Morgunblaðið - 15.09.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. SEPTEMBER 1971
Eftir
Óla Tynes
Þorpið Mellieha á norðvesturströnd Möltu.
Malta er mikilvæg
en ekki ómissandi
Heimsókn í brezku
flotastöðina í Valetta
I frásögn uim af samningavið-
ræðum stjórna Möltu o,g Bret-
lands, hefur mest verið rætt
um brezlcu flotastöðina á
eynni, en þar eru raunar sveit
ir frá öllum deildum brezka
heraflans: landher, flugher og
flota, og að sjálfsögðu verða
þær allar að hverfa á brott ef
samningar takasr ekki.
Þetta er e(k)ki fjölmennt lið,
samtals um 4000 manns, en
gegnir samt töluvert mikil-
vægu hlutverki á Miðjarðar-
hafinu, frá hernaðarlegu sjón-
armiði. Þar sem yfirmaður
varnarsveita Möltu er flotafor
i-ngi, þótti mér vænlegast til ár
angurs að leita á náðir flot-
ans, til að fiá upplýsingar um
hlutverk brezku sveitanna.
Áðuir en ég iagði af síað frá
Islandi hafði ég samband við
Peary, sjóliðsiforingja, og
hann hafði lofað að verða mér
innan handar.
Ég bjóst satt að segja eflcki
við að ég yrði í miklum vand-
ræðum með að finna aðalstöðv
ar flotans, en það fiór á annan
veg. Leiguibílstjórinn minn fór
með mig að Kastalatorgi, og
sagði að þaðan yrði ég cið
ganga, þvi götumar í þessu
hverfi væru í rauninni tröpp-
ur. Það virðist sem þeir sem
byggðu miðihlu a Valetta (höf-
uðborgarinnar) hafi ekki gert
ráð fyrir bílauimferð um göt-
umar, og ég sendi þeim ófög-
uir hugskeyti þar sem ég pauf-
aðist upp og niður tröppumar
í 37 stiga hita og steikjandi sól
skini. Ég varð þó að fyrirgefa
þeim þegar ég sá á eirplötu á
eirplötu á einu nýlegri hús
anna, að Napoleon Bonaparte
hiefiði gist þar í sex daga í júní
1798.
Ég fann þó loks góðviljaða
sál sem kom mér á rétta braut
og eftir að hafa klifrað niður
ótal tröppur, kom ég að varð
skýli, þar sem þrekvaxinn varð
maður heilsaði mér að her-
mannasið og eftir að hafa
grandskoðað blaðamannaskír-
teini mitt, fékk mér nótu með
ótal stimplum sem sagði hverj-
um þeim sem það kæmi við að
handhafi þessarar nótu hefiði
heimild til að koma inn í flota-
stöðina og hitta að máli Peary
sjóliðsforingja.
Tvö hundruð tröppum og
tveim lítrum af svita siðar, sat
ég í lofokældri skrifstiofu sjó-
líðsforingjans og horfði á
brezka eMflaugatundurspill-
ihn Norflolk og freigátuna
Leopard, leggja úr höifln.
— Þetta eru fyrstu brezku
herskipin sem hafa komið hing-
að um nokkurra vikna skeið,
segir Peary og horfiir löngun-
araugum á eftir þeim. Það var
tekið vel á móti þeim þegar
þau komu, það var mifcill
mannfjöldi við hötfnina svo við
getum huggað okkur við að
fóikið er ekki á móti oflcfcur
þóbt stjórnmálamennirnir
stríði.
— Það eru nú sarnt til menn
sem vilja losna við ykkur.
— Já, það veit ég ósflcöp vel,
en um það vil ég helzt ekki
tala, það er stjörnmáíamann-
amna að fjalla um slika hluti.
Hins vegar get ég sagt þér að
við höfium alltaf haft mjög gott
samband við ibúa Möltu. Við
fáum að ferðast um eins og við
viljum, og flestir eiga mjög
góða maltneska vini, Sú vin-
átta hefur ekkert orðið minni
vegna stjórnmálaágreiningsins
Maltar hafa Irka alltaf reynzt
okkur traustir liðlsmenn í
stríði, bæði i fyrri og síðari
heimsstyrjöldinni t.d., og það
eru margir Maltar i brezka
sjöhernum.
— Hvert er yflckar hlutverk
hér á eynni?
— Við sj'áum um brezlk her-
skip sem koma inn á ofldkar
stjórnsvæði, hér er bæði íjar-
skipta- og ratsjárstöð til þess.
Við höfum einnig aðstöðu til
að fram'krvæma minni háttar við
gerðir, og svo auövitað til að
láta skipunum í té vistir og
eldsneyti. Ef framkvæma þarf
einhverjar meiriháttar viðgerð
ir, fara skipin hins vegar í
þurrkvína i Valetta. Nú, svo
rekum við einnig sjúkrahús og
skóla. Þetta í stuttu raáii
er það sem við garum. Við
vinnuim að sjálifisögðu með fiug-
hernum, en hann hefur hér
2000 rnanna lið og tvær fllug-
sveitir. Önnur sveitin er með
Shaekle'on -vé’ ar en hin Can-
berra-þotur, og þær eru einfc-
uim notaðar til eftirlitstflugs á
Miðjarðarhatfi. Landíharinn hef
ur hér einnig nökkurt lið, en
hann er nú að yfirgefa Möltu.
Ætlunin var að vflfcingasveitir
flotans tækju við hlutverki
landsveitanna, en tanu þeirra
hefur nú verið frestað vegna
stjórnmálaástandsins.
— Hversu mikilvægt er það
fyrir NATO að þið verðið
áfram á Möltu?
— MaLta er mikilvæg, óneit-
anlega, en við gætum verið án
hennar ef til kæmi. Hún er
ekki eini fasti punkturinn á
stóru svæði, eins og ísland,
Sikiliey er t.d. sflcammt undan.
— Verðið þið mikið varir við
rússneska Miðja rðar hafsflo t -
ann?
— Já, bæði otft og mikið.
Rússnesku skipin eru mikið úti
og virðast hafa sfcamma við-
dvöl ef þau leita hatfnar. Þau
koma oft upp að Möltu, varpa
jaflnvel akkerum út atf höfn-
inni, en halda sig aflltaf utan
landhelginnar. Þegar eitthvað
er um að vera hér, korna þau
oft til að flylgjast með ferðum
NATO skipa.
— En þau koma ekki í höfn?
— Nei, aldrei. í rauninni
geta þau það ekki nema með
okkar leyfli, samkvæmt varnar
samningnum við Möltu frá
1964. Og þótt við myndum auð-
vitað leyfa þeim að koma inn
í neyðartilflelli, er lítil hætta á
að við fléllumst á reglulegar
heimsóknir. En þetta nær að-
eins tifl herskipa, flutninga-
skip mega auðvitað koma
óhindruð, og nú í augnablik-
inu er einmitt eitt rússneskt
flutningaskip í þurrkvinni.
— En ef þið flæruð, myndu
þá Rússar ehki reyna •>* kom-
ast að?
— Það myndu þeir Lífc-
lega gera, en forsætisráðlherr-
ann hefuir lýst þvi yfir opin-
berlega að Sovétrikin fái ékfld
að hafa herstöð, enda held ég
ekfci að fólfcið yrði hriíið atf
þvL
— Hefur mfkilvægi Möltu
íyrir ykkur ekki mmnflcað eft-
ir að Bretland hætti að hafa
hér fasta flötadeild?
— Síðustu brezku herskip-
in fóru frá Möltu 1969. Það
hefiur auðvitað haft tðluverð-
ar breytingar í flör með sér,
en mest í samibandi við reksí>
ur flotastöðvarinnar sem eðli-
lega minnkaði mjög mikið. Við
hlöfum t.d. ekki nærri eins fjöl
mennt lið og við liíöfðum þá.
Hins vegar er Bretland sfculd
bundið til að hatfa alitaf a.mk.
einn eldflaugatundurspilfli og
tvær freigátur á Miðjarðarhaf-
inu. Breytingarnar urðu því
mestar í sarabandi við rekstur,
en herfræðilegt mifcilvægi eyj-
arinnar vegna legu hennar
hefur auðvitað ekki minnkað.
Ég helid að þetta hatfi kannski
haft mest álirif á efnahag
Möltu, sem byggðist að töLu-
verðu leyti á störfum tengdum
floíastöðinni meðan hún var
stærri og það voru lífca
margs konar aðrar tekjur af
henni þá, bæði beinar og óbein
ar. Það var þvi mikið áfall fyr-
ir efnahag landsins þegar stöð
in var minnkuð, en iðnvæðing-
aráætlun sem er framkvæmd
með brezkri aðstoð virðist sem
betur fer ætla að ganga vei,
aufc þess sem töluivert heflur
orðið ágengt við að au-ka ferða
mannastrauminn hmgað.
— Hvemig er hemaðarstað-
an hér á Miðjarðarhafi, hvor
myndi hafa betuir ef til átaka
kæmi?
— Sovétrifcin hatfa á undan-
förnum árum verið að eflla
flota sinn hér á Miðjarðarhafli,
og hann stækkar stöðugt. Her-
skip þeirra eru ný og fullkom-
in og flotinn yrði vissulega erf
iður andstæðingur. Ég myndi
nú samt veðja á NATO, sjötti
floti Bandarikjanna er t.d.
ekkert lamb að leifca sér við.
En vonandi kemur aldrei til
þess að úr þessu fláist skorið.
— Nú er hatfin mifcil herferð
gegn smyglurum, eru það
brezkir sjöliðar sem manna etft
irlitsbátana?
— Nei, það eru Maltar. Við
myndum að sjáiflsögðu veita að
stoð efl þess væri óskað,
en þetta er eiginlega atfbrota-
mál sem beyrir undir maltnesk
yfirvöld. Stjörnin fékfk tvo
hraðskreiða eftirlitisbáta frá
Bandarífcjamönnum og það eru
landsveitir Möltu sem manna
þá. Þessar landsveitir eru Vls-
ir að her þeirra hérna, hétu
Konunglega malineska stór-
skotaliðið, áður en landið
flékk sjálflstæði. Sem sliifct,
hjálpaði það til við varnir eyj-
arinnar í síðari heiimsstyrjlöld-
inni, og barðist af miklum,
flietjuskap.
Dómkirkjan i Mdina, fyrrum höfuðborg Möltu.