Morgunblaðið - 16.05.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1971

Útgafandi hf. Árvakur, Reykj'avík.
Framkyæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rítstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. ð mánuði innanlands.
i lausasölu 12,00 kr. eintakið.
ÚTFLUTNINGURIÐNAÐARV ARA
Á fáum árum hefur atvinnu-
■‘* líf íslendinga tekið örum
breytingum; aukinnar fjöl-
breytni gætir nú í atvinnu-
uppbyggingu og hvarvetna
sjást dæmi um grósku og
uppgang. Iðnaðurinn hefur
tekið örum breytingum og er
enn í mótun. Iðnaðarvörur
verða smám saman stærri
þáttur í útflutningi okkar, en
verið hefur.
Nú hefur verið greint frá
því, að málningaverksmiðjan
Harpa hafi gert viðskipta-
samning við sovézkt fyrir-
tæki um sölu á lakki til Sovét
ríkjanna. Hér er um að ræða
sölu á 1000 tonnum af lakki
og andvirði þeirra er um 50
milljónir íslenzkra króna.
Harpa kaupir hins vegar
nokkurt magn af hráefnum
frá hinu sovézka fyrirtæki.
Þetta er raunar ekki í fyrsta
skipti, sem málning er flutt
út til Sovétríkjanna. Harpa
hefur fimm sinnum áður gert
sölusamning við þetta sov-
ézka fyrirtæki, en hér er
um lang stærsta samning að
ræða, sem gerður hefur verið
á þessu sviði. Það málningar-
magn, sem nú er selt til
Sovétríkjanna mun vera um
helmingur af framleiðslu
Hörpu.
Af þessu má glöggt merkja,
að iðnaðurinn tekur óðum
meiri þátt í útflutningsverzl-
un landsmanna, sem um ára-
tugi hefur nær eingöngu
byggzt á fiskútflutningi. I
þessu tilviki, sem hér hefur
verið nefnt, er þó um að
ræða vöru, sem ekki hefur
reynzt kleift að selja í lönd-
um Fríverzlunarsamtakanna.
Ástæðan fyrir því mun vera
mjög hörð samkeppni máln-
ingarframleiðenda í löndum
Fríverzlunarbandalagsins, eft
ir því sem forstjóri Hörpu
sagði í viðtali við Morgun-
blaðið í gær.
Þetta sýnir þó aukna fjöl-
hæfni iðnaðarins í landinu,
er vex nú hröðum skrefum
sem undirstöðuatvinnugrein.
Aðild íslands að Fríverzlun-
arsamtökunum hefur á hinn
bóginn gert fjölmörgum öðr-
um iðngreinum kleift að
huga að útflutningsfram-
leiðslu. Þessi þróun mun
óefað halda áfram, þvi að frí-
verzluninni verður haldið
áfram, þó að veigamiklar
breytingar séu í vændum í
efnahags- og viðskiptasam-
vinnu Evrópuþjóðanna.
Á þennan hátt mun iðnað-
urinn sem undirstöðuat-
vinnugrein efla allt atvinnu-
líf landsmanna; aukin fjöl-
breytni mun stuðla að auknu
jafnvægi í efnahagsmálum
þjóðarinnar.
Efling atvinnulífsins
A lhliða efling atvinnuvega
landsmanna hlýtur að
vera á hverjum tíma megin-
verkefni stjómvalda. í stjóm
málayfirlýsingu landsfundar
Sjálfstæðisflokksins er lögð
áherzla á ýmis mikilvæg
atriði í þessum efnum, en
þar segir m.a.: „Atvinnuveg-
imir em homsteinn efna-
hagslegs sjálfstæðis þjóðar-
innar og ber að miða stefnu í
efnahagsmálum við eðlilega
þróun þeirra, sem er undir-
staða vaxandi framleiðslu og
bættra lífskjara. í sjávarút-
vegi ber að auka fjölbreytni
í vinnslu sjávarafurða og
gera þær verðmeiri til út-
flutnings, og veita ber land-
búnaðinum þau skilyrði, sem
þörf krefur til að framleiða
matvömr handa þjóðinni og
hráefni til iðnaðar. Iðnaður-
inn verði efldur svo hann
geti gegnt því hlutskipti að
veita hinum vaxandi fólks-
fjölda atvinnu við arðbær
störf og tryggt aukið efna-
hagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar. Meta þarf stöðu verzl-
unarinnar réttilega og veita
henni nauðsynlegt frelsi til
vaxtar jafnt við aðra at-
vinnuvegi. Keppa ber að fjöl-
breyttara atvinnulífi og nýt-
ingu auðlinda landsins. Með-
al nýrra atvinnugreina er
minnst á nýtingu jarðhita,
fiskirækt og ferðamannaþjón
ustu. Áherzla verði lögð á
innlenda fjármögnun í at-
vinnurekstri, m. a. með starf-
rækslu kaupþings, en jafn-
framt verði erlent fjármagn
virkjað . til uppbyggingar
stórfyrirtækja í samvinnu
við íslenzka aðila að svo
miklu leyti, sem hagkvæmt
þykir og samningar takast
um hverju sinni.“
Þannig blandast fæstum
hugur um, að leggja verður
ríka áherzlu á uppbyggingu
fjölbreyttra atvinnuvega, svo
að skjóta megi traustum stoð-
urh undir efnahag þjóðarinn-
ar. í vaxandi mæli taka menn
þó tillit til ýmis konar ann-
arra sjónarmiða nú við upp-
byggingu atvinnulífsins, en
hins beina hagnaðar. Koma
þar einkum til mengunarsjón
armið og umhverfisvernd.
Hér er um þýðingarmikil
atriði að ræða, sem taka
verður jöfnum höndum til-
lit til við uppbyggingu at-
vinnuveganna.
Hitt er þó ljóst að halda
Noregsbréf frá Esská:
„Hæðir og lægðir“
-í norskum atvmnumálum
Þann 21. febrúar var til-
kynnt, að Hilmar Reksten,
skipaeigandi í Bergen, hefði
gefið 60 milljónir n-kr. til
stofnunar sjóðs, sem á að
stuðla að „almennyttige" —
þ.e.a.s. þjóðnýtum fram-
förum í landinu. Þetta er
stærsta sjóðstofnun, sem
gerð hefur verið í Noregi og
hefur þvl að sjálfsögðu vak-
ið athygli.
Fyrir mörgum árum stofn-
aði Anders Jahre í Sande-
fjord sjóð, sem þá þótti
býsna mikilvaxinn — 20 millj
ón n-kr. til eflingar vísinda-
starfsemi, og hefur þessi sjóð
ur verið au-kinn siðan og orð
ið efkki aðeins Norðmönnum
heldur ungum vísindamönnum
annarra þjóða til eflingar. —
Jahre græddi fé sitt einkum
á hvalveiðum, en þegar þær
snerust upp í rányrkju O'g tor
tímingu hvajlsins, var hann
fljótur að snúa við blaðinu
og varð forustumaður þeirra,
sem nú kaupa stærri og
stærri tankskip — og græða
meiri og meitri peninga. Egypt
ar hafa hjálpað norskum stór
skipaeigendum vel í því máli
— með því að loka Súes-
skurðinum 1957. Því að eftir
að þetta gerðist urðu Norð-
menn viðbragðsfljótastir til
að skilja og hagnýta sér af-
leiðingar þess að oiían úr
Persaflóa yrði að fara suður
fyrir Afrlku til þess að kom-
ast til Rotterdam eða annarra
oliumiðstöðva í hjarta Ev-
rópu. Þriggja milljarða n-kr.
árstekjur norskra skipaeig-
enda fyrir 4 árum og 7 millj.
siðasta ár stafa af því að
þeir urðu fljótari en aðrir til
þess að útvega sér stór tank-
eða olíuskip. Og einn af þeim,
sem urðu fljótir til taks, var
Retestein í Bergen. —Það er
ævintýralegur gróði, sem sum
fyrirtæki hans tiunda, eftir
því sem blöðin segja. En víst
er það, að sum fyrirtæki hans
hafa borgað 30—50% ágóða
árið sem leið. Og vitanlega á
hann mest í þeim sjálfur, svo
að hann þarf ekki að taka
nærri sér þó hann stofni 60
millj. n-króna sjóð og gefl lof
orð um að auka við hann síð
ar. — Stórgróði hans stafar
af því að hann fékk samn-
inga við m.a. japönsk skipa-
smíðafyrirtæfki um smíði tank
Skipa af stærðinni „um og of
an við 200.000 tonm“ og var
farinn að græða á þeim áður
en þau komust á flot. -— Með
5—10 ára samningum við oiiu
félögin.
— En ekki græða allir
Norðmenn á tankskipum.
Þessi „gömlu og góðu“ fyrir-
tæki eins og Norsk Hydro —
fyrirtækið, sem seldi ís-
lendingum allan köfnunarefn
isáburð þangað til byrjað var
að búa hann til í Gufunesi
— og Borregard í Sarpsborg
sem lengi vel framleiddi ein-
göngu pappir og tréni — hafa
ekki átt neinni gróðavelsæld
að fagna. Það síðamefnda er
nú að bjarga velsæld sinni
með þvi að rækta og hagnýta
sér skóga í Brasilíu, og hef
ir fengið ríkislán til þessa
fyrirtækis, undir því heiti að
þetta sé stoð við eftirlegu-
þjóðirnar svokölluðu, en
margir Norðmenn hrista haus
inn við þeirri staðhæfingu. —
Norsk Hydro er hins vegar í
uppgangi og leggur nú stund
á margt annað en tilbúinn
áburð og reisir nú álbræðsl-
ur og fleiri stóriðjufyrirtæki.
Ríkið hefur eftir strið átt
48% af hlutafé þessa fyrir-
tækis, en keypti nýlega fyrir
milligöngu Hamhrosbanka í
London rúm 3% í viðbót, svo
að nú er meira en helmingur
fyrirtækisins opinber eign, og
er í „bráða uppgangi."
— En i þessu sambandi
verður ekki hjá því komizt
að geta þess, að „hallarekst-
ur“ gerir líka vart við sig
innan um allan velfamaðinn.
Upp á síðkastið eru það eink
um fyrirtækin, sem vinna
tréni og pappír úr skóginum,
sem eiga erfitt uppdráttar.
Skömmu fyrir jól urðu t.d.
þrjú sl'ík fyrirtæki að til-
kynna að þau yrðu að tak-
marka eða stöðva rekstur
vegna þess að þau væru í
f járþröng. Þessi fyrirtgeki
voru öll við sömu ána og ná-
grannar. Og vitanlega hefur
verið reynt að bjarga þeim
við, m.a. með því að þau
verði sameinuð undir einni
stjórn og að þau skipti með
sér verkum. Yfirleitt stefnir
allt að því í iðnaðarmálum í
Noregi núna, að sameina litlu
fyrirtækin í stœrri heildir til
þess að gera reksturinn ábata
saman og gildir þetta um
fleiri greinar en tréni- og
pappírsiðnaðinn.
En afurðir skógarins hafa
í nær hundrað ár verið ein
af aðal tekjulindum Noregs
og voru um Skeið sú drýgsta.
En undanfarin ár hefur sam-
keppni annarra þjóða verið
svo hörð í þessari grein, að
.‘•■kógareigendur segja, að það
ré vænlegra að láta skóg'nn
vera óhögginn en að höggva
hann, þó að vitað sé að hægt
sé að höggva mi'klu meira en
gert hefur verið undanfar'n
ár. Það þykir víst að við-
koma skóganna í Noiegi sé
svo mikil, að hæfilegt sé að
löggva tiu milljón rúmmetra
á ári eða jafnvel meira. Eíi
mörg undanfarin ár hafa ekki
verið höggnir nema 5—7 mi.ij
ón rúmmetrar. — Ef Nor»gur
fær aðild að E.B.E. þykir iík
legt að möguleikar skógaraf-
urðanna muni batna, e.r þó
draga sumir það í efa, m.a.
ýmsir framámenn miði’okks-
ins og mun það meðíram vera
ástæðan til þess hve sá flokk
ur er andvígur E.B.E. — Aðr-
ir hagsmunir þessa flokks
skipta þar litlu máli, því að
það eru aðeins smámunr, sem
Norðmenn flytja út af land-
búnaðarafurðum.
Landbúnaðurinn í Noregi
fær ekki beinan styrk af op
mberu fé. I staðinn er ár
hvert gerð verðlagsskrá .im
það, hvað afurðirnar skuli
kosta næsta ár, og hún hæklr
ar ár frá ári í samræmi við
dýrtiðina og hækkand; kaup
gjald.
Að þvá er hinn „gamla at-
vinnuveg" — fiskveiðarn-
ar — snertir, ákveða yfirvöld
in lágmarksverð á algengustu
fisktegundum, en styrkja
jafnframt útgerðina með hátt
á þriðja hundrað milljóna
króna á ári. En fiskveiðar
eru „ójafnasti gróðavegurinn"
sem til er í Noregi, alveg
eins og á íslandi. Og yfirleitt
bera norskir sjómenn og út-
gerðarmenn minna úr býtum
en aðrar stéttir norska þjóð-
félagsins, að ég held.
— Esská.
LAGADEILDARHÚS HÍ
Igf ÍWf f if L1 WmMwMww v.r
n Jg ;
verður áfram þeirri sókn,
sem þegar er hafin fyrir auk-
inni fjölbreytni og eflingu
atvinnulífsins í landinu. Það
er grundvöllur að efnahags-
legu sjálfstæði þjóðarinnar.
1 gær var haldið reisugildi
í hinni nýju byggingu laga-
deiidar H.Í., sem nú er orðin
fokheld fyrir nokkru. Hefur
verkið gengið mjög vel og
byggingaráætlun staðizt full-
komlega. Þeim áfanga sem nú
er unnið að á að skila um
rniðjan ágúst n.k., en þá á
húsið að vera múrað að utan,
með gleri, miffstöð og
rafmagni. Verktakar eru
Gunnar Sv. Jónsson og Haf-
steinn Júlíusson. — Ráðgert
er að kennsla hefjist f fyrstu
og annarri hæð nýju bygging
ar lagadeildarinnar f haust.
(Ljósm. Sv. Þorm.).
’