Morgunblaðið - 07.05.1971, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. MAÍ 1971
Tíu alþingismenn kveðja nú Alþingi
„Hef haft mikla ánægju af þing-
mannsstarfinu og er þakk-
látur fyrir samvinnu við þá fjöl-
mörgu, sem ég hef unnið með“
— segir Jónas G. Rafnar
TÍU alþingismenn hafa dregfið sig í hlé frá stjórnmálnm frá
siðasta Alhinei. bar af einn ráðherra. Ástæðurnar eru mismun
andi; i bessmn hópi eru ýmsir af eidri binprmönnum okkar,
sem nú hafa taliö tímabœrt að víkja fyrir yngri mönnum en
aðrir hafa drejrið sig í hlé veg-na anna við önnur störf. Morff-
unblaðið hefur rætt við þessa menn um stjórnmálabaráttuna
nú á dögum, og sitthvað annað eftirminnilegt frá þingmanns-
ferli þeirra. Hér fara á eftir viðtöl við nokkra þeirra.
Jónas Rafnar bankastjóri og
alþingismaður sagðist hafa haf-
ið afskipti af stjómmálum
haustið 1940, þegar hann hóf
nám í lagadeild Háskóla Is-
lands. Hann tók þátt í starfi
Vöku, félags lýðræðissinnaðra
stúdenta.
„Okkar aðalandstæðingar,"
sagði hann, „voru kommúnist-
ar, sem ég tel að hafi þá verið
hlutfaMslega sterkari meðal
ungs fólks, en þeir eru nú.“
Jónas var formaður Vöku í
eitt ár og í tvö ár var hann
einn af fulltrúum Vöku i stúd-
entaráði. Á þessum tíma gerð-
ist það að minnsta kosti tvisv-
ar, að allir andstæðingar Vöku
sameinuðust um einn lista og i
eitt skiptið náði Vaka hreinum
meirihluta. Þá var Ásberg Sig-
urðsson formaður stúdentaráðs.
„Ég átti heima á Kristsnesi í
Eyjafirði,“ hélt Jónas áfram,
„og í vor og haustkosningun-
um 1942 starfaði ég nokkuð
fyrir Garðar Þorsteinsson og
Stefán Stefánsson í Fagraskógi
en þeir voru báðir mikilhæfir
og duglegir stiórnmálamenn.
Einnig starfaði ég við kosning
amar 1946, en þá hafði ég ný-
lega lokið iagaprófi. Fyrir
kosningarnar 1946 réðst
Magnús Jónsson núverandi
fjármálaráðherra, sem ritstjóri
íslendings á Akurevri, en við
höfðum verið bekkiarbræður í
Háskólanum. Þá skipuðust mál
svo að ég tók að mér að vera
framkvæmdastjóri fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn á Norðurlandi
og Austuríandi, jafnframt því
að ég rak málafærsluskrifstofu
á Akurejn'i.
Siðan þetta gerðist hefur sam
starf okkar Magnúsar verið
mjög náið eins og allir vita.
Fyrir haustkosningarnar 1949
gef Sigurður E. Hlíðar, sem ver
ið hafði þingmaður Akureyr-
inga við mjög góðan orðstir,
ekki kost á sér í framboð og
þá varð það ofan á að ég færi
í framboð fyrir flokkinn. Kosn
ingabaráttan þá var hörð, þar
sem vinsæi'l ágastismaður, dr.
Kristinn Guðmundsson, var þá
i framboði fyrir r’ramsóknar
flokkinn. En fylgi S.iálfstæðis
flokksins og ég vii segja víg-
staða var það góð að ég komst
að með sæmiiegum meirihluta.
Þingmaður fyrir Akureyri var
ég þar til kosið var 1956, en
þá náði frambjóðandi Alþýðu-
flokksins kosningu með stuðn
ingi Framsóknarmanna, en að-
eins nokkur atkvæði réðu úr-
slitum. Aftur var ég kosinn á
þing 1959 fyrir Akureyri og síð
an fyrir Norðurlandskiördremi
eystra i haustkosningunum
1959 er ég skipaði efsta sæti
Kstans i kjördæminu.“
Jónas sat m.a. eitt kjörtíma-
bil í bæjarstjórn Akureyrar
og sagði hann að sér væru sér
lega minnisstæðar kosningarn-
ar 1958, en þá bætti Sjálfstæð
isflokkurinn mjög við fylgi sitt
og fékk 5 fulltrúa kjöma í
bæjarstjóm.
Var það ekki miki! breyting
að vera í framboði fyrir allt
Norðurlandskjördæmi eystra
heldur en Akureyri"?
„Það var vissulega mikil
breyting að veia í framboði
fyrir svæði, sem náði frá Ólafs
firði að Langanesi, en bæði
naut ég þess að mjög góðir
menn voru með mér í fram-
boði, Magnús Jónsson i 2. sæti
og Bjartmar Guðmundsson í 3.
Það kom sér einnig vel fyrir
mig að hafa starfað fyrir Sjálf
stæðisflokkinn á Norðurlandi
og sem lögfræðingur á Akur-
eyri, því þá hafði ég kynnzt
fjölda mörgum kjósendum
flokksins og öðrum utan höfuð
staðar Norðurlands.
íægar ég kom á þingið 1949
tók ég sæti í fjárveitinganefnd
alþingis og aflaði mér í gegn
um þau störf góðrar þekking-
ar á málefnum ríkisins. Sem
þingmaður Akureyringa taidi
ég það að sjáilfsögðu fyrst og
fremst skyldu mina að beita
mér fyrir fjárveitingum til
framkvæmda i bæjarfélaginu,
til sikólamálanna, fjórðungs-
sjúkrahússins og til þess að fá
byggðan flugvöM með fullkom-
inni flugstöð rétt við bæinn."
„Hvemig hefur það verið að
vera þingmaður fólks utan af
landi“?
„Allir kunnugir vita að tödu-
verður tími hvers þingmanns
fer í það að veita umbjóðend-
um sínum ýmsar upplýsingar
og fyrirgreiðslur. Sérstaklega
var um þetta að ræða þegar
hafta og skömmtunarkerfið var
rrkjandi og sækja þurfti undir
alis konar nefndir og ráð. En
margir sem leggja út i atvinnu
rekstur vita oft ekki hvar þeir
eiga helzt að bera niður i sam
bandi við fjárútveganir og
fleira og er þá ekki nema eðli-
legt að leitað sé til þingmanns
ins, sem oft er ýmsum hnútum
kunnugur. í þessu sambandi vil
ég taka það alveg sikýrt fram
að ég lít svo á að eftir því sem
þingmenn hafi getu og kunn
ugieika til eigi þeir að sinna
verkefnum alveg án tiilits til
þess hvar sá stendur í flokki,
sem aðstóðar þarfnast og til
þeirra leitar.
Eins og ég hef sagt er mitt
kjördæmi viðlent og sennilega
hefur það nokkra sérstöðu um-
fram önnur kjördæmi að at-
vinnuhættirnir eru ákaflega
fjölbreyttir. Eyjafjörður og
sumar sveitir Þingeyjarsýslna
eru ein beztu landbúnaðarhér-
uð landsins og framleiðsla þar
mikil. Við sjávarsiðuna er einn
ig mikiil útgerð og fjölbreytt og
má í því sambandi sérstaklega
minna á Ólafsfjörð, Dalvík og
Húsavik. Akureyri er mikill
iðnaðar- og verzunarbær
eins og ailir vita og höfuðmið-
stöð samgangna á öllu Norður-
landi. Af þessari ástæðu hef ég
að sjálfsögðu leitazt við eftir
beztu getu að sinna málefnum
þessara atvinnugreina og ég
hef haft sérstakan áhuga á því
að stuðla að eflingu iðnaðarins
eins og með því að hann fengi
aukin stofnlán og að honum
verði tryggð næg raforka.
Sama má segja um uppbygg-
ingu sjávarútvegsins. Sú upp-
bygging er eins undir því kom-
in að hann fái nauðsynlega fyr
irgreiðslu og þá fyrst og
fremst hjá fiskveiðisjóði.
Ég vil skjóta því inn i að
ég hef alltaf haft mikinn
•lónas Rafnar.
áhuga á eflingu iðnlánasjóðs
og það féll í minn hlut að vera
formaður i þeirri nefnd, sem
samdi löggjöf þá sem sjóður-
inn starfar samkvæmt.
Togaraútgerðin á Akureyri
varð strax mjög til þess að
auka atvinnulifið i bænum og
ég lagði hönd á plóginn ásamt
mörgum góðum mönnum til
þess að komið yrði upp full-
komnu hraðfrystihúsi og fisk-
verkun.
Ein af forsendunum fyrir
blómlegu athafnalífi eru góðar
samgöngur. í mínu kjördæmi
hefur í þvi sambandi vel tek-
izt til með flugið, þar sem eru
flugvellir við Akureyri,
skammt frá Húsavik, Þórshöfn
og Raufarhöfn. í þessum mál-
um hefur alltaf verið ákaflega
góð samvinna bæði við flug-
málastjómina, en i nokkur ár
átti ég sæti i flugráði og við
Flugfélag fsiands, en forráða-
menn þess hafa mjög lagt sig
fram um að efla flugsamgöng-
ur innanlands. Samgöngur við
sjávarplássin við Eyjafjörð
hafa verið tryggð með útgerð
Flóabáts, sem hefur notið
styrks frá rí'kinu.
1 vegamálum eru mjög mikil
verkefni framundan, en akvega
kerfið í Eyjafjarðarsýslu og
nokkrum hluta Þingeyjarsýslu
er gamalt og fullnægir ekki
þeirri umferð og þeim flutn
ingatækjum, sem nú er byggt á.
Þótt nokkur stór átök hafi ver-
ið gerð, eins og til dæmis lagn-
ing Múlavegar og lagning veg-
ar frá Raufarhöfn til Þistilf jarð
ar, er geysilega mikið ógert í
þessum málum og á næstu ár-
um verður óhjákvæmilegt að
leggja mjög háar fjárupphæðir
til endurbyggingar veganna í
kjördæminu. Á undanfömum
árum hefur það mjög færzt í
vöxt að flytja vörur iandleið-
ina milli Reykjavikur og Akur
eyrar og er því beinlínis knýj-
andi nauðsyn fyrir allt at-
vinnulífið og raunar umferðina
almennt að þessi höfuðsam-
gönguleið Qandsins verði stór-
lega bætt.
Akureyri er mikiU skólabær
og ég vona að fjárveitingar til
skólamála þar verði ekki
skomar við nögl. Eins er það
með fjórðungssjúkrahúsið. Það
er alveg knýjandi nauðsyn að
það verði stækkað og þjónustu
möguleikar þess auknir. Vona
ég að gnundvöllur að því hafi
nú verið lagður.
í þessu stutta viðtali er ekki
til þess ætlazt að ég geri neina
viðhlítandi grein fyrir störfum
minum sem þir.gmanns, en ég
vil taka það fram að ég hef
haft mikla ánægju af þing-
mannsstarfinu og hefi sem þing
maður kynnzt fjölda mörgu
fólki úr öllum stjómmálaflokk-
um. Ég tel æskilegast að þing-
menn landsbyiggðarinnar hafi
aðstöðu til þess að vera búsétt-
ir í sínu kjördæmi, en að sjálf-
sögðu er ekki hægt að setja
það sem skilyrði fyrir þing-
mennsku. Þingmannsstarfið er
ákaflega f jölþætt og til þess að
rækja það vel þurfa menn að
hafa góðan tima og góðar ytri
aðstæður. Ég held að þróunin
miði í þá átt að þingmennsk-
an hljóti að verða aðalstarf
hvers þess manns, sem tekur
hana að sér. Gera má ráð fyr-
ir að alþingi sitji nú alltaf 7
mánuði ársins og utan þess
tíma eru alltaf ýmis verkefni,
sem þarf að sinna.
Þegar ég hverf nú af þingi
eru mér einna ríkastar í huga
þakkir til þeirra fjölda mörgu
manna, sem ég hef unnið með
og ég óska að fólkinu í Norður
landskjördæmi eystra og raun-
ar öllum landsmönnum vegni
sem bezt.
Ég tel að framboðslisti Sjálf-
stæðisflokksins í Norðurlands-
kjördæmi eystra sé mjög vel
skipaður og það hefur ákaf-
lega mikið að segja fyrir list-
ann að njóta forystu Magnúsar
Jónssonar fjármálaráðherra,
sem hefur unnið af óvenjuleg-
um dugnaði og ósérhlífni að
hagsmunamálum kjördæmisins.
2. og 3 sæti listans eru skipuð
ungum mönnum, sem mikils má
vænta af, þeim Lárusi Jóns-
syni og Halildóri Blöndal og í
4. sætinu er Jón G. Sólnes
bankastjóri, sem hefur viðtæka
þekkingu og margra ára
reynslu varðandi allt það sem
snertir atvinnulífið.
Ég er þvi mjög bjartsýnn á
kosningaúrslitin I vor fyrir
Sjálfstæðisflokkinn.
Kynni min af þingmönnum
þau tæplega 20 ár, sem ég hef
verið á þingi eru mjög góð og
ég veit að þeir leggja sig fram
um að vinna að hagsmunamál-
um þjóðarinnar, en að sjálf-
sögðu eru skiptar skoðanir,
sem jafnan hlýtur að vera í
þingræðislandi."
Jónas Rafnar var forseti
efri deildar Alþingis á yfir-
standandi kjörtímabili og áður
hafði hann verið forseti neðri
deildar og því spurði ég hann
að siðustu hvað honum þætti
um vinnubrögð alþingis?
„Ég tel að hjá ýmsum aðilum
gæti ekki sanngirni i garð
vinnubragða á þingi. Þing-
menn leggja eins og hverjir
aðrir alúð við störf sín, en hins
vegar getur komið til greina
að breyta eitthvað starfshátt-
um þingsins eins og til dæmis
því að Alþingi skipi eina mál-
stofu í stað tveggja, en það at-
riði ætti að koma til athugun-
ai' um leið og endurskoðun fer
fram á stjórnarskránni." — á.j.
„Án þess er hætt við að allt
jafnvægistal verði hjóm eitt“
Rabbað við Jónas Pétursson
JÓNAS Péturf'son, alþingismað-
ur, sagðist hafa tekið þátt í
pólitík nærri því frá því hann
mundi fyrst eftir sér. Sérstak-
lega eftir stofnun íhaldsflokks-
ins og síðar Sjálfstæðisflokks-
ins.
„Faðir minn,“ sagði hanin,
„var mikill íhaldsmaður og síð-
ar Sjálfstæðismaður í einum
mesta framisóknarhreppi lands-
itns. í framboð fór ég fyrst
1953, sem annar maður á litsta
Sjáifstæð sflokksins í Norður-
Múiasýslu og síðar varð ég í
3.—4. sæti í kosningunum 1956
og vorið 1959, en um haustið
1959, þegar fyrst vaæ kosið eftir
nýju kjördæmaskipuninni, varð
mikið ósamlkomulag um skipam
lista Sjálfstæðismanma í Aust-
urlair.dslkjördænui og á síðustu
stundu varð mér það Ijóst, að ef
til vill væri ég líklegasti mað-
urinn, sem gæti sætt þau sjóm-
armið, sem þar komu fram, að
minnsta ikosti án stórvandræða
og þá lét ég til leiðast að taka
1. sætið. Að vísu með mjög
litlurn umhugsunarfresti og síð-
an hef ég verið 3. þingmaður
Au st url andskj ördæmis".
„Hvaða máíefni hafa þér ver-
ið hugleikmust í þimgstarf-
iinu?“
„í stuttu máli hafa landbún-
aðarmál og strjálbýlismál átt
hug minn fyrst og fremst og
framleiðslustarfsemi og svo raf-
orikumálim, séristaklega eftir að
ég fór að kynna mér þau. En
á síldarárunum eystra var sí-
fellt um rafmagrusskort að
ræða.
Ég vil kammast við það hrein-
skilnislega að ég hef margt
lært á þessum árum og ekki
sízt með hverjum hætti þarf að
vár.m.a að þeim framfaramálum,
sem efst eru á baugi og ýmist
ráðast á Alþingi eða utarn þess.
Ég er sveitaimaður frá upp-
Jónas Pétursson.
hafi og hafði aldirei uninið a8
öðru en búskap fram til þing-
starfa minna, en áhugi minn
beiindist fljótt að himum mikil-
vægu framleiðslustörfum sj áv-