Morgunblaðið - 23.05.1971, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MAÍ 1971
17
Nýja þota Flugfélagsius lendir á Reykjavíkurflugvelli.
Reykjavíkurbréf
Þróttmikið
athafnalíf
Einhvern tíma hefði það þótt
nokkrum tíðindum sæta, að á
u.þ.b. vikutíma eignuðust fs-
lendingar þrjú ný flutningaskip
og nýtízku farþegaþotu. Þetta
hefur einmitt gerzt nú síðustu
dagana, er Mánafoss, hið nýja
flutningaskip Eimskipafélags ís-
lands kom til landsins, Esja, hið
nýja strandferðaskip Skipaút-
gerðar ríkisins var afhent í
Slippstöðinni á Akureyri, Litla-
fell, olíuflutningaskip SÍS og
Olíufélagsins sigldi í höfn og Sól
faxi, önnur farþegaþota Flugfé-
lags fslands lenti á Reykjavíkur
flugvelli.
Þessi skipa- og flugvélakaup,
sem nema mörg hundruð millj-
ónum króna, eru til marks um
þann þrótt, sem um skeið hefur
einkennt atvinnulíf okkar. —
Mánafoss er hið síðasta þriggja
flutningaskipa, sem Eimskipafé-
lag íslands samdi um smíði á í
Danmörku á árinu 1968. Sú
mikla fjárfesting, sem Eimskipa
félagið réðst í á þeim tíma var
ein af fáum ljósglætum í at-
vlnnulífinu, sem þá var að sjá,
er átvinnufyrirtækin áttu í mikl
um erfiðleikum vegna áfallanna
í sjávarútveginum. Nú er koma
Mánafoss tákn um nýja og betri
tíma. Þegar ákveðið var að
flutningaskip Skipaútgerðar rík
isins yrðu smíðuð á íslandi
byggðist sú ákvörðun á hvoru
tveggja í senn, að tryggja aukna
atvinnu í skipasmíðaiðnaðinum
á erfiðum tímum og gefa ís-
lenzkri skipasmíðastöð tækifæri
til þess að fást við ný og stærri
viðfangsefni. Það er samdóma
álit þeirra, sem bezt til þekkja,
að með smíði strandferðaskip-
anna tveggja hafi íslenzkur
skipasmíðaiðnaður og Slippstöð
in á Akureyri sýnt ótvírætt, að
þessir aðilar hafa yfir að ráða
tæknilegri þekkingu til þess að
takast á hendur enn stærri við
fangsefni. Væntanlega verður
bygging tveggja skuttogara
næsta verkefni Slippstöðvarinn-
ar á Akureyri. Smíði þeirra
mun enn auka á tæknilega og
verklega þekkingu íslenzkra
skipasmiða.
Það er líka sérstök ánægja að
fagna komu hinnar nýju þotu
Flugfélags íslands. Þegar Flug-
félagið keypti fyrstu þotu sína
var í mikið ráðizt og gengis-
breytingar óg erfiðar aðstæður í
efnahagslífinu ollu Flugfélaginu
miklum erfiðleikum. Þeir eru
nú að baki og Flugfélagið hefur
styrkzt svo fjárhagslega, að það
hefur keypt hina nýju þotu án
ríkisábyrgðar. Olíuflutningaskip-
ið, sem skipadeild SÍS og Olíu-
félagið hafa nýlega fengið er
einnig til marks um að fyrirtæki
samvinnumanna eru ekki á fall
anda fæti og blaðafréttir sýna
þann mikla vöxt, sem orðið hef
ur í fyrirtækjum Sanmbandsins
og einstakra kaupfélaga á sl.
ári.
Árferði hefur verið gott und
anfarin misseri en það þarf
meira til að koma en gott ár-
ferði til þess að hagur atvinnu-
veganna standi jafn traustum fót
um og ofangreind dæmi eru til
vitnis um. Það þarf styrkar
hendur um stjórnvölinn til
þess að gott árferði nýtist þjóð
inni sem bezt. Hinn mikli þrótt
ur, sem einkennir atvinnulíf okk
ar um þessar mimdir er árang-
ur af þeirri stefnu, sem ríkis-
stjórnin hefur fylgt fram.
Hvers vegna
landhelgismálið?
Stjórnarandstæðingar hafa
lagt á það áherzlu, að landhelg
ismálið yrði eitt helzta mál þeirr
ar kosningabaráttu, sem nú
stendur yfir og út af fyrir sig er
allt gott um það að segja, að
þetta lífshagsmunamál þjóðar-
innar verði tekið til rækilegrar
umræðu fyrir þessar kosningar.
Málstaður ríkisstjórnarinnar og
þá ekki sízt Sjálfstæðisflokksins
í landhelgismálinu er svo sterk-
ur, að þessir aðilar þurfa ekki
að óttast slíkar umræður. En
hvers vegna leggja stjórnarand
stæðingar áherzlu á að draga
landhelgismálið inn í kosninga-
baráttuna?
Ætla mætti eftir 12 ára stjórn
arferil núverandi ríkisstjórnar,
að stjórnarandstæðingar teldu,
að af nógu væri að taka til þess
að skamma stjórnina fyrir a.m.k.
ef marka má málflutning þeirra
á undanförnum árum. En sú
staðreynd, að stjórnarandstæð-
ingar leggja slíka höfuðáherzlu
á landhelgismálið sýnir, að þeir
telja sig þurfa á öðrum málum
að halda í kosningabaráttunni
en ávirðingum ríkisstjórnarinn-
ar. Það hefur bersýnilega orðið
niðurstaða stjórnarandstæðinga,
að þeir gætu ekki aflað sér auk
ins fylgis í kosningunum með
því að ráðast að stjórnarflokk
unum fyrir meðferð þeirra á
málefnum þjóðarinnar sl. 12 ár.
Betri vitnisburð getur ríkis-
stjórn tæpast fengið en þann, að
stjórnarandstæðingar hafa í
sjálfri kosningabaráttunni, að
loknu samfelldu 12 ára stjórnar
tímabili núverandi stjórnar-
flokka ekki treyst sér til að
heyj a kosningabaráttuna á
grundvelli starfa hennar þetta
tímabil. Þeir hafa þvert á móti
lagt á flótta og nú er það helzta
haldreipi þeirra að grípa til
landhelgismálsins.
Tilbúinn
ágreiningur
f málflutningi sínum um land
helgismálið hafa stjórnarand-
stæðingar reynt að búa til á-
greining, sem ekki er til staðar.
Þeir hafa fyrst og fremst lagt
áherzlu á þá kröfu sina, að nú
á þessu stigi málsins verði á-
kveðinn tiltekinn dagur eftir
hálft annað ár, þegar útfærsla
skuli koma til framkvæmda. —
Laugardagur 22. maí
Ríkisstjórnin og stjórnarflokk-
arnir telja það óviturlegt af
mörgum ástæðum.
í fyrsta lagi getur fiskveiði-
lögsagan víða orðið 60—70 sjó-
mílur en ekki bundin við 50 sjó
mílur eins og stjórnarandstæð-
ingar hafa lagt til, ef við vilj-
um nýta landgrunnið að 400
metra dýptarlínu. í öðru lagi er
á það að líta að dagsetning sú,
sem stjórnarandstaðan vill að
verði ákveðin, byggist ekki á
efnislegum rökum, heldur er
hún niðurstaða í hrossakaupura
milli stjórnarandstöðuflokkanna.
Með samþykkt Alþingis frá
því í maí 1959 var ríkisstjórn-
inni falið að afla viðurkenning
ar annarra þjóða á rétti íslands
til landgrunnsins alls. Að því
hefur verið unnið. Hafréttarráð-
stefna Sameinuðu þjóðanna, sem
haldin verður árið 1973 er m.a.
árangur af því starfi og undir-
búningsfundir að henni eru á-
kjósanlegur vettvangur til þess
að afla skilnings á okkar mál-
stað. Þótt við íslendingar telj-
um rétt okkar til landgrunns-
ins ótvíræðan er hér engu að
síður um að ræða mál, sem varð
ar aðrar þjóðir og sumar þeirra
draga rétt okkar í efa. Þegar
svo stendur á er hyggilegt að af
vopna þær þjóðir, sem slíka af
stöðu hafa, með því að afla sam
stöðu við aðrar þjóðir, sem svip
aðra hagsmuna hafa að gæta og
við.
Það er eftirtektarvert, að við
íslendingar færðum fiskveiði-
lögsögu okkar út í 12 sjómílur
ekki fyrr en að lokinnl ráðstefn
unni i Genf 1958, en sú ráð-
stefna leiddi í ljós, að meiri-
hluti þeirra þjóða, sem þar áttu
fulltrúa var hlynntur 12 mílna
lögsögunni. Á þessum tíma var
vinstri stjórnin við völd hér á
landi og hún treysti sér ekki til
að færa fiskveiðitakmörkin út í
12 mílur fyrr en þess afstaða
meirihluta þjóðanna á ráðstefn-
unni í Genf lá fyrir. Á þeirri
ráðstefnu var skapaður grund-
völlur fyrir útfærslu okkar 1958.
Á sama hátt getur hafréttarráð
stefnan eða undirbúningsfundir
hennar nú lagt grundvöll að
enn frekari útfærslu fiskveiðilög
sögunnar.
Vissulega getur farið svo, að
við verðum að færa út fyrr, ef
ásókn erlendra fiski3kipa eykst
á miðin. En í því tilviki væri
aukin ásókn einmitt til þess fall
in að efla skilning og samúð
annarra þjóða með okkar mál-
stað.
Samkomulagið
yið Breta
Ein af helztu röksemdum
stjórnarandstæðinga í landhelgis
málinu er sú, að með orðsend-
ingum þeim, sem utanríkisráð-
herrar íslands og Bretlands
skiptust á 1961, hafi athafna-
frelsi okkar í landhelgismálinu
verið skert. Ekki kemur það
fram í þessari orðsendingu. —
Þvert á móti áskildum við okk-
ur rétt til einhliða útfærslu yfir
landgrunninu öllu.
Hið skerta athafnafrelsi, sem
stjórnarandstæðingar hamra á,
kemur ekki fram í þeim þætti
nótuskiptanna, að við veittum
Bretum tímabundið leyfi í þrjú
ár til þess að fiska á svæðinu
milli 6 og 12 sjómílna en það
leyfi er sem kunnugt er fyrir
löngu runnið út. Það kemur
heldur ekki fram í þeim þætti
samkomulagsins við Breta, að
við færðum grunnlínur okkar
út þannig að stækkunin frá
1958 jókst enn um 20% en þar
var um svæði að ræða, sem
vinstri stjórnin hafði vanrækt
að hagnýta sér. Það kemur held
ur ekki fram í því, að við mun
um tilkynna Bretum með 6 mán
aða fyrirvara þegar við færum
fiskveiðitakmörkin út. Stjórnar-
andstæðingar hafa lagt til, að
við boðum slíkar aðgerðir með
18 mánaða fyrirvara. Þá stendur
aðeins eftir eitt atriði í orðsend
ingunum, milli íslands og Bret
lands en það er samkomulagið
um að hlýta því að hugsanlegur
ágreiningur verði lagður undir
úrskurð Alþjóðadómstólsins í
Haag.
Ný skuldbinding?
Ástæða er til að varpa frám
þeirri spurningu, hvort ákvæðið
um Alþjóðadómstólinn frá 1961
sé ný skuldbinding af okkar
hálfu í landhelgismálinu. — í
byrjun landhelgismálsins, áður
en við færðum. fiskveiðitakmörk
in út í 4 sjómílur, biðum við úr
skurðar Alþjóðadómstólsins í
Haag í deilu Breta og Norð-
manna og notuðum niðurstöðu
dómsins sem grundvöll fyrir út
færslu okkar 1952 í 4 sjómílur.
Þegar Bretar settu á okkur lönd
unarbann 1952 buðumst við til
að leggja málið fyrir Alþjóða-
dómstólinn. Þá átti Framsóknar
flokkurinn aðild að ríkisstjórn.
Þegar alþjóðaráðstefnurnar voru
haldnar í Genf 1958 og 1960, var
í bæði skiptin að tilhlutan þá-
verandi ríkisstjórna, í fyrra
skiptið vinstri stjórnarinnar og
í síðara skiptið Viðreisnarstjóm.
arinnar, en með samþykki allra
stjórnmálaflokka, lýst yfir því
af okkar hálfu að við vildum
ekki samþykkja 12 mílna tak-
mörk, sem alþjóðalög, nema á-
skilin væri réttflr strandríkia,
sem byggði afkomu sína á fisk
veiðum. í því falli að bornar
væru brigður á slikan rétt
strandríkis var það boðið fram
af okkar hálfu að slíkur ágrein.
ingur yrði lagður undir
gerðardóm. Það eru engin
rök til fyrir því, að Alþjóðadóm
stóllinn í Haag sé okkur hættu-
legri en slíkur gerðar-
dómur, sem allir stjórnmála-
flokkar voru sammála um að
bjóða fram 1958 og 1960 þ.á.m.
Framsóknarflokkur og Alþýðu-
bandalagið og helztu forystu-
menn þeirra samtaka sem nú
eru nefnd SVF.
Af framansögðu má ljóst vera,
að íslendingar hafa jafnan ým
ist byggt aðgerðir sínar í land-
helgismálinu á úrskurði Al-
þjóða dómstóls, boðið fram að
leggja deilumál undir úrskurð
hans eða gerðardóms og að allir
stjórnmálaflokkar og þ.á.m. nú-
verandi leiðtogar þeirra, margir
hverjir, hafa átt verulegan þátt
í að marka þá stefnu.
Loks er rétt að benda á, að
þegar við fslendingar skrif-
uðum undir stofnskrá Samein-
uðu þjóðanna, tókum við á okk
ur þá skuldbindingu að leggja
deilumál undir Alþjóðadómstól-
inn. f nótuskiptunum við Breta
felst því ekki aukin skuldbind-
ing af okkar hálfu. Að vísu má
segja, að við getum borið það
fyrir okkur, að landhelgismálið
sé innanríkismál okkar og falli
því ekki undir þá skuldbindingu,
sem felst í undirritun stofn-
skrár Sameinuðu þjóðanna en
um það sérstaka atriði yrðum
við samt að hlýta úrskurði Al-
þjóðadómstólsins, þ.e. hvort það
sé innanlandsmál eða ekki, sam
kvæmt þeim skuldbindingum,
sem við höfum tekið á okkur
gagnvart Sameinuðu þjóðunum.
Forysta Sjálf-
stæðisflokksins
Athyglisvert er að fylgjast
með því forystuhlutverki, sem
Sj álfstæðisflokkurinn hefur haft
með höndum í landhelgismálinu.
Þegar landgrunnslögin 1948 voru
sett var það fyrir forystu Sjálf
stæðisflokksins, eins og Lúðvík
Jósefsson viðurkenndi í ajón-
varpsþætti fyrir nokkru. Þegar
fiskveiðitakmörkin voru færð út
í 4 sjómílur 1952 var það undir
forystu Sjálfstæðisflokksins. f
eina skiptið, sem vinstri flokk-
arnir ætluðu að taka sig til og
færa út landhelgina klúðruðu
þeir málinu. Það var þegar út-
færslan var gerð 1958. ósagt
skal látið, hvort þeir klúðruðu
því af fyrirhyggjuleysi eða af
ásettu ráði með það í huga að
efna til ágreinings við nágranna
ríki okkar. Hitt er víst, að út
færslan 1958 kom ekki að gagni
fyrr en Viðreisnarstjórnin undir
forystu Sjálfstæðismanna hafði
komið á friði á fiskimiðunum,
fengið viðurkenningu Breta á 12
mílna fiskveiðilögsögunni og
tryggt enn frekar stækkun henn
ar.
Saga landhelgismálsins og bar
áttu íslenzku þjóðarinnar fyrir
rétti hennar í því máli sýnir okk
ur, að jafnan þegar Sjálfstæðis-
menn hafa forystu í málinu hef-
ur þjóðin náð mikilvægum
áfanga, en í það eina skipti,
sem vinstri flokkarnir ætluðu
að taka frumkvæði forklúðruðu
þeir því og það féll í hlut Sjálf
stæðismanna að bæta þar úr.