Morgunblaðið - 28.02.1971, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR Í971
13
Japanir taka Indókína 1941.
Sovézkir hermenn í Mukden I Mansjúriu 1945.
þess frá eyðileggingu og
hryðjuverkum, heldur
einnig koma í veg fyrir að
hægt yrði að nota norskar
hafnir sem kafbátabseki-
stöðvar. Þá gætu Svíar
einnig leyft flugvélum
Bandamanna að hafa bæki
stöðvar í Svíþjóð og að
lokum væri hugsanleg inn
rás inn í Danmörku".
Umræður um þessi mál
héldu áfram. 25. april
1945 skýrði Eisenhower
hershöfðingi, ráðamönnum
í Washington frá því að
hann áliti að nú væru eft
ir tvö svæði, þar sem Þjóð
verjar myndu gera úrslita
tilraum til að verjast, Nor
egur og bækistöðvar æðstu
manna þjóðarinnar, sem
talið var að væru í s-
þýzku Alpafjöllunum. 25.
apríl sagði Eisenhower í
annarri orðsendingu til
ráðamanna í Washington,
að ef Þjóðverjar héldu á-
fram að streitast á móti í
Noregi „gæti aðstaða okk
ar frá bækistöðvum í Sví-
þjóð orðið grundvallar-
skilyrði þess að tryggja
stríðslok á þessu ári“.
28. april skýrði yfirhers
höfðingjaráðið Eisenhower
frá því að sænska stjórnin
hefði samþykkt að hefja
þegar undirbúningsviðræð
ur. En þá breyttust við-
horfin. Þegar ljóst varð,
að uppgjöf Þjóðverja var
alveg á næsta leiti, ráð-
lagði yfirhershöfðingjaráð
ið Eisenhower að búa svo
um hnútana, að hlutverk
Dana og Norðmanna í sam
bandi við uppgjöf Þjóð-
verja yrði eins stórt og
mögulegt væri og það
væri ekki ætlunin að
bjóða Svíum að taka við
uppgjöf Þjóðverja í Nor-
egi, nema þeir væru þá
þegar komnir í stríð við
Þjóðverja. Allsherjarupp-
gjöf Þjóðverja kom 8. maí
áður en Svíþjóð hafði lát
ið af hlutleysisstefnu sinni
sem verið hafði í gildi frá
því 1815.
Indókína, Roosevelt gegn
de Gaulle
Frá miðju ári 1943 lögðu
de Gaulle og Frjálsir
Frakkar stöðugt hart að
Bandaríkj amönnum • og
Bretum að fá að taka þátt
í stríðinu í Austurlöndum
fjær, eirkum á nýlendu-
svæði I*?ikka í Indókína.
í skjölunum kemur fram
eindreginn ásetningur
Roosevelts Bandaríkjafor-
seta að halda Frökkum ut
an við stríðið. Þetta var í
samræmi við þá skoðun
hans, að framtíð Indókína
skyldi ákveðin án tillits
til nýlendumála, eftir að
Japan hefði gefizt upp.
Árið 1944 sendu Frakk
ar herforingjasendinefnd
til Ceylon, þar sem aðal-
stöðvar herstjórnar Banda
ríkjamanna og Breta í SA
Asíu voru staðsettar. 17.
nóvember sama ár, sendi
Roosevelt forseti svohljóð
andi bréf, til síns persónu
lega hershöfðingja í Hvíta
húsinu, William D. Leah
ys.. „Utanrikisráðuneytið
hefur tjáð mér, að það
hafi fengið skeyti frá
bandarísku ræðismanns-
skrifstofunni í Colombo,
þar sem skýrt hafi verið
frá komu fjölmenmrar
franskrar herforingjasendi
nefndar til Ceylon, sem
hlotið hafi viðurkenningu
Bandaríkjamanna og njóti
nú sömu réttinda opinber
lega og hollenzku og kín-
versku sendinefndimar
hjá herstjórn SA-Asiu. f
skeyti ræðismannsskrif-
stofunnar kemiur einnig
fram að bæði hafa verið
rædd við Frakka mál,
stjómmálalegs og hernað
arlegs eðlis og það þrátt
fyrir að herstjórninni hafi
verið skipað að ræða að-
eins hernaðarmál við
frönsku sendinefndina —
(það er ekki getið um
hver hafi gefið áðurnefnda
skipun). Með tilliti til
þessa, vil ég að það sé
ljóst, að Bandaríkin viður
kenna alls ekki franska
sendinefnd, sem hluta af
herstjórn SA-Asíu og að
enginn bandarískur her-
foringi má ræða vanda-
mál, stjórnmálalegs eðlis
við Frakka eða nokkra
aðra. Auk þess vil ég að
það sé ljóst, að ríkisstjórn
Bandaríkjanna hefur ekki
tekið endanlega ákvörðun
um framtíð Indókína og
við búumst við að ráðgast
verði við okkur fyrst, áð-
ur en nokkur ákvörðun
verður tekin í sambandi
við framtíð SA-Asíu“.
Eftir lát Roosevelts 12.
apríl 1945, tók Harry
Truman, eftirmaður hans
sömu afstöðu. 22. júní
1945 sendi Marshall hers
höfðingi eftirfarandi orð-
sendingu til Douglas Mac
Arthurs yfirhershöfðingja,
vegna fjölda tillagna
Frakka um að franskar
hersveitir tækju þátt í
bardögunum í Bndókina,
sem skæruliðar. Þessi orð
sending var algert hern-
aðraleyndarmál. „Utanrík
isráðherra hefur skýrt
mér frá eftirfarandi fyrir
skipun forsetanna. Það
stendur sem áður, að ég
vil ekki láta blanda mér
inn í nokkrar ákvarðanir
viðvíkjandi Indókína. Það
verður tekið fyrir eftir
stríð. Og ég vil heldur
ekki láta blanda okkur inn
í hernaðaraðgerðir til að
frelsa Indókína úr höndum
Japana“.
Mansjúría. — Þar sem
Rússar unnu kapphlaup
í skjölunum kemur
fram að bandarískir ráða
menn höfðu miklar á-
kyggjur af aðgerðum
Rússa í Austurlöndum
fjær, á síðustu mánuðum
striðsins. 1. nóvember '45,
bað bandaríska hermála-
ráðuneytið utanríkisráðu-
neytið um skýlausa yfir-
lýsingu um frá hverju
Bandaríkin myndu ekki
hvika, ef skærist í odda
um hagsmunamál í Aust
urlöndum fjær, einkum
viðvíkjandi Mansjúríu,
Norður-Kina og Kóreu.
Bandaríkjamenn óttuðust
þá að Sovétríkin
myndu koma sér upp víð
feðmu yfirráðasvæði hern
aðarlega mjög mikilvægu.
Bandaríkjamenn voru
mjög argir yfir því að
Rússar urðu á undan að
ná á sitt vald borginni Da
iren í Mansjúríu, sem var
mjög mikilvæg en hún er
á milli Gula hafsins og
Chihliflóa. Þetta kemur
fram í skýrslu Johns J.
McCloy, aðstoðarstyrjald-
armálaráðherra til sam-
ræminganefndar flotans,
landhersins og utanríkis-
ráðuneytisins. 16. nóvem
ber 1945. „Frá því að Jap
anir gáfust upp hefur það
verið stefna Bandaríkj-
anna að tryggja ríkisstjórn
Kína yfirráð yfir Mansjúr
íu. Skv. skipun forsetans
voru gerðar áætlanir og
fyrirskipanir gefnar um að
bandarískt herlið hemæmi
Dairen. Þessar skipanir
voru drengar til baka, eft
ir að ljóst var að ekki var
hægt að framkvæma þær,
til að fyrirbyggja að Rúss
ar yrðu á undan“.
26. nóvember sendi síð
an Robert P. Patterson
styrjaldarmálaráðherra eft
irfarandi orðsendingu til
James F. Byrnes utanríkis
ráðherra. „Það er svo að
sjá, að ef Rússar, en ekki
Kínverjar fá yfirráð yfir
Mansjúríu og ef til vill N-
Kína, þá hafi þeir náð
sama markmiði í Austur
iöndum fjær og Japanir
ætluðu sér upphaflega. Ef
svo færi myndi það að öll
utn líkindum leiða til þess
er fram liðu stundir að al
varlegt hernaðarlegt á-
stand gæti skapazt vegna
áframhaldandi stuðnings
Bandaríkjanna við kín-
versku þjóðernissinna-
stjórnina".
Kína: Ringulreið
eftir styrjöldina.
Skjölin varpa nú nýju
Ijósi á upphaf „Kína-vanda
málsins", sem endaði með
því fjórum árum eftir lok
styrjaldarinnar, að komm
únistar náðu völdum og
stjórn Chiang Kai-Sheks
flúði til Formósu. Ljóst er
að ringulreið og úrræða-
leysi var allsráðandi. —
Fimm dögum eftir upp-
gjöf Japana kvartaði Al-
bert C. Wedemeyer, yfir
maður herafla Bandarikj-
anna í Kína yfir því að
skipanir hans stönguðust
á. Hann benti yfirboður
um sínum i Washington á
að skipanirnar segðu svo
um að hann skyldi forðast
að styðja her Chiang Kai-
Sheks í baráttunni við
kommúnista, en einnig að
hann skyldi aðstoða við
að koma hermönnum Chi-
ang Kai-Sheks til yfir-
lýstra yfirráðasvæða
kommúnista í Kína.
17. október 1945 var
Wedemeyer í Washington
þar sem hann lét í ljós álit
sitt á ástandinu í Kína.
Fundargerðin segir m.a.
að Wedemeyer af sam-
skiptum sinum við Chiang
Kai-Shek myndi sér þá
skoðun á manninum, að
hann sé samvinnuþýð-
ur, hreinskilinn, heiðaileg
ur og vingjamlegur. Að
honum virðist alvara í að
koma á stofn lýðræðislegri
stjóm, en að í kring um
hann sé fjöldi kaldrifj-
aðra manna, og að erfitt
verði fyrir han<n að sam-
eina Kíma. — Wedemeyer
sagði einnig „Hershöfðing
inn virðist hafa yfir nægi
legum herstyrk að ráða
til að hafa í fullu tré við
kommúnista, ef kommún-
istar fá ekki þess meiri
hernaðaraðstoð frá Rúss-
um. Kommúnistar eru
ekki sterkir hernaðarlega,
því að þeir hafa ekkert
stórskotalið, né flugher
og enga hæfa hernaðarráð
gjafa“. 6. nóvember lét
McCloy, aðstoðarstyrjald-
armálaráðherra þau orð
falla á fundi með utanríkis
og flotamálaráðherrunum,,
„að ef Rússar byrja að
láta kommúnistum í té
verulega aðstoð, liggjum
við illa í því“.
Er Wedemeyer hershöfð
ingi var kominn aftur til
Kína, sendi hann Eisen-
hower, sem nú var orðinn
yfirmaður landhersins eft
irfarandi orðsendingu: —
„Það er skoðun mín, að
áframhaldandi stuðningur
við ríkisstjórn N-Kína og
staðsetning landgönguliða
þar muni enda með þátt-
töku í borgarastyrjöld. —
Við getum ekki búizt við
að herlið okkar haldi
kyrru fyrir á svæði og
taki þátt í aðgerðum, sem
stofna bandarískum lífum
og eignum í hættu, án
þess að grípa til gagnað-
gerða“.
í desember 1945 fór
Marshall hershöfðingi í för
til Kína, að beiðni Trum
ans, til að reyna að koma
á einingu. Skömmu fyrir
brottförina skrifaði einn
af hershöfðingjunum hon
um bréf, þar sem sagði:
„Það virðist nauðsynlegt,
að áður en þú leggur af
stað, verði gefin út ský-
laus stefnuyfirlýsring, að
öðrum kosti má búast við
því að hin óákveðna og ó
ljósa stefna Bandaríkjanna
gagnvart Kína frá uppgjöf
Japana verði þér og öðr-
um fjötur um fót“.
Það var ekki fyrr en 14.
desember, er Marshall
kom til Kína að yfirhers-
höfðingjaráðið gaf út
stefnuyfirlýsingu með sam
þykki Trumans.
Yfirlýsingin var svo-
hljóðwdi: Hlutverk Mars
halls hershöfðingja í Kína
er að ráðleggja og aðstoða
kínversku þjóðernissinna
stjórnina við afvopnun og
brottflutning japanskra
hermanna frá Kína og að
ná aftur stjórn yfir lands
svæðunum, sem frelsuð
voru úr höndum Japana,
þ.á.m. Mansjúríu, Formósu
og Haimaneyju. Forðast
verður eins og hægt er á-
hrif band#rískrar aðstoðar
á kímver*skar innanríkis-
deiliu-. Að öðru leyti verð
ur ekki um bandaríska
hernaðarihlutun að ræða í
kínverskar innanríkisdeil-
ur, nema ef nauðsynlegt
þykir til að vernda lif og
eignir Bandarikjamanma.
TOJO. MacArthur
gegn Truman
Nú kemur í ljós, að Mac
Arthur hershöfðingi hvattl
hvað eftir annað til að
þeir sem fyrirskipuðu loft
árásirnar á Pearl Harbor
yrðu dregnir fyrir banda
rískan rétt og sakaðir um
morð, en 3000 Bandaríkja
menn féllu í loftárásum
þessum. í október hvatti
MacArthur til að Tojo for
sætisráðherra og ráðuneyti
hans yrðu dregnir fyrir
rétt, fyrir að hafa á ólög
legan hátt leyft japanska
hernum að hefja hernaðar
aðgerðir, án þess að hafa
gefið út stríðsyfirlýsingu
og að japanski herinn hafi
notað þennan rétt til hern
aðaraðgerða til að ráðast á
og myrða borgara lands,
sem ekki átti í styrjöld
við Japan.
Bandaríska hernaðar-
málaráðuneytið visaði
þessu á bug á þeim for
sendum að forsetinn vildi
að menn þessir yrðu
dæmdir af alþjóðlegum
dómstóli, með svipuðu
sniði og gert var með
þýzku stríðsglæpamennina
í Evrópu. Þessi dómstóll,
sem 11 ríki áttu fulltrúa í
kom saman í Japan og
dæmdi sakborningana til
dauða. Þeir voru síðan
hengdir 23. desember 1943.
Spreng j uf lug vélar.
Hótað að hætta að senda
þær
í skjölunum kemur einn
ig fram. að um tíma, var
mjög mikil óánægja með
árangurinn af árásarferð-
um bandarískra sprengju-
flugvéla yfir Evrópu og
svo mikil, að Amold hers
höfðingi, yfirmaður banda
ríska flughersins hótaði að
senda ekki fleiri sprengju
flugvélar til Bretlands, ef
árangur yrði ekki bættur.
Þetta var sjö mánuðum
fyrir innrás Bandamanna
við Normandí. Arnold
kvartaði yfir því að að-
eins um 50% af sprengju
flugvélunum væru notuð
til árásarleiðangra, en
60—70% væru notuð á
öðrum hernaðarsvæðum.
Hann kvartaði einnig yfir
vali skotmarka. Um svip
að leyti áttu sér stað deil
ur milli brezkra og banda
rískra, vegna tillagna um
að aðgerðir bandaríska og
brezka flughersins yrðu
sameinaðar undir stjórn
eins manns. Sir Charles
Portal, flugmarskálkur
Breta sagðist ekki myndu
samþykkja að brezki flug
herinn yrði settur undir
þattn bandariska.
Aphroditeleiðangurinn
Nú kemur í ljós í fyrsta
skipti, að Bretar greiddu
atkvæði gegn hinum mis
heppnaða „Aphroditeledð-
Framhald á bls. 14
Bandarískar sprengjuflugvélar í leiðangri yfir Þýzkalandi.
Bandarískir landgönguliðar ganga á land á suðurströnd
Frakklands.
Kínverskir þjóðernissinnahermenn í Mansjúríu.
Tojo, forsætisráðherra Japan fyrir alþjóðaherréttinum.