Morgunblaðið - 08.05.1971, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐBÐ, LAUGARDAGUR 8. MAl 1971
11
Skúli G. Johnsen, héraðslæknir, Vopnafirði;
Sjúkraflug í hættu?
Fyrir u.þ.b. 25 árum varð
Björn Pálsson flugmaður fyrst-
ur til þess hér á landi að hefja
sjúkraflug og vann hann þar
geysimikilvægt brautryðjenda
starf. Alllöngu síðar eða fyrir
um 12 árum hóf annar maður
álika mikilvægt starf á Akur-
eyri, þó við miklu frumstæðari
skilyrði, og er þar átt við
Tryggva Helgason flugmann.
Það væri þó e.t.v. réttara að
segja, að á undan Tryggva
hafði bróðir hans byrjað þetta
starf, en hann fórst með flug-
vél sinni árið 1958. Haustið eftir
hætti Tryggvi starfi sínu hjá
Flugfélaginu og tók upp merk-
ið fyrir bróður slnn.
Rétt er, til að forðast misskiln
ing, að taka fram að sjúkraflug
er einungis það kallað, þegar
flogið er með bráðveikt fólk,
sem að mati læknis verður að
komast þégar í stað á sjúkra-
hús og þvi ekki hægt að notast
við venjulegar flutningsleiðir.
Á því eina og hálfa ári, sem
ég hef gegnt héraðslæknisstarfi
hér í Vopnafirði og þjónað Þórs
hafnarhéraði jafnframt mínu hef
ur mér orðið æ ljósara hvílíkur
bjargvættur þessi þjónusta er
og hefur verið, ekki einungis
hér, heldur um allt land og ófá
ir vita, að þeir eiga þessarri
þjónustu líf sitt að launa en
mun fleiri hafa ekki hugmynd
um, að hið sama gildir um þá.
Það eru tveir menn, sem hafa
haldið uppi þessarri þjónustu,
annar í 25 ár og hinn í 12 ár
svo til einir og verið viðbúnir
kalli frá læknum víðs vegar um
land jafnt á nóttu sem á degi og
sérhvern helgan dag ársins. Fyr
ir sina stanzlausu vaktstöðu
hafa þeir engin laun fengið og
ég man ekki til þess að nokk-
urn tíma hafi verið á slikt
minnzt í þeim annars tiltölulega
fyrirferðarmiklu skrifum, sem
til eru um starf þessarra manna,
sérstaklega Björns.
Satt að segja finnst mér, að
læknastéttin ætti sérstaklega að
heiðra þessa menn og styrkja
starf þeirra, þarf varla að taka
það fram hvilikt áiag það er að
sitja uppi aðstoðarlaus með
dauðveikt eða slasað fólk og
vita af hjálpinni svo sem
klukki*stundar flugferð i burtu.
Það þarf heldur ekki að taka
fram, að ekki þykir lengur for-
svaranlegt meðal lækna að
reyna upp á eigin spýtur að
gera aðgerðir eins og t.d. hol-
skurði, þar sem alla lágmarks-
aðstöðu skortir, eins og gert
var út úr neyð hér á árunum.
Er mér til efs að nokkur ein-
asti læknir fengist til starfa í
einmenningshéruðin úti um
land, ef þessi þjónusta væri
ekki fyrir hendi.
Mín samskipti hafa aðallega
verið við Tryggva Helgason
enda er hann nær. Ég hef þó
nokkrum sinnum þurft að vekja
Björn Pálsson upp um miðja
nótt, en ekki komið til flugs ut-
an einu sinni og sýnir það að
ónæðið er meira en ferðirnar
segja til um.
Undanfarið eitt og hálft ár
hafa verið fluttir ekki færri en
45 sjúklipgar með sjúkraflugi
frá Vopnafirði og Þórshöfn og í
nokkrum tilfellum við skilyrði,
sem frá mínum leikmannssjónar
hóli hafa verið fullkomlega
ófær. Það er venja Tryggva, ef
honum sýnist veður tvisýnt, að
hann hringir aftur og spyr
hversu áríðandi tilfellið sé, eða
öllu heldur hvort tilfellið sé
áríðandi. Spyrji hann svo, veit
ég að hann telur sig þurfa að
taka áhættu og með tilliti til
þess, að ég veit hann mun taka
á sig hina ýtrustu áhættu fyrir
hinn sjúka verður mér stundum
á að hugsa hvort sé meira virði
líf flugmannsins eða lif sjúkl-
ingsins, ef um lííshættulegt til-
fejli er að ræða. Eitt slikt van-
hugsað tilfelli kostaði fyrir
nokkruna árum lif tveggja flug-
manna. Sem betur fer hefur
landhelgisgæzlan komið til skjal
anna í slíkum tilfellum og for-
stöðumaður hennar ekki talið
eftir sér að snúast í þvi um
miðjar nætur að senda skip á
vettvang, jafnvel þótt ekki væri
nema til vonar og vara, ef flug-
veður skyldi enn vera ófært
að morgni.
Tilefni þessarar greinar er
það, að mér sýnist að nú sé
þjarmað að starfsemi þessarra
tveggja manna úr öllum áttum.
Skal nú reynt að skýra þetta.
Þar er fyrst til að taka að
skipulag farþegaflutninga hér
innanlands er svo furðulegt að
með ólíkindum má telja Það
Skúli G. Johnsen, héraðslæknir
má skipta þessu flugi i tvennt,
í fyrsta lagi lögverndað áætl-
unarflug og í öðru lagi svokall-
að leiguflug. 1 þriðja lagi mætti
svo nefna nýtilkomið „póst-
flug“, sem er e.t.v. það furðuleg
asta af öllu.
Hið lögverndaða áætlunarflug
stundar Flugfélagið og for-
stöðumenn þess eru greinilega
fullvissir í sinni trú um að
einkaleyfið verði ekki tekið af
þeim um fyrirsjáanlega framtíð
enda er þjónustan algerlega i
samræmi við það.
Leiguflugið hins vegar er
stundað af siváxandi fjölda lit-
illa fyrirtækja í flugi, sem eiga
eina til þrjár litlar vélar og í
þeim „bisness" eru miklar svipt-
ingar því þar falla fyrirtækin
ýmist eins og flugur eða þau
spretta upp eins og gorkúlur.
Þar býður hver undir öðrum,
flestir hafa ráðizt í of stórt í
byrjun og rekstrarafkoman oft-
ast ekki betri en svo, að það
hlýtur að koma niður á viðhaldi
vélanna og má e.t.v. skýra hina
tíðu skaða á litlu vélunum að
einhverju leyti með þessu. Allir
bjóðast þessir aðilar til að taka
að sér sjúkraflug a.m.k. á þeim
tímum, sem þeim hentar sjálfum.
Hefur þetta komið á hinni
mestu ringulreið i sambandi við
alla farþegaflutninga. Allir aðil
arnir bjóðast til að fljúga á alla
staðina og á endanum liggja öll
fyrirtækin í valnum en Flugfé-
lagið eitt stendur uppi með sitt
milljónatap á ári í innanlands-
fluginu. Þessi ósvinna getur að
sjálfsögðu ekki gengið, flugmála
yfirvöld verða að sjálfsögðu að
sjá svo um, að fyllsta öryggis sé
gætt í öllu flugi og allir sjá að
öryggi verður ekki tryggt á
slikum undirboðsmarkaði.
Það sem gert hefur Birni Páls
syni og Tryggva Helgasyni
kleift að halda uppi sínu sjúkra
flugi er það að þeir hafa jafn-
framt stundað leiguflug, að sjálf
sögðu er ekki hægt að halda úti
margra millj. króna útgerð, sem
alltaf þarf að vera reiðubúin í
bezta hugsanlegu ásigkomulagi,
á sjúkraflugi eingöngu. Það er
þvi deginum ljósara að ringul-
reiðin og skipulagsleysið munu
innan skamms ríða okkar reynd
ustu og beztu sjúkraflugmönn-
um að fullu fjáirhagslega Hætti
þeir er ekki víst, að neinn fá-
ist til að taka að sér það mann-
úðarstarf, sem Björn og Tryggvi
hafa stundað, a.m.k. fæst enginn
upp á sömu kjör og þeir hafa
búið við. Þá mundi annað glat-
ast, sem ekki er hægt að kaupa
fyrir peninga neins staðar á
þessari jörð, en það er áralöng
reynsla þessara manna og óum-
deilanleg frábær hæfni, sem
þeir hafa alltaf sýnt í flugi yfir
okkar hreggbarða landi.
Það er orðið langt siðan
sjúkraflugið náði almennri við-
urkenningu, sem m.a. felst í þvi
að sjúkrasamlög taka þátt í
kostnaði við þau að þrem f jórðu
hlutum, en sjúklingur, sem
fer á sjúkrahús með venjuleg-
um áætlunarleiðum eða öðrum
sem ekki hafa í för með sér sér-
stakan aukakostnað fá ekkert
greitt af þeim kostnaði. Sjúkra
flugið er löngu orðið ómissandi
hlekkur í hinni almennu heil-
brigðisþjónustu og ekki er for-
svaranlegt að láta kylfu ráða
kasti með það hvort þessarri
þjónustu verður haldið uppi eða
ekki. Það er þvi nauðsyn á
föstu skipulagi á þessu sviði og
þolir það enga bið nú orðið. Það
sem fyrst og fremst verður að
taka tilllit til, er það, að ekki
má láta hina heimskulegu og
hættulegu samkeppni milh
hinna ýmsu leiguflugfélaga
hafa nein áhrif á framkvæmd
sjúkraflugsins.
Mér sýnist það vera eina
skynsamlega leiðin í þessu máli
að gerður sé samningur við tvo
aðila, einn sunnanlands og ann
an norðanlands (landinu má
skipta í tvö veðursvæði) um að
þeir skuldbindi sig til að halda
uppi öruggu sjúkraflugi á
hvaða tíma sem er og jafnframt
að þessir aðilar verði styrktir
ríflega til þess af ríkisins hálfu
að þeir geti á hverjum tima hald
ið upp flugi þessu með beztu
flugvélum, sem fáanlegar eru
(hraðfleygar, kraftmiklar, með
fullkominni lofthemlun, búnar
beztu siglingatækjum og ísvarn
artækjum). 1 Noregi hefur mál-
ið verið leyst á þennan hátt.
Þar fá þessir aðilar, sem samið
er við, háan fjárstyrk á ári
hverju ásamt því, að gjald fyrir
ferðirnar er mun hærra en í
venjulegu leiguflugi.
Menn spyrja eflaust hvers
vegna ríkið eigi að vera að
styrkja þessa starfsemi, en þar
er til að svara með einu grund-
vallaratriði sem fáir athuga:
Ríkisvaldið hefur þá skyldu að
sjá fyrir nægilega fullkomnum
sjúkrahúsum, sem uppfylla nú-
tima kröfur. Það segir sig sjálft
að ekki er hægt að byggja slik
sjúkrahús i hinum einangraðri
byggðarlögum þessa lands. Hins
vegar leggja íbúar þeirra
byggðarlaga sama skerf til ríkis
sjóðs og aðrir og jafnvel eins
og nýlega hefur verið áréttað
á mjög sannfærandi hátt, leggja
þessir íbúar oft til mun stærri
hlut í þjóðarbúið en hinir, sem á
þéttbýlli landssvæðum búa. Ibú-
ar hinna einangraðri staða hafa
löngum búið við stopula heil-
brigðisþjónustu og ríkisvaldið
ætti þvi að minnsta kosti ekki
að vera að telja eftir að sjá fyr-
ir beztu fáanlegri neyðarþjón-
ustu, þvi sjúkraflugið er ekkert
annað en neyðarþjónusta eins
og áður var sagt. Mikið hefur
verið talað um þann aðstöðu
mun, sem er milli áðurnefndra
tveggja hópa.í þessu landi með
tilliti til menntunar unga fólks-
ins og nýlega hefur rikið veitt
til þess 10 millj. króna að jafna
þennan aðstöðumun. Það sjá þó
allir heilvita menn að mismunun
i því að vernda líf og heilsu
meðal landsbúa er mun síður
hægt að þola heldur en mis-
munun í menntunaraðstöðu. Af
þvi leiðir að sé skynsemi látin
ráða við deilingu ríkisfjárins
hlýtiir sú neyðarþjónusta sem
hér hefur verið talað um að
ganga fyrir t.d. jöfnun á mennt-
unaraðstöðu, fyrst ríkið hefur
á annað borð byrjað á að reyna
að jafna þann aðstöðumun, sem
hlýzt af hinni dreifðu byggð í
landinu á sviði þjónustugreina,
með beinum fjárframlögum.
Jöfnun á menntunaraðstöðu er
nákvæmlega jafn brýn þrátt
fyrir það.
Það væri sannarlega ófyrir:
gefanlegt vanþakklæti ef slíkt
mannúðarstarf, sem áðurnefndir
flugmenn hafa unnið, væri ekki
verðuglega launað.
Samsöng Samkórs Kópavogs frestað
Vegna ófyrirsjáanlegra orsaka frestað um eina viku.
Gtgefnir miðar gilda þá sömu daga eða laugardaginn 15.,
sunnudaginn 16. og mánudaginn 17. maí á sama tíma.
Kosningoshrifstofa
Sjálfstæðisflokksins
UTANKJÖRSTAÐASKRIFSTOFA.
Kosningaskrifstofa Sjálfstæðisflokksins, utankjörstaðaskrif-
stofa, hefur verið opnuð i Sjálfstæðishúsinu, Laufávegi 46.
Fyrst um sinn verður skrifstofan opin frá kl. 9—12 og 1—6.
Símar skrifstofunnar eru 11004, 11006 og 11008.
Stuðningsfólk Sjálfstæðisflokksins er beðið að hafa samband
við skrifstofuna sem fyrst og veita henni upplýsingar um kjós-
endur, sem verða fjarverandi á kjördag — innanlands sem utan.
HVERFISsKrifstofur

í Reykjavik
Opnaðar hafa verið á vegum Fulltrúaráðs Sjálfstæðis-
félaganna og hverfasamtaka Sjálfstæðismanna í Reykja-
vík eftirtaldar skrifstofur: Eru skrifstofumar opnar frá
klukkan 4 og fram á kvöld.
Nes- og Melahverfi
Reynimel 22 (bílskúr), sími 26686.
Vestur- og Miðbæjarhverfi
Vesturgötu 17, sími 11019.
Austur- og Norðurmýrarhverfi
Bergstaðastræti 48, sími 11576.
Hlíða- og Holtahverfi
Stigahlíð 43—45, sími 84123.
Laugameshverfi
Sundlaugarvegur 12, sími 34981.
Langholts-, Voga- og Heimahverfi
Goðheimum 17, simi 30458.
Háaleitishverfi
Dansskóli Hermanns Ragnars, simi 85141.
Smáíbúða-, Bústaða- og Fossvogshverfi
Dansskóli Hermanns Ragnars, sími 85142.
Breiðholtshverfi
Vikurbakka 18, sími 84069.
Arbæjarhverfi
Bílasmiðjan, sími 85143.
Stuðningsfólk D-listans er hvatt til að snúa sér til
hverfisskrifstofanna og gefa upplýsingar, sem að gangi
geta komiö í kosningunum, svo sem upplýsingar um fólk
sem er og verður fjarverandi á kjördag o. s. frv.