Morgunblaðið - 28.02.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRUAR 1971
17
Kristrún
í Hamravík
Líklega hefur ekkert efni,
sem sjónvarpið hefur flutt fram
að þessu, tekizt betur en sýn-
ingin á Kristrúnu í Hamravik
Myndin var mjög vel gerð og
leikurinn ágætur — og raunar
frábær, að því er Sigríði
Hagalín og Jón Sigurbjörnsson
varðar.
Guðmundur G. Hagalín hefur
verið umdeildur maður. Hann
var meðal þeirra fyrstu í hópi
rithöfunda, sem tóku upp harða
baráttu gegn kommúnisma og
áhrifum kommúnista á íslenzkt
menningarlíf. Óvæginn var
hann í skrifum sínum og mætti
harðri andstöðu. Kommúnistar
gripu til gamla ráðsins, þeir
reyndu að rægja hann á öllum
vettvangi, þrástöguðust á þvi,
að hann væri ekkert skáld
o.s.frv.
Hagalín lét ekkert af þessu á
sig fá. Hann hélt sínu striki,
barðist áfram og nú er hann
dæmdur af verkum sínum. í>eim
dómi fá kommúnistar ekki hagg-
að. Hagalín er i hópi örfárra
beztu höfunda þessarar aldar.
Um það sannfærðust þeir síðast
liðið sunnudagskvöld, sem fram
að þessu hafa trúað áróðrinum
um, að lítil ánægja væri að lesa
verk Hagalíns og kannski aldrei
í þau gluggað af þeim sökum.
Heimsmet
í verkföllum
Sænska blaðið, Dagens
Nyheter, hefur birt þær upp-
lýsingar, að ísland sé efst á
blaði, þegar taldir eru saman
verkfallsdagar á áratugnum
1960—‘70. Ekki verður sagt, að
mikill sómi sé að þessu meti okk
ar íslendinga, enda hljóta þessar
upplýsingar að verða til þess,
að menn hugleiði betur en áður,
hvaða úrræði séu til, sem dreg-
ið geti úr verkföllum. I því efni
hefur ýmislegt verið reynt, svo
sem samstarfið í kjararannsókna
nefnd, en takmarkaðan árang-
ur borið, eins og reynslan sýn-
ir.
Rétt er að menn geri sér grein
fyrir því, að verkföll eru hér
ekki ætíð sprottin af eiginlegri
kaupgjaldsbaráttu, og jafnvel
mætti halda því fram, að verk-
föll hefðu hér oftar orðið af
pólitískum ástæðum en af því,
að ógjörningur hefði verið án
verkfalla að ná þeim samning-
um, sem beztir voru í bráð og
lengd, jafnt fyrir launþega sem
þjóðarheildina.
Eðvarð Sigurðsson benti á
það, að æskilegra væri að heyja
verkföll nokkurn tíma, heldur
en að búa við það ástand, sem
víða þekkist, að til uppþota og
óeirða dragi á götum úti. Hvort
sem formaður Dagsbrúnar hefur
ætlað sér það eða ekki, þá und-
irstrikaði hann með þessari at-
hugasemd sinni hið pólitíska
eðli verkfallanna hér á landi.
Sannleikurinn er sá, að í verk
föllum hafa oft endurspeglazt
valdaátök, ekki einungis á milli
launþega annars vegar og vinnu
veitenda hins vegar, heldur ekki
eingöngu milli launþega og
stjórnarvalda, heldur og oft og
tíðum milli forustumanna í
verkalýðshreyfingu, sem jafn-
framt eru oftast áhrifamenn á
stjórnmálasviðinu og eiga sum-
gleyma
áfram.
því og halda baráttunni
Reykjavíkurbréf
Laugardagur 27. febr.
ir hverjir pólitískt lif sitt und-
ir þvi að njóta áhrifa í verka-
lýðshreyfingunni.
Pólitísku
verkföllin í fyrra
Einna gleggst kom þetta eðli
verkfalla hér á landi í ljós i
deilunum, sem urðu fyrir borg-
arstjórnarkosningarnar í fyrra.
Þá var mönnum að vonum heitt
í hamsi, því að einar mikilvæg-
ustu kosningar voru framund-
an og barátta um það, hvort
Sjálfstæðisflokkurinn héldi
meirihlutavaldi í Reýkjavik. Þá
lágu fyrir boð af hálfu vinnu-
veitenda um verulegar kaup-
hækkanir, og enginn vafi var á
því, að unnt var að ná samn-
ingum án verkfallsátaka, ef ein
lægur vilji hefði yerið fyrir
hendi.
En forustumennirnir í laun-
þegasamtökunum voru tvístrað-
ir í marga hópa, og þeir voru að
berjast fyrir pólitiskum frama
sínum og flokka sinna eða
flokksbrota. Þeir sátu á svik-
ráðum hver við annan, og ekki
leyndi sér, að það voru stjórn-
málin, sem réðu gerðum þeirra,
en ekki hagsmunir launþega.
Víst er það rétt, sem Eðvarð
Sigurðsson benti á, að verkföll
eru barnaleikur borið saman við
skrílslæti, sem sums staðar
þekkjast, og þess vegna má
segja, að þeim mætti fagna, ef
aðeins væri tveggja kosta völ,
annað hvort yrðu þjóðfélags-
átök að brjótast út í verkfalls-
baráttu eða til óspekta drægi.
Bréfritari telur raunar, að lýð-
ræðisþroski sé það mikill hér á
Islandi, að ekki verði gripið til
óyndisúrræða, þótt verkföll
verði sett niður og meiri sam-
komulagsvilja gæti í átökum
um kjaramál.
Á það hefur verið margbent,
að nauðsyn beri til að breyta
vinnulöggjöfinni og ekki verð-
ur því neitað að hún er gömul
og að sumu leyti gölluð. Hér í
blaðinu hafa þó verið birtar að-
varanir við því að gera róttæk-
ar breytingar á vinnulöggjöf-
inni, án þess að sæmilegt sam-
komulag geti um það náðst, að
minnsta kosti við verulegan
hluta verkalýðshreyfingarinnar.
Þrátt fyrir allt og allt höfum
við Islendingar yfirleitt farið að
lögum í átökum, eins og verk-
föl'lum, gagnstætt því sem sums
staðar annars staðar hefur tíðk-
azt. Ef svo færi, að ný vinnu-
löggjöf yrði sett, sem bryti í
bága við réttarvitund verulegs
hiuta landsmanna, kynni hún
að verða brotin á bak aftur, og
þá væri vissulega ver farið en
heima setið.
Þess er að gæta, að þegar hér
er talað um, að sæmilegt sam-
komulag verði að nást um vinnu
löggjöf, er auðvitað ekki við
það átt, að kommúnistar þurfi
að styðja slíka löggjöf. Þeir
mundu vafalaust verða andvígir
úrbótum á þessu sviði eins og
öðrum, en andstaða þeirra gegn
framfaramálum er einmitt bezti
vitnisburður um að rétt sé
stefnt.
Erum við of
deilugjarnir
Líklega má segja, að þessar
hugleiðingar ættu að leiða til
þess, að menn kæmust að þeirri
niðurstöðu, að við Islendingar
værum allt of deilugjarnir. Ekki
er þvi að leyna, að stjórnmála
saga þessarar aldar einkennist
af mjög hatrömmum deilum á
köflum, þar sem stundum virð
ist raunar hafa verið deilt um
keisarans skegg, en engu að síð-
ur hafa átökin orðið eins illvig
og frekast hefur mátt verða.
Á seinni árum virðist þó held
ur hafa dregið úr stórdeilum, og
til dæmis verður að segja, að
það Alþing, sem nú situr, sé
heldur rólegt og lítið sé þar um
veruleg átök og það meira að
segja, þótt kosningar séu í
nánd. Hins vegar hafa orðið
snarpar deilur um minni háttar
málefni síðustu mánuðina, en
nokkuð er orðið öruggt, að slík-
ar deilur komi upp í skammdeg-
inu, rétt eins og menn verði þá
að fá eitthvað til að drepa tím-
ann með.
Nú vita víst allir, að undir
staða lýðræðislegra stjórn-
arhátta eru umræður um menn
og málefni, enda hefur því ver-
ið haldið fram, að án dagblaða
væri útilokað að lýðræði hefði
þróazt á þann veg, sem
raun varð á. En þegar þetta er
haft í huga, verður með engu
móti hægt að halda þvi fram, að
deilurnar gangi úr hófi fram.
Þvert á móti má með rökum sýna
fram á, að þær séu nú mun
menningarlegri en fyrrum var
og málefnalegri. Þess vegna er
enn óhætt beinlínjs að auglýsa
eftir greinum um hin margvís
legu málefni og hvetja menn til
að gagnrýna það, sem þeim
finnst miður fara, ef þeir geta
sæmilega rökstutt sjónarmið sín
og sett þau menningarlega fram.
Þess er svo lika að gæta, að
við mundum hreinlega deyja úr
leiðindum, ef við hefðum ekki
eitthvað sæmilega mergjað um
að tala — já, og um að deila.
Ungir menn
og athafnalíf
Nýlega var bréfritari að ræða
við ungan mann, sem sagði eitt-
hvað á þessa leið: „Mér kemur
ekki til hugar að taka neina á-
hættu af atvinnurekstri.“ Varla er
þessi afstaða mjög útbreidd hérá
landi, enda hefði líklega skammt
miðað, ef yngri menn al-
mennt hefðu ekki tekið tals-
verða áhættu á einn veg eða
annan. Og erfitt yrði að halda
hér uppi lýðræðisþjóðfélagi, ef
allir hlífðust við átökunum,
vegna þess að þeir kynnu eftir
á að sjá eftir því að hafa gert
þetta eða gert hitt.
Engu að síður læðist sá grun-
ur að manni, að talsvert sé það
vilja tryggja framtið sína t.d.
með góðri stöðu hjá opinberum
aðilum, fremur en að leggja til
viðureignar við áhættusaman at-
vinnurekstur, sem annað hvort
gæti brugðizt eða leitt til mikils
efnahagslegs ávinnings. Auðvit-
að þurfa ríkisstofnanir og marg-
háttuð gróin fyrirtæki góðan
mannafla, en hitt skilja þó all-
ir, að ekki mega úrvalsmenn ein
ungis starfa á ríkisins vegum,
heldur þurfa einmitt hinir dug-
mestu að ráðast til atvinnuveg-
anna og helzt sem flestir að
verða sjálfstæðir atvinnurek
endur.
Vera má, að nokkru valdi um
þessi sjónarmið, að erfiðleikar
hafa lengst af verið miklir í is
lenzkum atvinnurekstri. Menn
hafa ekki viljað skilja nauðsyn
þess, að atvinnufyrirtækin högn
uðust sæmilega, og þess vegna
hafa flestir þeir, sem bjástra í
atvinnurekstrinum, átt við marg
víslega örðugleika að etja.
Engu að síður er það svo, að
ekkert er þroskavænlegra en
einmitt það að takast á við erfið
leikana og sigrast á þeim. Þess
vegna ættu ungir menn ekki að
skorast undan þvi að takast
ábyrgðina á herðar. Menn verða
að þora, en ef eitthvað fer öðru-
vísi en ætlazt var til, þá er að
ríkt í viðhorfum yngri manna að
Daglegt mál
Enginn vafi er á því, að þætt-
ir þeir, sem í útvarpinu eru um
íslenzkt mál, hafa verulega þýð-
ingu. Þeim er það að miklu leyti
að þakka, hve vel okkur
hefur tekizt að sneiða hjá þvi,
að inn í málið komi erlend orð-
skrípi líkt og gerzt hefur í allt
of rikum mæli til dæmis hjá
frændþjóðum okkar.
Þótt blöðin séu oft skömmuð
og stundum með réttu bent á
subbuskap að því er málfar
varðar, þá má fullyrða, að ís-
lenzkir blaðamenn leitast við að
rita sem bezt mál og forð-
ast mállýti. Eiga þeir því sinn
þátt í heillavænlegri þróun . ís-
lenzks málfars.
En ástæðan til þess að hér er
vikið að útvarpsþáttunum um ís-
lenzkt mál, er sú, að talið er,
að útvarpshlustendum fækki nú
mjög og fleiri og fleiri snúi sér
að sjónvarpinu. Væri vissulega
miður farið, ef þessir þættir
ættu í framtíðinni að hafa minna
gildi en þeir hafa hingað til
haft, og þess vegna er ástæða
til að spyrja að þvi, hvort ekki
sé hugsanlegt að koma slík-
um þáttum inn í sjónvarpið
með einhverjum hætti samhliða
útvarpsþáttunum. Væntanlega
mundi þetta kosta nokkurt fé,
en ekki verður betur séð en
unnt ætti að vera ^ð gera sæmi-
lega stutta þætti um ýmislegt
sað, sem hér um ræðir, til dæm-
is i samtalsformi.
Skátahreyfing
á villigötum
Skátahreyfingin er einhver
þroskavænlegasta ungliðahreyf-
ing sem hugsazt getur, enda hef-
ur hún haft veruleg áhrif til
góðs bæði hér og í fjölmörgum
löndum öðrum. Bréfritari hafði á
sínum unglingsárum nokkur
kynni af skátahreyfingunni og
hefur dáð hana alla tið síðan,
en ekki fær hann nú orða bund-
izt.
Þannig er mál með vexti, að
fyrir skömmu voru flokks-
foringjar og aðstoðarflokksfor-
ingjar í einu hverfi borgarinn-
ar boðaðir til kvöldfundar. Þar
gerðist lítið annað en það, að
unglingarnir sátu við borð, sem
öskubökkum hafði verið komið
fyrir á, og margir þeirra reyktu
hverja sígarettuna á fætur ann-
arri. Þarna var um að ræða
unglinga um og lítið eitt yfir
fermingaraldur og börn allt nið-
ur í 12 ára aldur.
Nú mun það vera svo, eða var
að minnsta kosti svo, að ekki
mátti reýkja í skátabúningnum,
en er ekki sama ástæða til þess
að banna reykingar á skáta-
fundum? Og enn má spyrja:
Hvað er líklegra til að venja
unglinga og jafnvel 12 ára börn
á reykingar en það að stunda
tóbaksreykingar á fundum i
þeim félögum, sem foreldrar
telja börnum trú um að séu
einna þroskavænlegust og
hvetja þau til að ganga í?
Vafalaust er stjórnendum
skátahreyfingarinnar ókunnugt
um, að atvik sem þessi geti gerzt
innan vébanda hennar og munu
gera viðeigandi ráðstafanir, þeg-
ar þetta er upplýst — en sá er
einmitt tilgangurinn með því að
vekja hér á þessu athygli.