Morgunblaðið - 10.03.1971, Blaðsíða 16

16
MQRGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. MARZ 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 12,00 kr. eintakið.
STJÓRNARKREPPAN í NOREGI
Ctjórnarkreppan í Noregi
^ hefur vakið mikla athygli
víða um lönd, að sjálfsögðu
aðallega á Norðurlöndum, en
einnig í öðrum Evrópuríkjum
og vestan hafs. Skoðanir eru
mjög skiptar um þær ástæð-
ur, sem leitt hafa til þess, að
Per Borten, forsætisráðherra,
varð að segja af sér og
um skeið var útlit fyrir,
• að Verkamannaflokkurinn
mundi mynda minnihluta-
stjórn. Hið þekkta bandaríska
blað, New York Tim-
es, lítur á þá atburði, sem að
undanfömu hafa gerzt í
Noregi, sem vitnisburð um
styrk hins norska lýðræðis.
Aðrir em á allt annarri skoð-
un.
Hin opinbera ástæða fyrir
því, að samstarfsflokkar Mið-
flokksins í norsku ríkisstjórn-
inni kröfðust þess, ásamt
stjómarand.stöðunni og að því
er virðist flestum dagblöðum
í Noregi, að Borten segði
af sér eru upplýsingar,
sem Borten gaf forystumanni
hreyfingar, sem stofnuð hefur
verið tii þess að berjast gegn
aðild Noregs að Efnahags-
bandalagi Evrópu. Talið hefur
verið, að þessar upplýsingar
hafi með einum eða öðrum
hætti borizt Dagblaðinu í
Osló og liggi til grundvallar
grein, sem í blaðinu birtist
um þessi mál.
Þegar efni greinar þessarar
er skoðað kemur í Ijós, að í
henni er ekkert, sem skaðað
getur Noreg út á við eða veikt
samningsáðstöðu Noregs í
viðræðunum í EBE. Þess
vegna eiga margir ákaflega
bágt með að trúa því, að þessi
grein hafi orðið til þess að af-
sagnar Bortens var krafizt.
*Borten hefur sjálfur viður-
kennt að hann hafi gefið of-
angreindum aðila upplýsing-
ar úr skýrslu, sem talin var
trúnaðarskýrsla. Það, sem
máli hlýtur þó að skipta í því
sambandi, er ekki hvort
plaggið var merkt trúnaðar-
skýrsla, heldur hitt, hvort
efni þessarar skýrslu gat
skaðað Noreg út á við eða í
samningaviðræðunum við
EBE, ef það var gert opin-
bert. Því hefur hvergi verið
haldið fram, að svo hafi ver-
,ið.
Öll rök hníga að því, að
ástæðan fyrir falli Bortens
sé allt önnur og mun meiri
ágreiningur hafi ríkt innan
stjórnar borgaraflokkanna,
en vitað hefur verið um til
þessa. Líklegra er, að tvíræð
afstaða Bortens til aðildar
Noregs að EBE hafi átt mest-
an þátt í því, að afsagnar
hans var krafizt ásamt öðrum
ágreiningsefnum, sem upp
hafa komið milli hans og
samstarfsmanna hans í
norsku ríkisstjórninni. Þegar
þetta er haft í huga gefur
það heldur leiðinlega mynd
af norskri stjórnmálabaráttu,
að þetta sérstaka tilefni
skyldi notað til þess að
hrekja Per Borten frá völd-
um. Og draga verður í efa
þær fullyrðingar hins banda-
ríska blaðs, að sú atburðarás,
sem leiddi til afsagnar Bort-
ens, sé til marks um styrk
norsks lýðræðis.
Bersýnilegt er, að mjög
hörð átök munu fara fram í
Noregi um aðild landsins að
EBE. Áhrifamiklir hags-
munahópar munu berjast
hart gegn þeirri aðild, nema
sérstaklega hagkvæmir samn-
ingar takist við Efnahags-
bandalagið. Fiskimálastefna
EBE veldur t.d. verulegum
áhyggjum í Noregi, en hún
gerir m.a. ráð fyrir þvi, að
aðildarríkin megi veiða inn-
an fiskveiðilögsögu hvers
annars. Þó hefur það sjónar-
mið komið fram hjá Efna-
hagsbandalaginu, að það sé
til viðræðu um breytingar
eða frávik frá þessari fiski-
málastefnu. Einnig má búast
við, að norskur landbúnaður
telji nærri sér höggvið með
aðild að EBE.
Gera má ráð fyrir, að and-
staðan í Danmörku verði
ekki eins hörð og í Noregi.
Danir eiga svo augljósra
hagsmuna að gæta að verða
aðilar að EBE, að þeir hafa
jafnvel haft við orð að semja
sérstaklega við Efnahags-
bandalagið, hvað sem aðild
Breta líði.
Þar til í gærkvöldi benti
allt til þess, að ný ríkisstjórn
borgaraflokkanna yrði mynd
uð í Noregi undir forsæti
Bondevik, sem verið hefur
menntamála- og kirkjumála-
ráðherra. Nú hefur sú tilraun
farið út um þúfur og Bratt-
eli verið falin stjómar-
myndun. Hvað sem líður
stjórnarskiptum í Noregi
munu tengsl íslands og
Noregs verða jafn traust og
áður. Per Borten reyndist
traustur vinur íslands, sem
forsætisráðherra Noregs síð-
ustu árin og kom það m.a.
í ljós í sambandi við samn-
ingaviðræður okkar við
EFTA og við stofnun Norr-
æna Iðnþróunarsjóðsíns. At-
burðir síðustu vikna í norsk-
um stjórnmálum eiga vafa-
laust eftir að verða mönnum
umræðuefni og íhugunarefni.
En hvað sem um það er að
segja er ljóst, að Borten hefur
komizt frá þessari stjórnar-
kreppu með virðingu sína
óskerta.

IHHHIISSPJflll
nD*^
EFTIR
ÁRNA JOHNSEN
„Svo mikils virði
var sú ást

ÞANN 18. marz verður frumsýnt leik-
ritið Svartfugl í Þjóðleikhúsinu, en
leikritið gerði Örnólfur Árnason um
Svartfugl, skáldsögu Gunnars Gunnars-
sonar, sem hann samdi um þá ótta-
legu sorgarsögu Bjarna Bjarnasonar
frá Sjöundá á Rauðasandi og Steinunn-
ar Sveinsdóttur, en bæði voru dæmd
til dauða árið 1802.
Benedikt Árnason er leikstjóri Svart-
fugls og ræddum við stuttlega við hann
og Örnólf Árnason um uppsetningu
verksins, svo og Hrafn Gunnlaugsson
sem semur ritgerð um verkið fyrir
skóla þann í Svíþjóð, sem hann stund-
ar nám við í leikhúsfræðum.
Benedikt sagði að þeir reyndu að
halda því lausu eins og hægt væri í
verkinu hvort þau Bjarni og Steinunn
hefðu verið sek eða ekki og byggðist
það á Svartfugli Gunnars. „Stundum
trúi ég Bjama og stundum ekki,“ segir
séra Eyjólfur í Svartfugli og þar er
kominn þráður leikhúsverksins.
Benedikt benti á að aðeins einn mað-
ur hefði vitað hvort hann drap Jón
Þorgrímsson, eða ekki, og það var
Bjarni sjálfur.
Benedikt sagði að þeir legðu áherzlu
á efann í réttlæti dóma, hvort sem
þeir væru frá löglærðum eða hinir
mórölsku dómar almenningsálitsins
eða lögum Guðs, sem væru ef til vill á
eins misjöfnum grundvel'li og menn-
irnir væru margir.
Leikritið kvað Örnólfur vera byggt
á þeirri spennu, sem ríkir í Svartfugli
Gunnars. ,,í hverju er sekt almennt
fólgin og hversu mikil er sektin ann-
arra?“ spurði hann. Tók hann fram
að ekki bæri að líta á verkið endilega,
sem einangrað tilfelli, heldur gæti hver
og einn reynt að sjá það í því sem
hann þekkir í samskiptum manna á
milli. Kvað hann leikritið ekki tíma-
bundið þó að sagan væri samin um
óttalega sorgaratburði sem hafi ef til
vill orðið vegna þeirra laga sem giltu
á íslandi þeirra tíma. Benti hann t.d.
á að ef til vil hefði þetta mál aldrei
fengið vængi ef hjónaskilnaðir hefðu
verið leyfðir á þessum tíma.
Benedikt skaut því að, að auðvitað
gæti opinberun slíkra mála sært ein-
hverja, sem ef tii viíll væru fjarskyldir
persónum úr upphafi þessa máls, en
þó taldi hann enga ástæðu til þess.
„Hvað má þá taka og hvað ekki í við-
kvæmum málum?“ spurði hann, „sem
orðin eru söguleg.“
Örnólfur sagði að spennan væri lát-
in haldast þar, sem stangast á hjá séra
Eyjólfi í því efni hvort hann á að
bjarga þeim Bjarna og Steinunni frá
höggstokknum, en ekki helvíti eða
hvort hann á að bjarga þeim frá eilífri
útskúfun og leiða þau á höggstokkinn.
En hann er aldrei viss um hvort hann
hafi gert rétt eða rangt.
Með því að láta söguna fara í gegn
um séra Eyjólf eins og Gunnar gerir,
sögðu þeir félagar, verkið miklu að-
gengilegra fyrir leiksvið. Sagðist Öm-
ólfur hafa lagt áherzlu á að hafa ekki
svipmyndasögu, engan þul, heldur
reynt að gera þetta samfellt leikrit,
þar sem gengið væri úr einni leik-
myndinni í aðra. Sagði hainn að hug-
myndin að þessu leikriti úr Svartfugli
hefði orðið til milli þeirra Benedikts
og þegar Örnólfur hafði skrifað frum-
drög að leikritinu fóru þeir báðir til
Gunnars og gaf hann þeim frjálsar
hendur í leikritsgerðinni út frá sínum
Svartfugli.
Leikritið er í 25 leikmymdum og
heldur þræðinum úr sögunni. Leik-
myndin er alltaf ein heild þó að not-
aðir séu einstakir leikmyndahlutar.
„Þetta byggist á því að spennan
Benedikt Árnason
Hrafn Gunnlaugsson
haldist," sagði Benedikt, „örvæntingar-
spennan í áþreifanlegum og hugsuðum
mannablótum.“ Þó sagði hann að það
hræðilega, sem um væri að ræða í
þessu verki kæmi aðeins fram á svið-
inu í innhverfri baráttu persónanna.
Benti hann á að það væri ekki verið
að lesa upp söguna Svartíugl, heldur
leika leikritið Svartfugl.
Hrafn Gunnlaugsson hefur undanfar-
in 2 ár stundað nám í leikhúsfræðum
við Leikhús- og kvikmyndafræðideild-
ina í Stokkhólmi. Um síðustu áramót
fékk hann leyfi til þess að skrifa próf-
ritgerð um uppsetningu þessa verks og
sagði hann sitt verk vera að skrifa allt
sem hann gæti um söguna, verkið,
möguleikana sem hann teldi á verkinu
fyrir leiksvið og á grundvelli þessa er
hann Benedikt til aðstoðar um leið og
hann er hjá honum í læri, sem aðstoð-
arleikstjóri. Betri kennslu sagðist hann
naumast hafa getað hugsað sér.
Svartfugl verður fyrsta leikritið sera
gert er upp úr verkum Gunnars Gunn-
arssonar. Svartfugl, sagan um þá
miklu ást mannkindarinnar, sem virð-
ist vera svo mikils virði að hún má
kosta lífið.
Wú%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%rö%}+h