Morgunblaðið - 28.05.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. MAÍ 1971
17
Mao formaður:
þess vegna hlyti ég
að fagna Nixon....
inum íagnað af tveimur óvopn-
uðum herforingjum, sem bera
þó engin merki, er sýna tign
þeirra. Þeir eru hershöfðingjar,
segir Nancy T'ang. Hvemig veit
hún það? Þeir fara þegar for-
maðurinn kemur og tekur á móti
mér á dyragættinni á vinnustofu
sinni. Ég bið afsökunar að hafa
látið hann bíða. Ég hafði verið
í fasta svefni, þegár ég var
kvaddur fyrirvaralaust á þenn-
an fund. Þetta var snemma morg
uns. Við snæddum árbít
saman og töluðum þangað til
klukkan eitt eftir hádegi. Hann
var með vott af kvefi og lét há-
stöfum í ljós þá skoðun, að
hann vissi ekki tii hvers þessir
læknar væru, þeir gætu ekki
einu sinni haft í fullu tré við
svo meinleysislegan sjúkdóm
sem kvef væri. Ég minntist á dr.
Linus Pauling, hafði heyrt af
honum og kenningum hans um
að það gæti hjálpað að taka stór
an skammt af c-vitamini. Ég
bauðst til að senda honum töfl-
ur. Hann sagðist ætla að prófa
það. Ef það mundi hjálpa hon-
um myndi heiðurinn verða minn.
Ef það hefði verri áhrif á hann
myndi hann ekki ásaka mig.“
„Vinnustofa Maos var þakin
bókahillum, þar voru hundruð
kínverskra bóka og inn á milli
fáeinar erlendar bækur. Bóka-
merki blöstu við í nokkrum
þeirra, bækurnar voru augsýni-
lega i stöðugri notkun. Á gríðar
stóru skrifborðinu voru bunkar
af támaritum og blöðum. Þetta
var vinnustofa starfandi manns.
Út um gluggann var útsýni út í
garðinn; þar ræktar formaður-
inn grænmeti og gerir tilraunir
með nýjar korntegundir. Þetta
er ekki einkalóð, heldur er hún
í eigu ríkisins. Kannski honum
veiti ekki af uppskerunni, þar
Fyrri hluti
sem hann er sagður hafa afsai-
að sér tuttugu prósent launa
sinna.“
„Við töluðum um skrif min um
síðasta fund okkar, í janúar
1965 þar sem ég hafði eftir hon
um að vissulega væri persónu-
dýrkun við lýði i Kína — og
það sem meira væri — með réttu
og ekiki að ástæðulausu. Ýmsir
höfðu gagnrýnt mig fyrir að
skrifa þetta.
Og hvað með það, sagði Mao,
þótt ég hefði skrifað um persónu
dýrkun í Kína. Hún væri stað-
reynd. Og því að leiða hjá sér
staðreyndir? Það var rétt. . . .
þessir embættismenn, sem höfðu
bei'tt sér gegn þvi að ég kæmi
til _Kina árin 1967 og 1968 höfðu
verið félagar í samtökum öfga-
manna til vinstri, og höfðu lagt
undir sig utanrikisráðuneytið
um skeið, en nú var fyrir löngu
búið að losna við þá. Mao hafði
verið þeirrar skoðunar, þegar
við ræddum sama-n árið 1965, að
persónudýrkun væri nauðsyn-
leg til að lægja öldur og draga
úr ólgu innanlands, sem þá
gerði mjög vart við sig eins og
alkunna er.
Kínversk skólabörn, sem láta í ljós hrifningu sína á Hiniun mikla fræðara allrar alþýðu.
Úrdráttur úr viðtali bandaríska
blaðamannsins Edgar Snow
við Mao-Tse-Tung
BANDARÍSKI rithöíundur-
inn Edgar Snow var á ferð í
Kína fyrr á þessu ári. Hann
er einn af örfáum Banda-
ríkjamönnum, sem hefur
fengið leyfi til að koma til
landsins — enda var þetta áð-
ur en ping-pong-sýkin greip
um sig. — Edgar Snow hefur
að sönnu nokkra sérstöðu,
þar sem hann hefur skrif-
að mikið um kínverk mál-
efni og hefur aukin held-
ur hvað eftir annað lýst
yfir samúð og skilningi með
málstað kínverskra komm-
únista. Hann hitti að máli
IVIao Tse-Tung, leiðtoga kín-
versku þjóðarinnar og áttu
þeir saman langt samtal.
Fyrir skömmu birtist út-
dráttur úr því í hrezka blað-
inu The Sunday Times, þar
sem formaðurinn tjáir hrein-
skilnislega skoðanir sinar.
bæði varðandi innanríkis-
mál, svo og afstöðuna til al-
þjóðasamskipta. Kaflar úr
grein Snows fara hér á eftir
í endursögn eða lauslegri
þýðingu.
Snow hefur greinina með því
að segja, að Mao formaður hafi
lagt ríka áherzlu á að hann
kærði sig ekki um að láta hafa
við sig viðtal, en hann féllst þó
á að birta mætti inntakið úr sam
ræðunum við Bandaríkjamann-
inn, án þess þó að beinar tilvitn-
anir væru notaðar.
Meðan á fundi þeirra stóð skrif
aði Nancy T'ang niður mest af
því sem þeim fór á milli. Nancy
T’ang er dóttir T’ang Ming-Chao
en hann var ritstjóri kínversks
fréttadagblaðs, sem var gefið út
í New York fram til ársins 1949.
Síðan hefur T’ang starfað í Kína
og sérmál hans að starfa að
menningar- og stjórnmálasam-
skiptum við erlend ríki. Auk þess
var viðstödd öntnur kániversk
kona, ritari formannsins. Hvorug
þessara kvenna bar Mao merkið;
segir Snow það athyglisvert að
þetta var í eina skiptið sem
hann hitti að máli opinbera emb
ættismenn, sem ekki skörtuðu
Mao-merkinu.
Snow kveðst hafa skrifað sam
tal þeirra niður eftir minni,
strax að því loknu og hann
fékk einnig afrit af þvi sem
Nancy T’ang hafði skrifað niður.
Snow segir um bústað for-
mannsins: „Heimili Mao í Pek-
ing er í suðvesturhlutanum, þar
sem áður var Borgin bannaða,
umiukið háum veggjum og ekki
ýkja langt frá T’ien an Men, eða
Hliði hins himneska friðar, en
þaðan fýlgist hann jafnan með
hinni dýrlegu hátíðaskrúðgöngu
í október. Handan þessara háu
veggja, var á sínurn tíma bústað-
ur hins forna keisaraveldis. Nú
búa félagar Stjórnmálaráðsins
hér og vinna í nánum tengslum
við formanninn og Chou-En
Lai, forsætisráðherra. Gengið er
inn um Vesturhliðið, þar standa
tveir varðmenn vopnaðir. Eftir
að hafa reikað eftir eyðilegum
trjágöngum kemur igesturinn að
einnar hæðar húsi, miðlungi
stóru, sem er byggt í hefðbundn
um stíl. Við innganginn er gest-
Mao formaður.
Auðvitað hafði persónudýrk-
unin farið út I öfgar. Nú var
al'lt með öðrum brag. Formaður-
inn sagði það væri erfitt f^rir
þjóðina að leiða hjá sér venjur
og hefðir 3000 ára keisarastjórn-
ar. Hin svokölluðu fjögur Miklu
viðumefni Maos — Mikli fræð-
ari, Mikli leiðtogi, Mikli yfirfor-
ingi, Mikli stjórnandi — væru
auðvitað kjaftæði.
Öll þessi viðurnefni yrðu lögð
niður, fyrr eða síðar. Aðeins
orðið fræðari eða kennari mundi
fá að standa, þ.e. rétt venjuleg-
ur skólakennari. Mao hafði ver-
ið kennari í Changtung,-sha, áð
ur en hann varð kommúnisti.
Hinir titlarnir yrðu numdir á
brott.“
Síðan segir Snow.:
„Ég hef oft velt fyrir mér,“
sagði ég „hvort þeir sem hrópa
nafn Mao hæst og veifa flestum
fánum geri það ekki með það
eitt fyrir augum að sigrast á
Rauða fánanum."
Mao kinkaði kolli. Hann sagði
að sliíkt fólk skiptist i þrjá hópa.
I þeim fyrsta væru þeir, sem
væru einlægir, í öðrum hópnum
væru þeir, sem létu berast með
fjöldanum —■ hrópuðu vegna
þess að aðrir gerðu það. 1 þriðja
hópnum væru hræsnarar. Rétt
væri hjá mér að láta ekki slá
ryki I augu mér.“
„Ég kvaðst minnast þess, seg-
ir Snow, ,,að Mao hefði banin-
að árið 1949, að stræti, torg eða
borgir yrðu skírð í höfuðið á
einhverjum. Hann játti þv5,
reynt hafði verið að forðast það,
en annars konar dýrkun hafði
sprottið upp i staðinn. Það voru
svo mörg slagorð. Póstar og
styttur. Rauðu varðliðarnir stað
hæfðu að hefðu borgarar ek!ki
slíttct uppi við væru þeir and-
Maoistar. Á síðustu árum hafði
verið þörf fyrir persónudýrkun.
Nú var ekki slík þörf fyrir
hendi og yrði farið að draga úr
þessu.
En, hélt hann áfram, þegar
allt kæmi nú til alls, höfðu ekki
Bandarikjamenn persónudýrk-
un i einhverri mynd? Hvernig
gætu ríkisstjórar, forsetinn og
stjórnin setið nema því aðeins,
að einhverjir væru til að dýrka
þá? Löngunin í að vera tilbeð-
in og löngunin að tilbiðja væri
alltaf fyrir hendi. Gætuð þér,
spurði hann mig, verið ánægður,
ef enginn læsi bækurnar eða
greinarnar yðar? Hverjum
manni væri einhvers konar dýrk
un nauðsyn og það ætti við um
mig lika.“
Show segir, að Mao hafi ber-
sýnilega hugleitt þétta mál mjög
rækilega — þörf mannsins til að
dýrka, og hann hefði hugsað
mikið um guði og Guð. Á fyrrl
fundum þeirra höfðu þeir rætt
það. Og nú, þegar hanin (Mao)
er 76 ára gamall og við ágæta
heilsu sagði hann enn einu
sinni við Snow að hann myndi
„fljótlega ganga á Guðs fund.
Það væri óhjákvæmilegt; hver
einasti maður yrði að hitta Guð.“
Þessu svarar Snow svo: — Volt-
aire sagði að væri enginn guð
til væri manninum nauðsynlegt
að búa hann til. Ef hann hefðtt.
lýst sjálfan sig guðleysingja um
þær mundir hefði hann sjálfsagt
Framhald á bls. 25