Morgunblaðið - 06.05.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 1971
Hjörtur Jónsson, formaöur Kaupmannasamtaka Islands:
Harðnandi átök framundan
í mjólkursölumálinu
Þessa fyrirsögn notar dag-
blaðið Timinn þann 30. apríl sl.
þegar það greinir frá aðalfundi
Mjólkurbús Flóamanna og gerir
skýrslu formannsins, um mjólk-
ursölumálin, að umræðuefni. í
skýrslu formannsins kemur fram
að hann er mjög andvígur hvers
konar breytingum á fyrirkomu-
lagi sölu mjólkur, rjóma og
skyrs, fer óblíðum orðum um leið
indasöng kaupmanna um
bætta þjónustu við neytendur
og brigzlar þeim um einhliða
gróðahyggju. Hann telur kaup-
menn hafa sett sölubann á
kjöt, kartöflur o. fl. og telur að
óviðráðanleg hætta og tjón væri
bændum búið, ef þeir létu það
viðgangast að mjólk, rjómi og
skyr væru á boðstólum í verzl-
unum kaupmanna.
Afstaða Sigurgríms Jónssonar,
formanns Mjólkurbús Flóa-
manna, og hans meðstjórnenda á
sér auðvitað sínar forsendur, þó
að þær komi ekki heim við nú-
tímann, eðlilega þróun í land-
búnaði og verzlun og þarfir og
óskir almennings í landinu.
Það er ekki langt síðan að
íslenzka þjóðin var lítið annað
en bændur. Þeir höfðu mjög
slæma reynslu af þeirri erlendu
verzlun sem landsmenn urðu þá
að sæta og settu á stofn sin eig-
in verzlunarsamtök með góðum
árangri og telja sig eiga beinin
í þessum fyrirtækjum enn i dag.
Víst er sjálfs höndin hollust.
Það er í sjálfu sér jafn nauð-
synlegt að muna það nú og um
síðustu aldamót, en þjóðfélagið
hefur tekið stórfelldum breyting-
um á þessum 70 árum. Um síð-
ustu aldamót stunduðu aðeins
um 2% landsmanna verzlun, það
bezt er vitað, en í dag stunda
10—15% þjóðarinnar verzlun, og
öll verzlun í dag er íslenzk. Nú
er komin á verkaskipting í öll-
um þróuðum þjóðfélögum og við
Islendingar erum að reyna að
fylgjast með þróuninni, enda er
það nauðsynleg leið til bættra
kjara.
Það er engin ástæða til þess
að bændur og kaupmenn séu í
andstöðu. Bændur framieiða
neyzluvörur fyrir þjóðina, það
er þeirra sérhlutverk. Verzlun-
arstéttin, kaupmenn og kaupfé-
lög sjá um dreifingu þessara
vara, þessi verkaskipting er
sjálfsögð.
Kaupmenn eru hvergi i and-
stöðu við sína viðskiptamenn,
hvorki þá sem þeir kaupa vör-
ur af, né þá sem þeir selja.
Kaupmenn kaupa ísl. sjávaraf-
urðir af þeim, sem þær fram-
leiða, ísl. iðnvarning af þeim,
sem hann framleiða, allar land-
f búnaðarvörur, meira að segja
mjólkurafurðir, smjör og osta af
bændum. Þetta eru allt saman
vinsamleg viðskipti og hagsmun-
ir gagnkvæmir. Hvers vegna
þarf þá að deila um dreifingu
á mjólk, rjóma og skyri? Er ekki
eitthvað bogið við þetta. Hafa
þessar vörur svona mikla sér-
stöðu? Onei, hreint ekki. Þess-
ar vörur eru að komast i nútíma
umbúðir, þær eru ekkert við-
kvæmari söluvara í okkar ný-
tízku verzlunum heldur en ýms-
ar aðrar vörur sem seldar eru.
Við skulum hætta þessum mjólk
urausuhugsunarhætti, við notum
ekki mjólkurausu við mjólkur-
mælingar lengur.
Með öðrum orðum, forsvars-
menn mjólkurmála: Gerizt nú-
tímamenn í hugsun og háttum.
Það er sjálfsögð leið til gagn-
kvæms árangurs. Nú kunna
bændur að segja: Við rekum
verzlun með mjólk og það ætti
okkur að vera frjálst, og það er
rétt. En við þetta er ýmislegt að
athuga, sem taka verður með í
reikninginn ef talað er um
frelsi.
1 fyrsta lagi það, að fjárfest-
ing í sambandi við mjólkursöl-
una er geysileg og óþörf, þar
sem verzlunardreifing er fyrir
hendi, sem getur annazt þetta
allt án teljandi fjárfestingar.
1 öðru lagi er óumdeilanlega
kostnaðarsamara og óhagkvæm-
ara að reka sérstakar mjólkur-
verzlanir en að hafa mjólkina
til sölu með öðrum neyzlu-
vörum, og það verður að koma
eitthvað meira en fullyrðingar
frá forsvarsmönnum Mjólkur-
samsölunnar, áður en almenning
ur trúir þvi að það þjóni hags-
munum bænda peningalega, að
vera með sérkerfi fyrir dreif-
ingu mjólkur og rjóma.
1 þriðja lagi hefur það sýnt
sig, að neytendur vilja kaupa
mjólk í sömu búðum og þeir
kaupa aðrar matvörur. Þeir vilja
einnig fá meiri þjónustu en
Mjólkursamsalan hefur ennþá
veitt.
1 fjórða lagi er ekki hægt
að fallast á sölueinokun á þess-
ari fæðutegund frekar en öðrum.
Kaupmenn hafa ekkert við það
að athuga fyrir sitt leyti að
bændastéttin reki verzlun í land-
inu. Það er öllum frjálst að reka
verzlun í þessu landi. Mjólkur-
samsalan getur haft eins margar
verzlanir og henni sýnist
kaupmanna vegna, hvar sem er
á landinu. Kaupmanna vegna,
geta samtök bænda sett upp sér
stakt dreifingarkerfi fyrir
kartöflur, sérstakar búðir fyrir
egg, kjöt eða hvað sem þeim sýn
ist. Ótti Sigurgríms Jónssonar
um að kaupmenn yrðu einir um
að dreifa mjólk og færu að beita
verðþvingunum og verkföllum
vegna einokunaraðstöðu sinnar,
er þvi algjörlega ástæðulaus.
En þeir sem óttast einokun-
araðstöðu kaupmanna og tjón
það, sem slikir verzlunarhættir
valda alltaf, mega ekki beita
slíkri einokun sjálfir, og það er
einmitt kjarni þess máls, sem hér
er til umræðu.
Mjólk, rjóma og skyri á að
dreifa á sama hátt og öðrum vör-
um í allar þær verzlanir, sem
samkvæmt heilbrigðisreglum
eru hæfar til að selja þess-
ar vörur og þess óska. Sölu-
kerfi bænda, Mjólkursamsalan,
getur haft sínar verzlanir að
Hjörtur Jónsson
vild, og þá verður það neyt-
andinn, sem sker úr um það
hvar bezt er að verzla, hvar
þjónustan við neytendur er
mest.
En þótt kaupmenn, sem at-
vinnurekendur, láti hið kostnað-
arasama og óþarfa mjólkursölu-
kerfi samsölunnar afskiptalaust,
svo framarlega sem það hefur
ekki einokunaraðstöðu, þá er
ekki þar með sagt að almenning-
ur sætti sig við það að viðhalda
slíkri skipan. Það er nefnilega
ekkert einkamál fárra manna,
sem valdir hafa verið af bænd-
um til þess að ráðskast með
dreifingu mjólkur, hvernig hún
er framkvæmd.
Hinn almenni skattborgari
veit að 600—700 milljónum hef-
ur verið varið árlega undanfar-
ið i fjárfestingu landbúnaðar-
ins, án þess að framleiðsla hafi
aukist, að á árinu 1970 var 600
milljónum varið til kjarnfóður-
kaupa erlendis frá, meðal ann-
ars til þess að geta framleitt
meira af landbúnaðarvörum til
útflutnings og að á útflutnings-
vörur landbúnaðarins mun þurfa
að greiða allt að 400 milljónir
króna á árinu 1971 I útfl.upp-
bætur. Ótaldir eru svo ýmsir aðr
ir styrkir til landbúnaðar, sem
nema hundruðum milljóna.
Það kemur því ekki til mála,
að neytendur og atvinnustéttir
sætti sig við það að afurðir
bænda séu notaðar til þess, með
úreltu söluskipulagi, að þrengja
hag neytenda, standa í vegi fyr-
ir eðlilegri þróun í viðskiptum
eða til þess að koma fram sér-
hagsmunasjónarmiðum um það
hvert verzlun landsmanna skuli
beint.
Ef lögin um Framleiðsluráð
landbúnaðarins, verðskráningu
og verðmiðlun og sölu á land-
búnaðarvörum o.fl. frá 8. des.
1966 eru hér Þrándur í Götu,
þá verður að breyta þeim lög-
um.
Eftir því sem verzlunarfrelsi
hefur aukist, að tilhlutun nú-
verandi ríkisstjórnar, hefur það
sýnt sig að neytendur hafa feng-
ið betri vörur og bætta þjón-
ustu, þó að mikið skorti á, meðan
verðlagshöft eru i gildi. Það hef-
ur einnig komið i Ijós að sam-
vinnuverzlunin á ekki siður í
vök að verjast en einkaverzlun-
in, nægir í þvi sambandi að vísa
til ummæla Erlendar Einarsson-
ar, forstjóra Sambands ísl. sam-
vinnufélaga, sem höfð eru eftir
honum í Timanum þann 26.
janúar 1971, þar sem hann seg-
ir, að smásöluverzlun kaupfélag
anna sé víðast rekin með tapi.
Ef forráðamönnum mjólkur-
sölumála dettur í hug að bæta
megi samkeppnisaðstöðu sam-
vinnuverzlunarinnar með því að
beina til hennar mjólkursölu og
takmarka hana til einkaverzlun
arinnar, þá eru þeir að misnota
vald sitt og til þess er ekki ætl-
azt með núgildandi lögum. Því
miður eru dæmi til, allmörg,
sem réttlæta þessa ábendingu og
skulu þau ekki rakin að sinni.
Ef menn standa það hátt, að
þeir sjál yfir, séu lausir við
aukaatriðin, þá kemur í ljós að
hagsmunir allra fara saman.
Hagsmunir neytandans, en þá
ber oss að nefna fyrst, eru í því
fólgnir að fá góða og ódýra
mjólk í góðum og heppilegum
umbúðum keypta þar sem þeirn
hentar bezt. Hagsmunir bænda
felast i því að geta selt sem
mesta mjólk með sem minnstum
dreifingarkostnaði og hagsmun-
ir kaupmannsins eru í því fóign-
ir að geta sinnt kröfum við-
skiptavinarins og nýtt sem bezt
sitt dreifingarkerfi. Hagsmun-
ir allra þessara aðila fara sam-
an, þegar réttu ljósi er yfir þetta
brugðið.
Nágrannalönd okkar, Sviþjóð,
Noregur og Danmörk hafa horf-
ið frá því sölukerfi, sem haldið
er dauðahaldi í hér, og er sala
mjólkur þar alveg frjáls.
Reynsla þessara þjóða er sú að
neyzla mjólkur hefur aukizt og
dreifingarkostnaður lækkað. Síð
ast en ekki sizt kemur svo það,
að á þennan hátt fær hinn al-
menni neytandi mun betri þjón-
ustu en áður var.
Það hefur verið endurtekin
krafa kaupmanna og neytenda
að mjólk væri seld í matvöru-
verzlunum þar sem heilbrigðis-
ástæður leyfa. Neytendur vilja
og þurfa að fá mjólk senda heim
eins og aðrar vörur og ástæðu-
laust er að reka menn í tvær átt-
ir eftir matvörum eins og nú
er gert.
Mjóikursamsalan hefur veítt
leyfi til þess að einstakar kaup
mannaverzlanir seldu mjólk, en
slíkt er algjörlega handahófs-
kennt og veldur margvíslegu
misrétti milli verzlana. Um 30
verzlanir i Reykjavík einni óska
nú eftir því að selja mjólk, en
fá ekki leyfi einkasölunnar.
Með bréfi dags. 21. janúar
1971 var Mjólkufsamsölunni enn
á ný skrifað um þessi mál og
bauð hún upp á viðræður um
málið að afstöðnum fulltrúaráðs
fundi Mjólkursamsölunnar. Bréf
Mjólkursamsölunnar dags. 28.
apríl s.l greinir Kaupmannasam-
tökum íslands frá neikvæðri af-
stöðu aðalfundarins í þessu máll
og er því enn brýnni þörf fyrir
viðræður milli þessara aðila en
áður.
Ungfrú Island 1971
valin nk. laugardag
Tólf stúlkur keppa um 5 utanlandsferðir
Stórt fyrirtæki í miðborginni óskar að ráða
skrifstofustúlku
sem fyrst.
Umsóknum með sem fyllstum upplýsingum um menntun og
fyrri störf sé skilað til Morgunblaðsins fyrir 11. maí, merkt:
„FRAMTÍÐARSTARF — 7499".
FEGURÐARSAMKEPPNI fs-
lands 1971 verður haldin í Há-
skólabíói næstkomandi laugar-
dag. Alls munu 12 stúlkur víðs
vegar að af landinu taka þátt í
keppninni. Þær stúlkur, sem
hlutskarpastar verða í keppninni
fara síðar á þessu ári utan, sem
fulltrúar íslands í eftirtöld-
um fegurðarsamkeppnum: Miss
Universe á Miami, Florida,
USA, Miss Europe, sem haldin
verður í einhverju Evrópuland-
anna eða nálægum Austurlönd-
um, Miss World sem haldin er
í London og tvær stúlkur verða
valdar til þátttöku í Miss Scand
inavia, sem haldin verður í Finn
landi. Einar Jónsson hefur
einkaumboð fyrir þessum keppn
um hér á landi. Dómnefnd skipa
ritstjórar blaða og blaðamenn,
frú María Dalberg snyrtisérfræð
ingur, Pálína Jónmundsdóttir,
formaður Módel-samtakanna og
Jón Eiríksson læknir, sem er
formaður nefndarinnar. Fram-
kvæmd keppninnar er í höndum
frú Sigríðar Gunnarsdóttur.
Fegurðarsamkeppnin hefst kl.
9,15 á laugardagskvöldið, en þá
koma stúlkurnar fram í síðum
kjólum og sundbolum. Einnig
flytur Ómar Ragnarsson
skemmtiþátt, Módelsamtökin
verða með tízkusýningu, nem-
endur úr dansskóla Heiðars Ást
valdssonar sýna dansa, Jörund
ur Guðmundsson flytur skemmti
þátt o. fl. verður á dagskrá. —
Kynnir er Ámi Johnsen. —
Auk þess að velja stúlkur, sem
fulltrúa íslands í fegurðarsam-
keppnir erlendis munu ljós-
myndarar blaðanna velja vinsæl
ustu ljósmyndafyrirsætuna og
þátttakendur sjálfir velja sín á
milli vinsælustu stúlkuna.
Erna Jóhannesdóttir frá Vest-
mannaeyjum, Ungfrú ísland
1970, krýnir þá stúlku, sem hlýt
ur titilinn Ungfrú fsland 1971.
Á blaðamannafundi sem frú
Sigríður Gunnarsdóttir og Einar
Jónsson boðuðu til í gær kom
fram að Helga Eldon, sem kjör-
in var Fulltrúi ungu kynslóðar
innar fyrr á þessu ári mun fara
8. júlí n.k. til Tókyó þar sem hún
tekur þátt í keppninni Miss
Young International, en Einar
er umboðsmaður þeirrar keppni
hér á landi.
Einar Jónsson hafði allan veg
og vanda af fegurðarsamkeppn
um hér á landi frá því sú fyrsta
var haldin hér árið 1949 í Tívolí
og fram til ársins 1966 er Sigr
íður tók við. Auk þess hefur
Einar umboð fyrir fjölda keppna
erlendis. Þar er um að ræða
Miss Universe-keppnina, Miss
World-keppnina, Miss Európe-
keppnina, Miss Scandinavia,
Miss Young International og
Miss International en tvær síð
astnefndu keppnirnar verða í
framtíðinni haldnar í Japan. —
Miss International-keppnin hef
ur í nokkur undanfarin ár ver
ið haldin á Langasandi en í ár
verður hún haldin þar í síðasta
sinn. í framtíðinni hefur verið
ákveðið að hún verði í Japan og
munu nýir aðilar annast fram-
kvæmd hennar. Að sögn Einars
hefur hann fengið einkaumboð
hinna nýju framkvæmdaaðila
hér á landi. Hafði Einar umboð
fyrir keppni þessa til skamms
tíma en vegna ágreinings, sem
kom upp vegna ákveðins fram
kvæmdaaðila sleit hann sam-
bandi við fyrri aðilana, sem
stóðu að keppninni.
Á blaðamannafundinum kom
einnig fram að Sigríður Gunnars
dóttir og Einar Jónsson munu i
framtíðinni gangast fyrir keppni
um titilinn Miss Young frá fs-
landi og eiga þar að keppa stúlk
ur á aldrinum 15—19 ára. Ekki
er enn ákveðið í hvaða formi
keppnin verður, en sú stúlka,
sem sigrar í þeirri keppni hlýt
ur þátttökurétt í keppninni Miss
Young International í Japan.
Loks greindi Sigríður Gunn
arsdóttir frá því að ráðgert væri
að fá ungmenna- eða íþróttafé-
lög, í hverri sýslu fyrir sig á
landinu til þess að velja fulltrúa
viðkomandi sýslu til þátttöku í
Fegurðarsamkeppni íslands í
framtíðinni og hætta þar méð
að velja stúlkurnar á dansieikj
um eins og gert hefur verið 3tð
ustu árin.