli. í
mörgum tilvikum eiga smá-
þjóðir í vök að verjast gagn-
vart þeirri þróun en þátttaka
í samstarfi hinna norrænu
þjóða styrkir okkur og bæt-
ir samnimgsaðstöðu okkar
gagnvart öðrum.
Til marks um það eru samn
ingaviðræðumar við EFTA-
löndin og stofnun Norræna
Iðnþróunarsjóðsins er eitt
dæmi um hagnýta þýðingu
norræns samstarfs fyrir okk-
ur. Jóhann Hafstein, forsæt-
isráðherra, vék að þessu í
ræðu er hann flutti á þingi
Norðurlandaráðs sl. laugar-
dag er hann sagði m.a.: „Við
metum mikils þann góða hug,
sem við mættum af hálfu
Norðurlandanna er við und-
irbjuggum inngöngu íslands
í EFTA og þann skilnimg, er
ríkti á sérstöðu okkar. Stofn-
un hins norræna iðnþróunar-
sjóðs er órækur vitnisburður
raunhæfs norræns samstarfs
og ég tel mig geta fullvissað
um það, að iðnþróunarsjóð-
urinn norræni, sem þegar
hefur tekið til starfa, mun
verða mikil lyftistöng ís-
lenzkum iðnaði. Á sama hátt
hafa að öðru leyti örvazt við-
skipti okkar við Norðurlönd,
t.d. með hagkvæmari sölu á
kindakjöti þangað en áður.
Samskiptin á öðmm sviðum
geta stundum valdið smáveg-
is árekstrum eins og t.d. á
sviði samgöngumálanna, en
það sé fjarri mér að tíunda
þá árekstra, sem stundum
hefur orðið vart við, heldur
vil ég miklu fremur leggja
áherzlu á, að okkur megi
auðnast, svo sem í aðalatrið-
um hingað til að varðveita
gagnkvæma hagsmuni og
sýna hverjum öðrum fulla til-
libsemi og sanngirni.“
Breiðdalsvík, 5. febrúar.
TÍÐARFAR er með emdæmum
milt, eins og heyrendur mega
vita þegar 10 stiga hiti er á Dala
tanga á þorranum. Ætla má að
bændur geti mjög sparað hey-
gjöf, meðan svona viðrar, og
kemur það sér alltaf vel, að eiga
verulegar heybirgðir til útmán-
aða og vorsins, en þau hafa und-
anfarið reynzt gjafafrek.
Héðan frá Breiðdalsvík eru nú
gerðir út 3 bátar: Sigurður Jóns
son SU 150, gerður út af Hrað-
frystihúsi Breiðdæla. Hann hef-
ur landað einu sinni, slatta af
ýsu, sem unnin var í frystihús-
inu.
Bragi h.f. gerir út tvo báta:
Hafdisi SU 24 og Gletting NS
100. Um 20 aðkomumenn eru á
bátunum, og nokkuð rnun verða
hér af aðkomufólki við vinnu
í landi, þegar afli fer að glæð-
ast. — Fréttaritari.