Morgunblaðið - 24.02.1971, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 1971
Herdís Ólafsdóttir:
Hvað er bónus og
bónuskerfi?
Eí ég mætti svara þessu í
éinni setningu mundi ég segja:
að er vinnuþrælkandi laima-
kerfi. Það er kerfi sem eett er
Upþ ýmist einstaklingsbundið
eða í litlum hópi undir þeim
hvata og sálrænni spennu sem
keppni og metnaður hvers
eins skapar. Mælistika er sett
uþp sem mælir og telur af-
köst hvers eins og allir eru und
ir smásjá atvinnurekenda, verk-
stjóra, framleiðslustjóra og ekki
hvað sizt undir smásjá hvers
eins meðal vinnufélaganna.
Hver keppir við hinn, enginn
vill vera minnstur ef þess er
nokkur kostur. Þannig knýr
kerfið áfram allan vinnuhópinn.
Afköstin verða misjöfn eftir
getu hvers og eins, enginn er
nú lengur á sama kaupi. Hags-
munir stangast óþyrmilega á,
helmings munur á kaupi fyrir þá
sem gera báðir eins og þeir geta
gerir skapið ekki létt, en það er
Maðurinn minn,
Lárus Samúelsson,
verður jarðsunginn frá Foss-
vogskirkju fimmtudaginn 25.
febrúar kl. 13.30.
Blóm og kransar afbeðinir, en
þeirn, sem vildu minnast hins
látna, er bent á Krabbameins-
félagið
Guðmunda Guðmundsdóttir
og fjölskylda.
aigengt að sú er útkoman. Mór-
ailinn verður eins . og krabba-
mein sé á virku stigi í vinnu-
hópnum og allir eru þreyttir,
þreyttir. — Nú er horfinn glaði
létti vinnuhópurinn, þar sem all
ir unnu á sínu jafna að vísu allt
of lága tímakaupi, misjafnir eins
og í fyrra dæminu, en hver
bætti annan upp eins og okkur
hefur verið kennt að mæta mis-
jöfnum hæfileikum í tilviljana-
kenndu sköpunarverki almættis-
ins.
Nú hvað þá um launin sem
greidd eru fyrir að kasta frá
sér hinni hef ðbundnu launa-
greiðslu tímakaups. Þau hljóta
að hafa freistað hins launalága
til að gangast á hönd hinu nýja
kerfi. Þau hljóta að vera það
sem freistar manna til að taka
upp það kerfi sem óumdeilan-
lega færir yfir aukna spennu,
aukið vinnuálag. Nú skal þvi
lýst að nokkru og reynt að gera
flókna hluti einfalda með nokkr
um dæmum, en stuðzt er við upp
lýsingaplagg sem Hagræðinga-
deild A.S.Í. hefur sent verka-
lýðsfélögunum til leiðbeining-
ar í þessum efnum. Fyrst mun ég
minnast nokkuð á það launa-
kerfi bónussins sem fyrst var
Faðir minn, tenigdafaðir og
afi okkar
Björgvin Guðmundsson,
trésmiður frá Seyðisfirði,
verður jarðsunginn frá Foss-
vogskirkju fimmtudaginn 25.
þ. m. M. 15.
Maria Björgvinsdóttir,
Jón Guðbrandsson
og dóttursynir.
Þökkum innilega auðsýnda
samúð og vinarhug við andlát
og jaiðarför eiginmanns mtos,
föður okkar, tengdaföður og
afa,
Sigurðar Ámundasonar,
Hávallagötu 7.
Una Sigfúsdóttir,
Ámundi Óskar Sigurðsson,
Kristín Helga Hjálmarsdóttir,
Júlíana Sigurðardóttir,
Páll Sigurðsson,
Sigríður Sigxu-ðardóttir,
Kristján Fr. Jónsson
og barnabörn.
Systir okkar
INGIBJÖRG NIELSEN JÓNSDÓTTIR
frá Neðra-Hrepp í Skorradal,
andaðist að Hrafnistu 21. febrúar s.l. Otför hennar verður
gerð frá Fossvogskirkju n.k. föstudag 26. febrúar kl. 3 e.h.
Elka Jónsdóttir, Ingigerður Jónsdóttir,
Jón G. Jónsson.
Jarðarför mannsins míns
SIGTRYGGS KLEMENZSONAR
fer fram frá Dómkirkjunni í Reykjavík, fimmtudaginn 25.
febrúar 1971, kl. 13,30. Blóm eru vinsamlegast afþökkuð, en
þeir, sem vildu minnast hans, eru beðnir að láta Hallgríms-
kirkju i Reykjavík njóta þess.
Unnur Pálsdóttir.
Minningarathöfn um eiginkonu mína og systur okkar
GUÐRÚNU OELKERS
f. Thorarensen,
fer fram í Dómkirkjunni föstudaginn 26. febrúar 1971 kl. 3 e.h.
Laurentius Oelkers,
Jóhanna Fossberg,
Aðalheiður Thorarensen,
Ragnar Thorarensen.
sett upp, en í dag er unnið
eftir á flestum þeim stöðum á
landinu þar sem bónuskerfin
eru i gangi. Dæmið er þannig:
Staðalafköst eru sett 100 — en
það er sú markalina sem segir
að nú hafi viðkomandi unnið sér
fyrir 10% launahækkun ofan á
tímakaupið. Við miklar og við-
tækar athuganir hefur það kom-
ið í Ijós að afköst flestra starfs-
hópa liggja í kringum 60 af stað
alafköstum. Þegar launakerfið
er athugað nánar kemur í ljós
að enginn kaupaukl er greidd-
ur fyrir afkastaaukninguna alla
leið að staðalafköstum, en
hún verður um 40% eins og áð-
ur er sagt. Launþeginn fær ekk-
ert í sinn hlut, ekkert fyrir
svitadropa sína sem falla við að
auka afköstin um 40%, heldur
fær fyrirtækið alia aukninguna
í sinn hlut án þess að þurfa að
greiða svo mikið sem eyrisvirði
fyrir. Síðan fær launþeginn
ákveðinn hluta af aukningunni
sem heitir nú bónus sem er visst
fyrir einingu hvort sem afköst-
in verða meiri eða minni.
Annað dæmi vil ég nefna úr
nýrra og breyttu launakerfi
bónussins, en það er talið það
bezta sem hér á landi er notað
og fólkinu hagstæðast. Það er
kennt við Vestmannaeyjar og
mun þar upprunnið og tekur
bæði til nýtingar og hraða. Þar
byrja bónusgreiðslur fyrr eða
nær því sem venjuleg tímavinnu
afköst segja til um eða milli 60
og 70 á klst., sem eru 14 unnar
einingar á klst. Þegar unnar hafa
verið 16 einingar á klst. er af-
kastalínan orðin 80 og kominn
bónus ofan á tímakaupið sem
nemur kr. 17.64, eða laun á klst.
verða kr. 96.39. (Bónus í dæm-
um þessum er samkv. upplýsinga
plaggi þvi sem stuðzt er við er
reiknaður á kr. 78.75 pr. klst.
dagvinnukaup 3. taxta frá 19.
júní 1970 og eni dæmin samkv.
því og breytir það ekki hlutföll
Okkar inniiegustu þakkir
flytjum við öRum þeim, er
sýndu ökkur vináttu og hlý-
hug við andlát og útför
Karls Guðmundssonar,
fyrrv. lögreglumanns.
Sérstaikar þaikkir til samstarfs
mianna hans í Lögregiu
Reykjavikur fyrr og síðar, svo
og til anmarra vina.
Gimnlaug Karlotta
Eggertsdóttir,
Sigríður Guðmundsdóttir,
Snorrí Karlsson,
Rósabel Massip Karlsson,
Hörður Karlsson,
Bósa Björg Karlsdóttir,
Hjörtur Hjartarson,
Sigurlaug Ragnheiður
Karlsdóttir,
Páll B. Helgason.
um.) En nú sveigir launalínan
heldur betur heim I garð til at-
vinnurekandans. Ef nú einhverj
um tekst að tvöfalda afköst
sin sem stundum kemur fyrir í
ákvæðisvinnu, þá verða launa-
greiðslur til hans aðeins kr.
145,53 í staðinn fyrir ef um
hreint ákvæði væri að ræða
eins og flestir þekkja mundu
iaunin líka tvöfaldast og verða
kr. 192.96. Þetta væri svipað og
ef síldarstúlkan sem fær ákveð-
ið verð fyrir að salta 1 tunnu
af síld, hefði saltað 10 tunnur og
fengi greitt sitt ákveðna verð
fyrir það. Nú tekst henni að tvö
falda afköst sín og salta 20
tunnur en þá fengi hún aðeins
greidd laun fyrir 15 tunnur.
Þriðja launakerfið er líka i
gangi í Neskaupstað og í Hafn-
arfirði hefur það einnig verið
reynt. Það er sömu sögu
að segja af því, það fer af stað
á svipuðum afköstum og í Vest-
mannáeyjakerfinu en bónuslín-
an er mun lægri og hallar heim
í hlað hjá atvinnurekendum
mun fyrr.
Þetta er í grófum dráttum
saga bónussins og þess kerfis
sem knýr hann áfram. Ekki að
furða þó öllum þessum mörgu
og flóknu línum sem fylgja
þessu þrauthugsaða marg-
slungna kerfi sé haldið saman í
hnút eða flækju svo erfiðara
sé fyrir fólk að átta sig á því
í hvers hlað launalínan fyrst og
fremst liggur.
Það er min ákveðna skoðun
og margra fleiri ekki sízt lækna,
að bóniuiskerfið, sperana þess og
álag sé fólki, sem þannig vinn-
ur, skaðsamlegt ef til lengdar
lætur. Þetta er hægt að gera
timabundið á meðan fólk er
ungt og hraust en þó ekki, því
miður án þess það komi síðar
fram.
En ef fólk sem vinnur ákveð-
inn vinnudag, hverja viku hvern
mánuð, hvert ár treystir sér til
að fara út i slík vinnubrögð, þá
er þó lágmarkskrafa að það fái
greitt fyrir afköst sín og álag-
ið sem fylgir ákvæði í erfiðis-
vinnu. Ég er ekki að efa það,
að einhverjum, kannski mörgum
tekst að ná sér í meira kaup á
styttri tíma enda þótt kerfið
mæli ekki rétt. En útreikningar
atvinnurekenda sjálfra um bón-
uskerfi sem ég hefi í höndum
mér, segja að það þýði fyrir at-
vinnurekanda þriðjung lægri
launagreiðslur fyrir sama unnið
magn. Hver verður svo útkom-
an i hráefnislitlum frystihúsum,
ef það sem unnið er á tveimur
dögum verður nú aðeins eins
dags verkefni. Mikill má sá bón
us vera sem vinnur það upp til
þeirra sem eftir bónuskerfinu
vinna, hvað þá um þann hóp
sem kemur til með að fá engan
bónus eins og oft er eða vinna
áfram á tímakaupinu sínu og fær
ef til vill helmingi skemmri
vinnu.
Ef verkalýðshreyfingin á að
una því að þannig sé farið með
fólkið, að yfir það komi þetta
mikla álag sem ákvæðisvinnunni
fylgir, þá á hún sjálf að marka
það kerfi að staðalafköst séu
þau sömu og Alþjóðavinnumála-
stofnunin hefur viðurkennt og
liggur á milli 60 og 70 sem er
svipað eða þó heldur meira en
meðalafköst hafa mælzt hér í
frystihúsunum. Þetta yrði svo
lagt til grundvallar tímakaup-
inu. Síðan yrði föst greiðsla á
einingu sem fólkið fengi óskerta
í sinn hlut ef það vill leggja
ennþá meira á sig en fasta
greiðslan segir til um. Sem sagt
í stuttu og einföldu máli: Lögð
yrðu til grundvallar meðalaf-
köst og síðan bein bónuslína
sem fengi svo við viss há af-
köst, þak eða mark og eftir að
því væri náð féllu bónusgreiðsl-
ur niður. Þetta mundi jafna
nokkuð aðstöðumun fólks og
kannski geta vamað því að
skefjalaus keppni yrði heilsu
þess of skaðleg. Atvinnurekand-
inn fengi samt alltaf stóran hlut
til sín, sem er hraðari vinna og
meiri afköst, yfir vertíðina, þeg-
ar mikill afli berst að á stuttum
tíma, getur hann komið miMu
meira magni í gegn og þann
tíma væri kerfinu leyft að vera
í gangi, enda hefur verkafólk I
sjávarplássum ekM talið það eft
ir sér að bjarga afla úr sjó,
þegar við hefur legið, en það á
að fá skilyrðislaust greitt fyrir
það, — greitt fyrir alla stóru
svitadropana sem bónuskerfið
byggist á.
Allir vita hverjir þeir verka-
menn eru, sem að lang stærstum
hluta vinna eftir bónuskerfinu
við þýðingarmikil framleiðslu-
störf þjóðarinnar. — að eru
konur, mikill hluti þeirra hús-
mæður sem berjast við að
drýgja lágar tekjur heimilisins.
Fyrir 10—11 árum síðan, áður
en launajafnaðarlög þau voru
sett sem færðu laun kvenna til
jafns við laun karla, eins og nú
er, voru laun kvenna í flestri al
gengri vinnu verkafólks þriðj-
ungi lægri en karla. Eftir að
þetta gerðist og laun jöfnuð-
ust smám saman var bónuskerí-
ið fundið upp og fyrsta lína
þess lögð, sem segir á um það,
að afköst fólksins skuli hækka
um þriðjung eða meir, áður en
til bónusgreiðslna komi. Þetta er
sama tala og var áður en launa-
mismunur kvenna og karla fór
verulega að minnka.
Hefur verið leiMð all hrotta-
lega á okkur verkakonur með
bónuskerfinu. Áður höfðum við
þriðjungi minni laun, en sam-
kvæmt bónuskerfinu þurfum við
að skila þriðjungi meiri afköst-
um fyrir jafnlaunatímakaupið
okkar.
Hver er munurinn? Launa-
jöfnuðurinn sem við vorum stolt
astar af að siðasti áratugur
hefði fært okkur, honum hefur
á þessu sviði verið skilað aftur,
bónuskerfið hefur verið nógu
útspekúlerað til þess.
Hélt 30 börnum
í gíslingu
Lyons, 22. febrúar. — NTB
43 ÁRA gamali verkamaður
vopnaður liandsprengjum liélt í
dag 30 börnum og nokkrum
koniun í gislingu í þrjá klukku-
tíma á barnaheimili í Boisse,
um 16 km norðaustur af Lyons.
LögregHian umikringdi þegar 1
stað bamiaiheimillið. Verkamað-
urinn, Antoine Parla, hefur að
undanförnu átit 1 útiistöðum við
stjóm barniaheimilisins. Maður-
inn Sleppti fyrst börnunum og
lokaði si-g síðan inni I herbergi
á anraarri hæð ásamt bam-
fóstru. Hann lét hana lausa
þegar gen'gið hafði verið að
kröfu hans.
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við andlát
og jarðarför
vilhjAlms GUÐMUNDSSONAR
frá Hamri.
Ennfremur alúðarþakkir til herbergisfélaga, starfsfólks og
hjúkrunarliðs Elliheimilisins Grundar.
Þórarinn Vilhjálmsson.
Þorgerður Vilhjálmsdóttir.
Guðmundur Vilhjálmsson.
Bjami Vilhjálmsson,
Ingunn Vilhjálmsdóttir,
Friðfinnur Vilhjáknsson,
Ingibjörg Jónsdóttir,
Ami Jónsson,
Kristrún Sigurðardóttir,
Axel Þóroddsson,
Vilborg Guðmundsdóttir,
Guðmundur I. Vilhjálmsson, Þómý Jónsdóttir
og aðrir aðstandendur.
Til vísindarann-
sókna í Danmörku
Árósum, 22. febr. NTB.
V-ÞÝZKI stúdentaleiðtoghm Rudi
Dutschike kom til Árósa s.l. fösitu
dag og hélt í dag fund með blaða
mönnum, þar sem hann sagðist
ekki kominn til Danmerkur til
að taka þátt í stjórnmálum, held
ur til að leggja stund á vísinda-
legar rannsóknir, alvarlegs eðl-
is. Dutscíhfke tekur við stöðu að-
stoðarkennara við sögudeild
Árósaháskóla 1. marz n.k. Hon-
um var sem kunnugt er sMpað
að fara úr landi í Bretlandi, þar
sem haran hef'ur dvalizt s.l eitlt
og hálft ár.