Morgunblaðið - 09.05.1971, Page 15
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MAf 1971
15
samúðin með má'.stað okkar yrðl
ekki mikil, ef þannig yrði að
farið og þetta gerði Ólafur Jó-
hannesson sér fullljóst, er hann
flutti ræðu sína og lagði á það
áherzlu, að ætíð bæri að fara
þannig að við útfærslu land-
helginnar, að við værum reiðu-
búnir að leggja málið undir ál-
þjóðlegan dómstól.
En hvað sem öðru líður, þá er
a.m.k. Ijóst, að það væri óðs
manns æði að gefa um það yfir-
lýsingar fyrirfram, að við ætluð
um okkur ekki að fara að al-
þjóðalögum og værum ekki
reiðubúnir til að sæta dómsúr-
skurði. Þá mundu áreiðanlega
margir þeir, sem nú styðja mál-
stað okkar snúast gegn okkur.
Ráðstafanir
í haust
Séð frá Blesugróf yfir Langholtið.
Forsetaheimsókn
í Noregi
og Svíþjóð
Þegar forseti fslands, herra
Kristján Eldjárn, ákvað að fara
í sína fyrstu opinberu heimsókn
til útlanda, varð Danmörk fyrir
valinu, eins og sjálfsagt og eðli
legt var, vegna langra tengsla
landanna og þeirrar vináttu,
sem Danir hafa sýnt okkur fs-
lendingum og innsigluðu með
handritaafhendingunni.
Á sama hátt var eðlilegt, að
forsetinn heimsækti næst Norð-
menn og Svia, aðrar nánustu
frændþjóðir okkar, sem sýnt
hafa okkur vináttu með margvís
legum hætti.
Stundum heyrist þvi haldið
fram, að ferðir sem þessar séu
ástæðulausar og jafnvel er talað
um tildur í þvi sambandi. Sann-
leikurinn er samt sá, að þjóð-
höfðingi er tákn þjóðar sinnar
og með opinberum heimsóknum
hans er undirstrikuð sú vinátta
sem milli þjóðanna er. í heim-
inum er svo sannarlega nóg af
óvildarhug þjóða í milli og þvi
sízt of mikið gert af því að
styrkja vináttubönd og efla
vinarhug.
Forsetaheimsóknirnar eru því
ekki tilgangslausar, heldur eru
þær eðlilegur og sjálfsagður
þáttur í starfi þjóðhöfðingjans.
Landhelgismálið
í sjónvarpi
Vonandi hafa margir fylgzt
með sjónvarpsumræðunum um
landhelgismálið s.l. þriðjudag,
því að þar kom greiniiega i ljós
það, sem haldið hefur verið
fram, að stjómarandstæðingar
hafa gert ágreining í þessu máli
einungis til þess að reyna að
nota það í kosningabaráttunni i
vor. Málílutningur þeirra var
svo tætingslegur og laus við all
an sannfæringarkraft, að hver
einasti maður hlaut að gera sér
grein fyrir eðli ágreiningsins.
Hann er illa gerð gervibeita, sem
nota á við atkvæðaveiðar.
Jóhann Hafstein, forsætisráð-
herra, rakti í skýru máli megin-
atriði þeirrar stefnu, sem mörk-
uð hefur verið og fylgt fram til
þessa og gerði jafnframt grein
fyrir framtiðarfyrirætlunum okk
ar.
Mergurinn málsins er sá, að
með setningu laganna um vis-
indaiega verndun fiskimiða
landgrunnsins árið 1948 undir
forustu Ólafs Thors, lýstum við
íslendingar yfir eignarrétti okk-
ar yfir öllu hafsvæðinu yfir
landgrunninu. Þar var að sjálf-
sögðu um að ræða einhliða
ákvörðun sambærilega við þær
ákvarðanir, sen» ýmis strandríki
hafa tekið að undanförnu, er
þau hafa lýst yfir eignarrétti
sínum að mismunandi stórum haf
svæðum. Við Islendingar vorum
þannig forustuþjóð í þessu efni,
en ékki á eftir öðrum, eins og
stundum heyrist haldið fram,
enda er sannleikurinn sá, að
fæst þeirra ríkja, sem lýst hafa
yfir mjög stórri landhelgi,
reyna að verja hana, svo að
nokkru gagni sé.
Á alþjóðavettvangi hljótum
við að undirstrika, að senn
er nú aldarfjórðungur iiðinn síð
an við iýstum yfir eignarráðum
okkar að öllu hafsvæðinu yfir
landgrunninu, þótt við höfum
enn ekki að fullu treyst okkur
til að verja þann rétt okkar.
Hvenær á að færa
fiskveiðitak-
mörkin út?
Auðvitað geta verið um það
skiptar skoðanir, hvenær færa
eigi landhelgina út í 50 sjómíl-
ur eða meira. Þessi ágreiningur
hlýtur að byggjast á því, að
menn hafi mismunandi skoðanir
á því, hvenær okkur sé unnt að
gera þetta án þess að þurfa að
hopa frá gerðum hlut. Allir virð
ast sammála um það, að ekki sé
skynsamlegt að færa iandhelg-
ina út nú þegar að óbreyttum
aðstæðum. Sést það bezt á því,
að stjórnarandstæðingar setja
mörkin eftir 114 ár.
Raunar er þetta tímatakmark
bezta sönnunin fyrir því, að um
leikaraskap er að ræða í þessu
lífshagsmunamáli okkar, því að
á laggirnar hefur verið sett
landhelgisnefnd skipuð einum
fulltrúa frá hverjum stjórnmála
flokki, sem semja á frumvörp
um landhelgismálin og leggja
fyrir þing í haust. Að sjálf-
sögðu var nægilegt að taka þar
ákvörðun um tímamörk, ef frest
urinn á hvort sem er að vera
allt að IY2 ári.
Landhelgisnefndin mun auð-
vitað hafa náið samráð við sér-
fræðinga okkar í landhelgismál-
um, sem aftur á móti kynna sér
sjónarmið erlendra þjóða. Nú á
næstunni verður undirbúnings-
fundur undir hafréttarráðstefn
una, þar sem sjónarmiðin munu
mjög skýrast og þegar kemur
fram á sumar, er hægt að gera
sér mun gleggri grein fyrir því en
nú, hver staðan er og hvers stuðn
ings fyrirhugaðar aðgerðir okk-
ar muni njóta.
Svo mikið vita menn þó þeg,
ar, að tíminn vinnur með okkur
og þróunin í þessum málum er
mjög ör. En auk þess er fullvist,
að á hafréttarráðstefnunni
munu þeir, sem andstæð sjónar-
mið hafa við okkur aldrei fá 12
milna reglu samþykkta sem al-
þjóðalög, því að 2/3 atkvæða
þarf til að gera gildandi sam-
þykktir. Á hinn bóginn standa
vonir til þess, að unnt verði að
fá alþjóðlega samþykkt um víð
áttu landhelginnar í samræmi
við okkar sjónarmið eða a.m.k.
meirihlutasamþýkkt, sem al-
þjóðastofnanir og dómstólar
hlytu að hafa hliðsjón af.
Fyrir eða eftir
hafréttar-
ráðstefnu
Enn er ekki unnt að gera sér
fulla grein fyrir því, hvort skyn
samlegra verður að færa fisk-
veiðitakmörkin út fyrir hafrétt-
arráðstefnuna eða bíða eftir nið
urstöðu hennar. Ekki er úti'lok-
að, að þróun mála verði svo ör,
að við Islendingar getum full-
vissað okkur um það með sam-
tölum við fulltrúa annarra þjóða
að niðurstaða ráðstefnunnar
verði á þann veg, að hagsmunir
okkar verða að fullu tryggðir.
Vel má þá vera, að hyggilegt
verði talið að færa fiskveiðitak
mörkin út áður en til ráðstefn-
unnar kemur, en að sjálfsögðu
yrði að hafa um það samráð við
þá, sem sömu hagsmuna hafa að
gæta og við og saman standa á
ráðstefnunni og við undirbún-
ing hennar.
Ljósm. Mbl. Sv. Þorm.
um þetta mun fást allvíðtæk
samstáða að afloknum kosning-
um, þótt hinn tilbúni ágreining-
ur sé nú blásinn upp. Að vísu
má við þvi búast, að kommún-
istar muni nú sem fyrr láta ann
arleg sjónarmið ráða gerðum sín
um, en hins vegar er fyllsta
ástæða til þess, að lýðræðis-
flokkarnir allir geti sameinazt
um þær aðgerðir, sem skynsam-
legastar verða taldar, þegar
málin skýrast betur.
Það skal játað, að vissulega
væri ástæða til að hugleiða,
bvort þegar í stað ætti að gripa
til útfærslu landhelginnar, ef
tíminn ynni á móti okkur eða
kyrrstaða væri í þessum málum.
Þá yrðum við sjálfsagt að taka
þá áhættu, sem samfara væri
siíkri yfirlýsingu. En þegar all-
ir eru um það sammála, að þró-
unin sé ókkur hagstæð, er
sjálfsagt að doka við og skoða
vígstöðuna, áður en til atlögu
verður lagt. Það skilur áreiðan-
lega hvert mannsbarn.
Þegar verðstöðvunarráðstaf-
anirnar voru gerðar á s.l.
hausti, var gert ráð fyrir, að
þær giltu til 1. september n.k.
Nú er því haldið fram, að með
þessari ákvörðun sé vandamál
unum einungis skotið á frest.
Rétt er það að visu, að öll efna-
hagsvandamál hafa ekki verið
leyst, og enginn hyggst vist gera
það í eitt skipti fyrir öll. 1 nú-
tímaþjóðfélagi eru örar hræring
ar og stöðugt þarf að glíma við
lausn vandans, og enginn getur
raunar fyrirfram vitað, hvernig
vandamál hvers árs eða árstíma
verði vaxið, sízt í þjóðfélagi þar
sem sveiflur eru miklar, eins og
hér hjá okkur Islendingum.
Þótt við eigum ágæta efna-
hagssérfræðinga og góða rikis-
stjórn, er samt ekki til þess
hægt að ætlast, að öil þessi
vandamál verði leyst um margra
ára skeið með einni ráðstöfun,
heldur þarf stöðugt að takast á
við vandann.
Árangurinn, sem náðist með
verðstöðvunarlögunum er sá, að
almennt verðlag hefur ekki
hækkað, heldur staðið í stað. Og
þótt hækkanir hafi orðið á ein-
Rey k j av ikur br éf
Samkomulagið við Breta frá
1961 er þar enginn þrándur i
götu, þvi að einungis þarf að til-
kynna Bretum útfærsluna með
6 mánaða fyrirvara, en hún
tekur -gildi, þótt svo fari að
Bretar ákveði að visa málinu til
Haag-dómstólsins og þar tæki
málarekstur vafalaust langan
tima.
Raunar er harla ólíklegt, að
Bretar mundu hverfa að þvi
ráði að óska dómsúrskurðar
eins og þróun mála nú er og
auðvitað mundu þeir alls ekki
gera það, ef þeir vissu fyrirfram
að þeir mundu tapa málinu, þar
sem meirihluti þjóðanna hefði á
hafréttarráðstefnu hrundið 12
mílna reglunni og heimilað
miklu viðáttumeiri fiskveiðiland
helgi.
Ekki hopa
Við íslendingar höfum alla tíð
haldið þannig á landhelgismál-
inu að við höfum aldrei þurft að
hopa, nema 1958, þegar visvit-
andi var af hálfu Lúðvíks
Jósepssonar haldið þannig á mál
um að til átaka dró. Sem bet-
ur fer náðist þó fullur sigur
með samkomulaginu við Breta
1961, fyrst og fremst vegna við
ræðna þeirra, sem Ólafur Thors
átti við Macmillan, forsætisráð-
herra Breta, er hann kom hér
við á för sinni tiil Ameriku.
Að sjálfsögðu þurfum við að
leitast við að halda þannig á
málum í framtiðinni, eins og
hingað til, að við þurfum aldrei
að hopa frá neinum gerðum okk
ar, og að sjálfsögðu er betra að
bíða með aðgerðir í nokkra mán
uði en eiga á hættu að þurfa að
hvika frá settu marki. Þetta
gera auðvitað allir sér Ijóst, og
Laugardagur 8. maí
Ólafur og Al-
þjóðadómstóllinn
Enginn íslenzkur stjórnmála-
maður hefur rækilegar lagt á
það áherzlu en Ólafur Jóhann-
esson, núverandi formaður
Framsóknarflokksins, að Islend-
ingar yrðu á hverjum tíma að
haga aðgerðum sínum í landhelg
ismálunum þannig, að þeir
væru reiðubúnir til að leggja
hugsanlegan ágreining undir
alþjóðadómstöl. Þessi ummæli
viðhafði prófessor Ólafur á Al-
þingi fslendinga og eðlilegt er,
að þau séu nú rifjuð upp, þvi
að hann hefur beygt sig fyrir
þeim öflum í Framsóknarflokkn
um, sem vilja nota landhelgis-
málið í kosningabaráttunni og
ekki fylgja þeim ráðum, sem
formaður flokksins túlkaði svo
rækilega í nefndri ræðu.
Nú er sagt, að við eigum að
segja upp hinum svokallaða
landhelgissamningi við Breta.
Raunar er þar ekki um neinn
samning að ræða, heldur orð-
sendingar milli ríkisstjórnanna
og í þeirri orðsendingu sem ís-
lenzka rikisstjórnin sendi hinni
brezku er tekið fram, að við
munum tilkynna Bretum með 6
mánaða fyrirvara, er við hyggj
umst færa landhelgina út að
nýju, en undirstrikað að til
slíkra aðgerða muni koma. Með
þessu afsölum við okkur auð-
vitað engum rétti.
Hins vegar er ekki úr vegi,
að menn velti því fyrir sér, hver
vígstaða okkar væri, ef við gerð
um ráðstafanir í landhelgismál-
inu, sem við ekki treystum okk-
ur til að leggja undir alþjóða-
dómstól og neituðum að fara að
alþjóðalögum. Hætt er við að
stökum liðum, hafa lækkanir á
öðrum tryggt þetta jafnvægi. Að
aflöknum kosningum gefst þeim,
sem þá verða við völd þess
vegna tími til þess að undirbúa
þær aðgerðir, sem þeir hyggjast
gera fyrir 1. september og rétt
er að vekja á því athygli, að
niðurgreiðslurnar kosta heilt ár
í kringum 800 milljónir króna
og þá um 260 miiljónir þann
þriðjung ársins, sem eftir verð-
ur frá septemberbyrjun. Vel má
vera, að fjárhagur rikissjóðs
verði þá með þeim hætti, að
unnt verði að halda niður-
greiðslunum óbreytum og þann-
ig skapist grundvöllur til þess
að stemma stigu við miklum
verðlagshækkunum, jafnvel
þótt um nokkra kauphækkun
verði að ræða við gerð kjara
samninga.
Þess er einnig að gæta að
verðlag útflutningsafurða er
enn hagstætt og atvinnulíf er
nú blómlegra en nokkru sinni
áður, þannig að þjóðfélaginu
skapast á næstu mánuðum mik-
il auðlegð.
1 Verðjöfnunarsjóð sjávar-
afurða hefur einnig safnazt
verulegt fé, sem tiltækt er, ef
útflutningsverðlag kynni að
lækka, sem ekkert bendir þó til
nú.
Þegar allt þetta er athugað,
er síður en svo ástæða til að
mikla fyrir sér vandann, sem
framundan er. Þvert á móti hef-
ur verðstöðvunin gert það að
verkum, að hann er vel viðráð-
anlegur og miklu minni en sá
vandi, sem oft hefur mætt okk-
ur, t.d. síðastliðið haust.
Þetta er rétt, að menn geri
sér ljóst, því að reynt er að
þyrla upp moldviðri um ein-
hvern ofboðslegan vanda, sem
framundan sé.