Morgunblaðið - 18.05.1971, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐEÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. MAl 1971
rm
JjfotgttiiMftfyft
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Rilstjórar
Aðstoðarritstjóri
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsta
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Hsraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjðrn Guðmundsson.
Björn Jóhannssoin.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100
Aðalstræii 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. ð mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakið.
MÁLEFNASKORTUR
‘LIST

ILEADIS
Bók um
Stalínstímann
nýkomin út í Sovét
SKÁLDSAGA sem hefur vakið mjög
mlkla athygli meðal menmtaimanna og
rithöfunda ©r nýkomin út í Sovétríkj-
urtum. Hún er eftir Oleg Stnirnov og
heitir „Hermaninialestur“.
Smirnov er einn af ritstjórum bók-
menntatímaritsinis Novy Mir og í bók-
inni er lýlst persónudýrkuninni, sem
var í algleymingi í Sovétríkjunum,
þegar Stalín lifði.
Þetta er ein fyrsta bókin í mörg
ár, þar sem rifjaðar eru upp endur-
minningar um handtökumar á Stalíns-
tímanum og í bók Smimovs er því
einnig haldið á loft, að jafnvei nán-
ustu samstarfsmenn og einlægir aðdá-
endur einræðisherrans hafi verið dauð-
hræddir við hann. Ekkert af þe3su er
að vísu nýtt af nálinnd, en því
skyldi gaumur gefinn að útgáfa þess-
arar bókar kann að verða til þess að
á ný verði hafinin gagnrýni á Stalín
og stjórnartíma hanis, en slíkt hefur
legið niðri um langa hríð. Raunar hefur
litið svo út sem ætlunin væri að end-
urreisa Stalín hægt og rólega og frá
öllu slíku hefur verið slkýrt í fréttum
jafnóðum.
Bókin hefur birzt í tveimur síðustu
eintökum af Novy Mir. Eins og mörg-
um er í fersku minni var Alexander
Tvardovsky ritstjóra vikið frá störfum
í fyrra, og aðallega að honum fundið
að hann þótti of frjálslyndur og vildi
leyfa birtingu á ýmsu því efni, sem
ekki fékk náð fyrir augum ritskoðara.
Stefna blaðsins hefur þó lítið breytzt
9Íðan Tvardovsky hvárf frá ritinu og
þar gengið ýmislegt út á þrykk sem
valdið hefur óánægju á æðstu stöðum.
Atburðarás bókarinnar hefst upp úr
1945, er heimsstyrjöldinni síðari er ný-
lega lokið. Tveir ungir herforingjar eru
staddir í lest, sem er að flytja her-
menn til Austurlanda. Frásögnin er
lögð í munn öðrum foringjanum Glusji-
kov. Hann er brot af hugsjónamanmii
og efast um að sú stefma, sem fylgt
er sé hin eina rétta og fullkomna. Fé-
lagi hanis Trusjin er gæðaskinm, en
saninfærður um að Stalín geti aldrei
orðið á miinnstu mistök. Og ekki nóg
með það, hann er sannfærður um að
hverju samfélagi sé lífsn/auðlsyn að
eiga slíkan foringja sem Stalín er.
Fyrir sovézka lesendur, ekki hvað
sízt þá, sem enm hafa í minni stjórn-
artíma Stalíns og/eða lifðu þá er við-
horf Trusjimis yfinmáta einfeldniislegt og
að líkindum sett fram á þennan hátt
af höfundi til að sýna fram á að slíkt
viðhorf hafi fyrst og fremst orðið til
og fengið að þróast fyrir þekkingar-
leysi eitt saman. Trusjin getur aldrei
sagt „félagi Stalín" vegna þesa að þar
Stalín
með skipaði hann Stalín á bekk með
öðrum dauðlegum mönnum. Þess vegna
gat hamn aðeina sagt „STALÍN."
Þegar Trusjin særðist í stríðinu og
var lagður inn á sjúkrahús ourti hanm
ljóð, sem hanm tileinkaði Stalín. En
hanin var ófáanlegur til að gefa þau
út að sumu leyti vegna þess að þau
voru of persónuleg til að hann gæti
hugsað sór að þau kæmu fyrir almenn-
ingssj ónir og auk þess voru þau að
sjálfsögðu ekki það góð og merk, að
þau væru Stalírn samboðim. Þegar
Trusjin verður það löngu síðar á að
gagnrýna óbeimit hemaðarkúnist Stalíns
í stríðinu og Glusjikov bendir honum
á þetta náfölmar Trusjin af skelfingu.
— „Við höfum engan rétt til að ræða
um gerðir Stalíns,“ hvíslar hann og
bætir við „við skulum gleyma þessu
samtali — ég hef ekkert sagt og þú
hefur ekkert heyrt.“
Höfundurfan gefur í ákyn að sá efi
sem gerir vart við sig í brjósti Trus-
jfas eigi að nokkru rætur sínar að
rekja til endunminningarfamar um það,
er hann horfði á handtöku stjúpföður
sfas. Hanm minmilst skelffagar móður
sinnar og stjúpföður þegar leynilögregl-
an birtist og rannisakaði heimili þeirra.
„Ég er saklaus" hrópaði stjúpfaðirfan
um leið og lögreglan leiddi harnn á
brott og hróp hanis halda áfram að
bergmála í huga unga maninsins, þrátt
fyrir alia Stalínsdýrkun.
Gagnirýnin sem höfð er uppi í bók-
inni á Stalín er oft í formi tilvitniana,
en engu að síður hefur útkoma bókar-
innar verið taiinn meiri háttar við-
burður, og fyrir hina bófcmenntasfanuðu
kanniski alveg sérstaklega, þar sem
menn eru aamdóma um að gildi hennar
sem bókamenmtaverks sé efanig ótví-
rætt.
h.k.

Heimsþing lögfræð
inga í Belgrad
C* tjórnmálaumræöur í blöð-
^ um og á öðrum vettvangi
hafa að sjálfsögðu síðuistu
vikurnar mótast af því, að
þinigkasningar eru á næsta
leiti. Þó er það eftirtektar-
vert, að mikil ró hvílir yfir
kosningabaráttunni enn sem
komið er. Til þess liggja fyrst
og fremst tvær ástæður. Önn
ur er sú, að tíðarandinn er á
þann veg, að æsingaskrif um
stjómmál hafa h'tið sem ekk-
ert að segja. Að því leyti til
hefur stjómmálabaráttan á
sér mun geðfelldara yfir-
bragð en áður og þessari
breytingu ber að fagna. Hin
ástæðan er sú, að stjórnar-
andstöðuflokkarnir eru mál-
efnasnauðir. Eftir 12 ára
stjómarferil núverandi rík-
isstjómar eiga stjómarand-
stöðuflokkamir ákaflega erf-
itt með að finna málefnaleg-
an gmndvöll til gagnrýni á
störf ríkisstjómarinnar.
Lífskjör almennings í dag
em góð. Engimn getur lengur
verið í vafa um, að þau em
jafngóð ef ekki betri en þau
vom, þegar bezt lét á árun-
um 1965 og 1966. Þjóðarbúið
hefur fyllilega náð sér eftir
óföll áranna 1967—1969. Það
sem stjómarandstæðingum
svíður ef til vill mest er sú
staðreynd, að ríkisstjóminni
hefur tekizt svo vel sem raun
ber vitni um að ráða fram úr
þeim mikla vanda, sem þá
steðjaði að. Um mánaðamót-
in janúar-febrúar 1969 vora
yfir 5000 manns atvinnulaus-
ir í landinu. Nú er atvinnu-
leysi nánast óþekkt fyrir-
brigði og talið er, að fremur
verði skortur á vinnuafli í
sumar. Þá dundu á almenn-
ingi verðhækkanir í kjölfar
gengisbreytingarinnar og lífs
kjörin vora skert. Nú hefur
þróunin alveg snúizt við. Al-
menningi hefur verið bætt
upp kjaraskerðing fyrri ára
og launþegar hafa fengið
eðlilega hlutdeild í þeim
mikla efnahagsbata, sem orð-
ið hefur á síðustu tveimur
árum. Verðstöðvunin, sem
sett var á sl. haust hefur tví-
mælalaust orðið til góðs.
í atvinnulífi landsmanna
er ekki við nein meiri háttar
vandamál að etja. Gróska
hefur verið mikil í sjávarút-
vegi og fiskvinnslu síðustu
misseri, stálskipasmíðar hafa
tekið nýjan fjörkipp og öðr-
um þeim atvinnugreinum,
sem tengdar era sjávarútveg-
inum vegnar vel. Aðild okk-
ar að EFTA hefur gjörbreytt
viðhorfi iðnaðarins til út-
flutningsstarfsemi og þeim
fjölgar nú óðum íslenzkum
iðnfyrirtækjum, sem þreifa
fyrir sér um útflutning á
framleiðslu sinni. Fengin
reynsla af orkufrekum stór-
iðnaði hvetur til þess að
áfram verði haldið á þeirri
braut og nú er stefnt að
nýjum stórvirkjunum við
Sigöldu og Hrauneyjafossa.
Þessi viðhorf í atvinnulífi
landsmanna og góð lífskjör
alls almennings gera það að
verkum, að stjómarandstæð-
ingar hafa enn ekki getað
fótað sig á sérstökum ágrein-
ingsefnum við ríkisistjómina.
Þetta gerðu stjómarandstæð-
ingar sér ljóst snemma í vet-
ur og þess vegna ákváðu þeir
að reyna að gera landhelgis-
málið að kosningamáli. En nú
þegar er Ijóst, að það tekst
ekki. Almenningur hefur
gert sér grein fyrir því, að
stefna stjórnarandstöðuflokk
anna í landhelgismálinu er
ekki tengd hagsmunum þjóð-
arinnar heldur afleiðing af
málamiðlun milli stjómar-
andstöðuflokkanna. f þeim
efnum eins og öðram hafa
farið fram hrossakaup þeima
í milli. Landhelgismálið verð-
ur því ekki það kasningamál,
sem stjómarandstöðuflokk-
arnir hafa verið að leita að.
Hitt er öllu athyglisverð-
ara fyrir kjósendur að íhuga
um hvað er að velja í þeim
kosningum, sem framundan
era. í öllum hinna svonefndu
vinstri flokka hefur verið um
að ræða meiri eða minni
ágreining. í vetur var um
skeið útlit fyrir, að Fram-
sóknarflokkurinn klofnaði í
fyrsta skipti í 40 ár og fyrir-
sjáanlegt er að sá ágreining-
ur, sem þar er á ferðinni,
mun blossa upp á ný. í komm
únistaflokknum er mikil
óánægja vegna þess að verka-
lýðsmönnum flokksins hefur
verið ýtt til hliðar en atvinnu
stjómmálamenn og aðrir
skipa efstu sæti framboðs-
listanna. Samtök frjálslyndra
og vinstri manna era þann
veg stödd, að þar er hver
höndin upp á móti annarri og
segja má með sanni, að þessi
samtök séu í rúst, eftir þann
ágreining, sem upp er kom-
inn innan þeirra. Vinstri við-
ræður þær, sem Alþýðuflokk
urinn hafði forystu um, logn-
uðust út af án nokkurs árang
urs og eru ekki allir sáttir
við þá niðurstöðu í þeim
flokki.
Þegar haft er í huga hví-
líkt öngþveiti ríkir í
vinstri flokkunum verður
mönntun ljóst að til þess að
tryggja þá festu og jafnvægi
í stjórnarfari, sem ríkt hefur
hér sl. 12 ár er nauðsynlegt,
að Sjálfstæðisflokkurinn
LÖGFRÆÐINGAFÉLAG íslands
hefur sent frá sér frétt, þar sem
segiir að dagana 21.—25. júlí í
sumar verði haldið heimsþing
í Belgrad í Júgóslavíu á vegum
félagsskaparinis „World Peace
Through Law Center". Þama er
hljóti góðan stuðning í þess-
um kosningum. Hann er sú
kjölfesta í íslenzkum stjóm-
málum, sem tryggt hefur
öryggi í stjórn landsins síð-
asta áratuginn.
um að ræða alþjóðasamtök dóm-
ara, lögmanna, lagakenmara og
aninarra lögfræðinga, sem stofn-
uð voru í því skyni að semja
lagareglur og korna á fót laga-
stofnunum, er stuðli að heima-
friði. í samtökum þesisum sem
óháð eru ríkisstjómum, eru þátt-
takenduT frá 128 þjóðlöndum.
Alþjóðaskrifstofa samtakanna
er í Genf (75, rue de Lyon).
Umræðuefni þessa þings verð-
ur „alþjóðalög og umihverfi
mannsins“. Þama munu koma
dómarar, lögmenm, lagakenmarar
og laganemar hvaðanæva að úr
heiminum og bera saman bækur
sínar.
Þessa sömu daga verður
efanig haldið í Belgrad heirns-
þfag dómara, sem „The World
Association of Judges" stendur
fyrir. Þtag þetta er haldið í sam-
bandi við hið fyrra.
„The World Aasociation of
Judges" var stofnað 1866, vegma
áhuga dómara við æðri dóm-
stóla á því að vfana að aufcnu
saimbandi sín á milli og stuðla
að heimsfriði með eflfagu laga
og réttar í heimfaum.
Núverandi formaður er Terje
Wold, fyrrverandi forseti hæsta-
réttar Noregs.
Nánari upplýslngar um þeaHi
þfag fást hjá Jónatan Þórmunda-
syni, prófessor og Hrafnl Braga-
syni, lögfræðingi.