Morgunblaðið - 09.05.1971, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MAl 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannssoin.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraeti 6, sími 10-100
Augtýsingar Aðalstræti B, s!mi 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
BYGGÐASTEFNA
U'itt af ©rfiðari verkefnum,
sem fámenn þjóð í stóru
landi á við að glíma, er
ákvörðun um þróun og dreif-
ingu byggðar í landinu. í ört
vaxandi mæli mtmu þessi við-
faragsefni koma til kasta
stjómvalda á næstu árum. í
þessum efnum verður ætíð að
taka jöfnum höndum tillit til
félagslegra og fjárhagslegra
sjónarmiða, þó að fram-
kvæmdin geti verið vissum
örðugleikum háð af þeim sök-
um.
Málum er nú svo komið, að
rúmur hekningur þjóðarinnar
býr á höfuðborgarsvæðinu
svonefnda. Áætlanir benda
auk þess til, að meginhluti
allrar fólksfjölgunar í land-
inu á næstu árum verði á
þessu svæði, ef ekki verða
gerðar sérstakar ráðstafanir
til þess að efla hinar dreifðu
byggðir landsins. Það er eng-
an veginn óeðlilegt, að í
Reykjavík hafi á löngum tíma
myndazt miðstöð stjómunar,
efnahags- og menningarlífs
þjóðarinnar. Þetta fylgir
hlutverki Reykjavíkur sem
höfuðborgar landsins.
Hitt er þó jafnframt aug-
Ijóst, að í þróun byggðar á
höfuðborgarsvæðinu og úti á
landsbyggðinni má ekki verða
ósamræmi. Slík þróun er öll-
um í óhag, bæði í félagslegu
og fjárhagslegu tilliti. Þess
vegraa er ljóst að marka verð-
ur byggðastefnu, sem tryggt
getur eðlilegt jafnvægi í þró-
un þéttbýlis og dreifbýlis.
Það var fyrst á síðasta ára-
tug, sem hafnar voru mark-
vissar aðgerðir af hálfu
stjómvalda til eflingar byggð
ar utan höfuðborgarsvæðis-
ins. Þessi nýja sóknarstefna í
landsbyggðarmálum hófst
með gerð og framkvæmd
Vestfjarðaáætlunar og Norð-
urlandsáætlunar og ennfrem-
ur með stofnun atvinnujöfn-
unarsjóðs. En ljóst er, að
halda verður áfram á þessari
braut.
í stjómmálayfirlýsingu
landsfundar Sj álfstæðisflokks
iras er lögð áherzla á áfram-
hald þessarar stefnu, en þar
segir m.a.: „Auka skal og
efla starfsemi til þróunar
byggðar á öl’lu landinu með
aðgerðum, sem skapi lands-
hlutunum sem jöfnust skil-
yrði fyrir öruggri atvinnu og
fullnægjandi félags-, mennta-
og heilbrigðisþjónustu. Raf-
væðingu landsiras alls skal
lokið sem allra fyrst. Kapp
ber að leggja á bættar sam-
göngur, og hringvegur um
landið er meðal stærstu verk-
efna næstu ára.“
Þannig ber að halda áfram
þeirri sóknarstefnu í þessum
efnum, sem þegar er hafin.
Eitt brýnasta hagsmunamálið
nú er að útrýma misrétti í
menntunaraðstöðu, sem kem-
ur hart niður á ýmsum byggð-
um landsins. Renna verður
stoðum undir atvinnulíf lands
byggðarinraar og eífla félags-
og menningarstarfsemi. Þann
ig verður að tryggja að fólks-
fjölgunin verði sem jöfnust í
hverjum landshluta fyrir sig,
því að ósamræmi í þessum
efnum dregur alvarlegan dilk
á eftir sér.
í þessum efnum sem öðr-
um duga orðin ein skammt;
það eru verkin, sem tala.
Undir forystu sjálfstæðis-
manna í ríkisstjórn hefur ný
sókn verið hafin, sem stuðla
mun að eflingu landsbyggðar-
iranar og jafnari byggðaþróun.
Ungir sj álfstæðismenn hafa á
liðnum vetri unnið að því að
auka áhuga fólksins í landinu
á þessu verkefni með fjöl-
þættu fundahaldi um land
allt. Merkið mun því ekki
niður falla.
Almennt hlutaf járútboð
¥Tm þessar mundir er að
hefjast almerant hluta-
fjárútboð á vegum nýstofn-
aðs fyrirtækis, Stálfélagsins
hf. Fyrirtækið hefur í hyggju
að koma hér upp og reka stál-
bræðslu, er framleiða á
steypustyrktarjám úr inn-
lendu brotajámi. Hér er á
döfinni athyglisverð fram-
kvæmd. Einkanlega er hug-
myndin eftirtektarverð fyrir
þær sakir, að ætlunin er að
safna hlutafé meðal almenn-
ings í landinu. Það er ekki
nokkur vafi, að stálbræðsla
af þessu tagi yrði merkur
áfangi í iðnþróun Íslendinga.
Hitt mun þó ekki hafa minna
gildi, ef fólk almennt sýnir
uppbyggingu iðnaðar og at-
vinnulífs þaran áhuga að verja
sparifé sínu til hlutafjár-
kaupa.
Engum dylst mikilvægi
þess, að fólkið í landinu, all-
ur almenniragur, taki þátt í
uppbyggingu og stjórnun at-
vinnulífsiras. Af þeim sökum
er þessi hugmynd um al-
menna hlutafjársöfnun at-
hyglisverð, þó að ýmsar fyllri
upplýsingar mættu liggja fyr-
ir.
Tími ákvörðunar f yrir
Bretland og Evrópu
Eftir Noru Beloff
BREZKIR og franskir stjórn-
málaleiðtogar, sem enn eiga
í deilum um nær hvert ein-
asta atriði í samningaviðræð-
unum um inngöngu Bretlands
í Efnahagsbandalag Evrópu
(EBE) eru að minnsta kosti
sammála um eitt: „Tími er
til kominn til þess að skera
úr um deilumálin.“ Þetta
voru orð Geoffrey Ribbons,
aðalsamningamanns Bretlands
í viðræðunum fyrir skömmu
og þetta er einnig viðhorf
George Pompidous Frakk-
landsforseta, en ekki er langt
síðan hann tók sjálfur
sér yfirstjórn á aðgerðum
Frakka í þessu máli. Það
mun líka koma í ljós innan
skamms, hvers konar sam-
komulag franska stjórnin get
ur fallizt á og þá hefjast
samningaviðræðurnar fyrir
alvöru.
f rauninni hefur hvorki
gengið né rekið í samkomu-
lagsátt frá því í desember sl.
er Bretar skýrðu frá sjónar-
miðum sínum varðandi þær
aðlögunarráðstafanir og breyt
ingar, sem þeir töldu sig
hafa þörf fyrir, áður en þeir
gætu undirritað Rómarsamn-
inginn og eftirfarandi samn-
inga, sem binda munu Efna-
hagsbandalagsríkin innbyrðis.
Framkvæmdaráð EBE lét
nokkrum vikum síðar í ljós
skoðanir sínar á óskum Breta
og eftir það tóku Frakkar
upp óeftirgefanlega afstöðu í
nær hverju einasta meiri hátt
ar atriði, sem borið hefur á
góma í samningaviðræðunum.
En í einkaviðræðum hafa
franskir og brezkir stjórn-
málaleiðtogar viðurkennt, að
hvor aðili um sig væri að-
eins að treysta samningsað-
stöðu sína og að einhvern
tímann — og nú nálgast sá
tími óðfluga — yrðu þeir að
taka af skarið með, hvort all-
ar tilslakanirnar frá hinum
aðilanum yrðu grundvöllur
samkomulags eða þá svipta
hulunni af óbrúanlegri gjánni
á milli þeirra.
Bandalagsríki Frakka í
EBE vilja öll, að Bretland
gangi í bandalagið og munu
því fagna hverri tilslökun,
sem Frakkar kynnu að vilja
veita, en þau eru ekki reiðu-
búin til þess að taka þeirri
áhættu, að bandalagið klofni,
ef þau fordæmdu afstöðu
Frakka opinberlega.
Tilslakanir Frakka munu
örugglega ná til sérstakra
vilyrða fyrir mjólkurafurðir
Nýja Sjálands til Bretlands,
jafnvel þó að ekki verði gef-
in ákveðin loforð fyrir því,
að flytja megi þessar vörur
inn í EBE, eftir að fimm ára
aðlögunartímabilinu lýkur.
Frakkar myndu verða reiðu-
búnir síðar til viðræðna til
þess að taka af skarið með
það, að bændur í Nýja Sjá-
landi yrðu ekki fyrir of
miklu tjóni. Hvað snertir syk
urinnflutning Bretlands frá
Samveldinu, þá gerðu Frakk-
ar það upphaflega að tillögu
sinni, að sá innflutningur
yrði minnkaður um tvo
’oriðju (en Bretar gætu borg-
ið það sama fyrir minna syk
jrmagn). Sennilega verða
^rakkar fúsir til þess að tvö-
álda það magn, að minnsta
<osti þar til að heildarsam-
komulagi varðandi sykur-
framleiðslu verður náð í
heiminum.
Annað grundvallardeilumál
hefur verið, hvert fjárframlag
Bretlands skyldi verða til
fjárhagsáætlunar Efnahags-
bandalagsins. Þar hafa Bretar
viljað byrja á að greiða að-
eins 3% heildarframlagsins,
en Frakkar hafa krafizt allt
að sjö sinnum meira. Svo
^irðist nú sem Frakkar
kunni að lækka kröfu sína
niður í 7 eða 8% sem byrj-
unarframlag, en sú tala gæti
þýtt, að byrjunarframlag
Bretland3 yrði 60—70 millj.
pund. En í einkasamtölum
hafa frönsku fulltrúarnir
sagt, að hægt væri að lækka
framlögin til landbúnaðar-
mála stórlega í framtíðinni,
ef Bretar vildu skipa sér í
röð með þeim gegn ítölum
og Frökkum til þess að
lækka það verð, sem bændum
er tryggt fyrir korn og rófur.
Það eru tvær aðrar spurn-
ingar, sem legið hafa ógn-
vekjandi í loftinu síðustu vik
ur. í fyrsta lagi vilja Frakk-
ar fá þegar í stað forréttinda
aðstöðu fyrir landbúnaðaraf-
Hin krafa Frakka, sem
sumir brezku samningamann
anna telja mjög óheppilega,
er frjáls flutningur fjár-
magns. Frakkar vilja, að rík-
issjóður Bretlands meðhöndli
EBE-ríkin frá byrjun sem
lönd sterlingssvæðisins að
minnsta kosti. Bretar hafa
alltaf leyft frjálsan fjármagns
flutning innan sterlingssvæð-
isins og það er raunar óhugs-
andi, að sterlingslöndin
myndu samþykkja að leggja
fé sitt í banka í London, ef
það væru einhverjar pen-
ingalegar hindranir milli
þeirra og Bretlands.
Auðvitað væri Bretum
kleift að skipa sterlingssvæð-
inu og Efnahagsbandalaginu
á sama bekk með því að láta
sömu reglur um frjálsan fjár
magnsflutning, sem nú þeg-
ar eru í gildi milli Bretlands
og sterlingssvæðisins, ná til
Efnahagsbandalagsins. En
starfsmenn brezka fjármála-
ráðuneytisins halda því fram,
að eins og er þá yrðu of
margar hættur þessu sam-
fara, og að það fé, sem færi
til Þýzkalands, þar sem höml
ur eru engar í þessu tilliti,
gæti of auðveldlega streymt
til Bandaríkjanna.
Edward Heath
urðir Efnahagsbandalagsins í
Bretlandi gagnvart þeim ríkj
um, sem frá fornu fari hafa
framleitt þessar vörur fyrir
Breta. Sir Con O’Neill gerði
franska kollega sína ösku-
reiða, þegar hann á fundi
fastafulltrúanna hélt því
fram, að ekki mættu verða
neinar snöggar breytingar á
viðskiptasviðinu. í stað þess
lagði hann til, að á aðlögunar
tímabilinu skyldi komið á fót
stofnun til þess að leita ráða
hjá og beita sér fyrir ráðstöf-
unum ef einhverjir af fyrri
framleiðendum á þessum vör
um fyrir Breta teldu sig
verða fyrir ósanngjörnu tjóni.
Frakkar halda því fram, að
nema því aðeins að ákveðnar
ráðstafanir séu gerðar frá
upphafi, þá muni Bandaríkja
menn hefja aðgerðir til þess
að tefja fyrir og þá muni
viðræðurnar milli Bretlands
og EBE^tefjast í það óendan-
lega. „Ég get skilið, hvers
vegna Bretar hafa áhyggjur
út af sínum eigin bændum,"
var haft eftir frönskum
embættismanni fyrir
skömmu, „en hvers vegna
fella þeir tár út af argen-
tínskum kjötframleiðendum
eða kornframleiðendum í
miðvesturríkjum Bandaríkj-
anna?“
Ef þeir Heath og Ribbon
tækju ákvarðanir um þetta
mál einir saman, þá yrðu þeir
örugglega sammála, hvaða
atriði eru tiltölulega smávægi
legs- og aðlögunarlegs eðlis.
Þessi atriði eru að þeirra
áliti ekki nærri eins mikil-
væg og sá mikli pólitíski hag
ur, sem þeir gera sér vonir
um, ef Bretland verður aðild
að Efnahagsbandalagi Evr-
ópu með öllum þeim tæki-
færum, sem síðar kunna að
koma upp til þess að hafa
áhrif á stefnu Vestur-Evrópu
innan frá.
En pólitískir ráðgjafar og
meðráðherrar eru stöðugt að
vara þá við því, að það
kunni að hafa í för með sér
alvarlegar deilur innan
íhaldsflokksins ef þeir virðist
of fúsir til þess að fallast á
skilmála Frakka. Og Heath
mun örugglega ekki hætta á
að samþykkja neitt sam-
komulag, nema hann geti
verið fullviss um, að hann
hafi flokkinn með sér og
haldi þingmeirihluta sínum.
Þetta er ástæðan fyrir því,
að samningaviðræðurnar við
Efnahagsbandalag Evrópu
hafa orðið eitt af erfiðustu
milliríkjamálum Breta nú á
tímum.
0BSERVER >f 0BSERVER