Morgunblaðið - 16.02.1971, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. FEBRÚAR 1971
17
Ráðstefna FAO um mengun heimshafanna
DAGANA 9.—18. desember
var haldin í Rómaborg á
vegum Matvæla- og landbún-
aðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna (FAO) ráðstefna
um mengun heimshafanna,
áhrif mengunarinnar á lífið
í sjónum og fiskveiðamar.
Ráðstefnuna sóttu rösklega
300 fuiltrúar viðs vegar að
úr veröldinni, þar á meðal
þeir Svend Aage Malmberg,
haffræðingur og Geir Arne-
sen, efnaverkfræðingur frá
íslandi. Fyrir ráðstefnunni
lágu um 150 rannsóknaskýrsl
ur, sem skipt var niður í
eftirfarandi sjö málaflokka:
1. Mengunarástand sjávarins
nú á dögum.
2. Ferill og afdrif mengunar-
efna í sjónum.
3. Áhrif mengunar á lífsferil
lífveranna í sjónum.
4. Umhverfisbreytingar og
áhrif þeirra á samfélög líf
veranna í sjónum.
5. Tæknileg vandamál við að
draga úr mengun og
vinna gegn áhrifum henn-
ar.
6. Áhrif megunarefna á gæði
fiskafurða og fiskveiðar.
7. Vísindalegur grundvöllur
fyriar alþjóðlegri löggjöf
um eftirlit með mengun
vegna varðveizlu auðæfa
sjávarins og fiskveiðanna.
Eftir að aðalatriði skýral-
anna höfðu verið kynnt fund
armönnum voru þau rædd á
almennum fundum og sam-
þykktir gerðar um margvis-
leg atriði.
Þessar samþykkir eru
ábendingar og tillögur til
úrbóta, sem vísindamenn
vona að geti einnig orðið
grundvöllur að alþjóðasam-
þykktum um þessi vanda-
sömu mál áður en langt um
líður.
M.a. skýrsla var bráða-
birgðaskýrsla norskra og
sænskra vísindamanna um
mengun af völdum klórkol-
vatnsefina, sem eru úrgangs-
efni frá plastframleiðslu.
Ástæðan fyrir rannsóknum
vísindamannanna voru frétt-
ir er bárust í maí sl. um að
miklu magni af þessum efn-
um hefði verið kastað í sjó-
inin, án þess að nokkuð væri
vitað um hugsanleg áhrif á
Klórkolvatnsmengun í
Atlantshafi rannsökuð
líf í sjónum. Rannsóknirnar
voru tvíþættar, staðarrann-
sóknir og rannsóknir á rann-
sóknastofu.
Rannsóknirnar voru gerðar
á tímabilinu 18. júní til 28.
september sl. og voru tekin
sýnishorn á stóru svæði á
N.-Atlantshafi. Bráðabirgða-
niðurstöður af rannsóknum
þessum, sem enn eru stutt á
veg komnar, benda til að
klórkolvatnsefni sé að finna
Kortið sýnir svæðið, sem rannsakað var. X þýðir að sýnishorn hafi verið neikvæð eða
ekki rannsökuð enn. X með svörtum depli þýðir að sýnishorn hafi innihaldið klórkol-
vatnsefni.
kortinu, sem fylgir hér er
norður úr Barentshafi, suð-
ur með Noregsströnd að
austurströnd íslands, suður
með landinu að Faxaflóa og
þaðan til Grænlands. Á nær
öllu þessu svæði kemur í
ljós vísbending tun að um.
nokkra klórkolvatnsefna-
mengun sé að ræða, þó að
rannsóknir séu enn það
skammt á veg komnar, að
ekki sé hægt að segja til um
hversu alvarleg mengunim
sé. Það er heldur ekki vitað
hver skaðsemismörkin eru af
völdum klórkolvatnsefna-
mengunar. Engu að síður
telja vísindamennimir sig
vita að þessi efni geta verið
hættuleg fiskum og sjávar-
gróðri og því sé nauðsynlegt
að halda áfram rannsóknum
á þessu sviði.
mjög víða í N.-Atlantshafi
og Berentshafi.
Norska hafrannsóknarskip-
ið Johan Hjort tók m.a. þátt
í rannsóknum þessum og í
fyrstu skýrslunni frá skipinu
segir m.a.: „Mikið magn af
ögnum var að sjá í sjónum,
þar sem rannsóknir voru
gerðar á 57. gráðu norðlægr-
ar breiddar og 4. gráðu aust-
lægrar lengdar. Lituðu agn-
ir þessar sjóinn rauðan og
hvítan á ýmsum svæðum.
Agnir þessar virtust vera
dauð svif og sáust niður á
2-3 metra dýpi. í yfirborði
sjávarins mátti einnig sjá
fisk illa á sig kominn. Við
frekari rannsókn kom í ljós
að agnimar voru svif og
fiskurinn, sem var 3 cm
þorskseiði og vatnssýnishorn
innihéldu klórkolvatnsefni.“
Rannsóknarsvæðið sem um
er' að ræða og fram kemur á
Notkun hafsins sem
ruslakistu -
EIN af skýrslunum, sem lögð
var fram á FAO-ráðstefn-
unni var samin af þremur
starfsmönnum norsku Haf-
rannsóknarstofnunarinnar og
fjallaðl um losun iðnaðarúr-
gangsefna í Norðursjóinn. 1
upphafi skýrslunar segir að
hin mikla upphygging efna-
iðnaðar í heiminum hafi haft
í för með sér mikið vanda-
mál í sambandi við losun úr-
gangsefna. Nú sé svo komið
að almenningsálitið í iðnaðar
löndum leggist svo sterkt
gegn því að þessi árgangs-
efni séu losuð á landi eða
brennd, að iðnfyrirtæki hafi
nú snúið sér að hafinu sem
ruslakistu. Yfirleitt er úr-
gangsefnum sökkt, á úthöf-
um sem engin lög eða reglu-
gerðir nái yfir.
Úrgangsefni þessi eru yfir-
leitt sett í 200 lítra járntunn
ur, avipaðar þeim, sem not-
aðar eru til að geyma geisla-
virk úrgangsefni. í tunnur
þessar er sett 10 cm þykkt
steypulag og þær fylltar vel,
til að tryggja að þær sökkvi.
Svo virðist þó sem ekki sé
jafn vel vandað í sambandi
við staðarval til að sökkva
þessum tunnum, því að tals-
vert magn af twnnunum hef-
ur komið upp I botnvörpum
togara á miðum í Norðursjó.
Fyrst varð vart við þessar
tunnur fyrir 10 árum, en
ekkert gert í málinu vegna
þess að þá var aðeins
um eina og eina tunnu að
ræða. Undanfarið hefur
þetta aftur á móti aukizt og
nýlega fékk einn togari 8
slíkar tunnur á einum degi i
vörpuna.
Rannsóknir á innihaldi
tunnanna hafa leitt í ljós, að
þær innihalda bæði úrgangs-
efni frá olíuiðnaðarfram-
leiðslu og plastiðnaði. Fiski-
menn hafa sagt að önnur úr-
gangsefni sé einnig að finna
í Norðursjó, en þau hafa enn
ekki verið rannsökuð.
Upplýsingar um magnið,
sem kastað er í sjóinn eru
mjög takmarkaðar, en vitað
er að eitt olíuiðnaðarfyrir-
tæki í Evrópu áætlaði að það
hefði sent um 10 þúsund
tunnur með úrgangsefnum á
einu ári. Fyrirtækið hafði
þanm hátt á að það samdi
við verktaka, sem starfaði í
samvinnu við skipamiðlara.
Skipamiðlarinn sá síðan um
að útvega skip til að flytja
tunnumar á losunarstaðinn.
Mjög algengur losunarstaður
er á svæði norður af 65.
gráðu norður breiddar, þar
sem dýpi er um 2000 m. Eft-
ir að skipið hafði losað farm-
inn, gaf skipstjórinn skipa-
miðlaranum skýrslu er kom-
ið var í land og þá um leið
afrit af leiðarbók skipsins.
Svo virðist þó, sem að ekki
hafi allir farið eftir fyrir-
mælum um losunarstað, ef
dæma á af tunmum sem
fundizt hafa í Norðursjó.
Hugsanlegt er líka að sumir
verktakar noti raunverulega
Norðursjóinn sem losunar-
stað.
í lokaorði skýrslunnar seg
ir að berjast verði gegn því
að Norðursjór og hafið und-
an ströndum Noregs sé notað
sem ruslakista fyrir iðnaðar-
úrgang. Tunnurnar, sem
koma í botnvörpuna, sem er
algengasta veiðarfærið á
þessum slóðum, tefja veið-
arnar og innihald tunnanna
getur einnig verið hættulegt
fiskimönnum. Á það er bent,
að um helmingur tunnanna
sem komið hafa upp í vörp-
unni voru lekar og innihald
þeirra skaðvænlegt mönnum,
hvað þá þegar það blandast
fiskinum er hann kemur á
þilfarið. Ekkert sé þó eins
alvarlegt og uggvænlegt og
það sem gerzt getur, ef mik-
ið magn af þessum skaðvæn-
legu efnum losnar úr umbúð
unum og dreifist yfir hafs-
botinin. Slíkt geti eyðilagt
Kortið sýnir losunarstaði úrgangsefna í N.-Atlantshafi. X
undan suðurströnd Noregs sýna staði, þar sem tunnur hafa
komið upp í botnvörpum. Krossinn á hafinu milli tslands
og Noregs sýnir staðinn, sem vitað er að er notaður sem
rustakista fyrlr úrgangsefni. örvarnar sýna strauma.
góð fiskimið auk þess sem
efnin geti borizt langa leið
með straumum og haft skað-
vænleg áhrif á hrogn og
fiskseiði.