Morgunblaðið - 11.11.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUlNBLABiÐ. FIMMTUDAGUR 11. NÓVEMBER 1971

Útgafandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdaatjóri Heraldur Svainsson.
Rilstjórar Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðatoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundssoit.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraati 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áakriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
LANDGRUNNIÐ ALLT
¥ umræðum þeim, sem fram
* fóru um landhelgismálið
á Alþingi í fyrradag, lögðu
allir ræðumenn ríka áherzlu
á nauðsyn samstöðu og þjóð-
areiningar í þessu mikla
baráttumáli þjóðarinnar.
Undir þau ummæli vill Morg-
unblaðið taka. Augljóst er, að
þótt sjónarmið okkar eigi
vaxandi skilningi að fagna á
alþjóða vettvangi, eigum við
harða baráttu fyrir höndum
til þess að tryggja fulla við-
urkenningu annarra þjóða á
yfirráðum okkar yfir land-
grunnsmiðunum öllum. Þess
vegna hlýtur það að verða
verkefni utanríkismálanefnd-
ar Alþingis, sem nú fær til-
lögur þær, sem fyrir liggja í
landhelgismálinu, til með-
ferðar að leitast við að sam-
ræma þau mismunandi sjón-
armið, sem enn eru uppi.
Talsmenn beggja stjórnar-
andstöðuflokkanna, Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks,
hafa lagt ríka áherzlu á það
í . þessum umræðum, að
óhyggilegt sé að takmarka
útfærslu nú við 50 sjómílur,
heldur beri að leggja land-
grunnið allt undir íslenzka
fiskveiðilögsögu í einum
áfanga. Til þess liggja aug-
ljós rök. Allt frá því að lögin
um vísindalega verndun fiski-
miða landgrunnsins voru sett
1948 hefur það verið yfirlýst
stefna íslendinga að tryggja
full yfirráð þjóðarinnar yfir
landgrunnsmiðunum öllum.
Nú, þegar fyrir dyrum stend-
ur að taka stórt skref í land-
helgismálinu, er eðlilegt, að
þetta skref verði stigið til
fulls. Það verður mun erfið-
ara síðar meir, þegar fullur
sigur hefur unnizt gagnvart
50 mílna mörkum, að koma
þá fram á sjónarsviðið með
auknar kröfur. Mun hyggi-
legra er að taka þetta skref
í einum áfanga og er þá hugs-
anlegt, eins og Jóhann Haf-
stein hefur bent á að veita
eríendum fiskiskipum tíma-
bundin fiskveiðiréttindi upp
að 50 mílna mörkunum.
f þessu sambandi er einnig
rétt að líta á það, að ráða-
maður í Sovétríkjunum hef-
ur lýst þeirri skoðun sinni,
í viðtali við sjávarútvegsráð-
herra íslands, að íslendingar
eigi að hafa forgangsrétt til
fiskveiða á landgrunninu. Ef
marka má frásögn Lúðvíks
Jósepssonar af þessum við-
ræðum, verður ekki annað
séð, en hinn sovézki ráðherra
hafi þá átt við landgrunnið
allt, en ekki einungis fisk-
veiðirétt innan 50 mílna.
Af hálfu talsmanna stjórn-
arinnar í umræðunum á Al-
þingi í fyrradag var sú skoð-
un látin í ljós, að hér væri
um yfirboð að ræða af hálfu
stjórnarandstöðunnar. Þetta
er misskilningur. Strax og
landhelgismálið kom fyrir
Alþingi á sl. vetri var það
skoðun þáverandi stjórnar-
flokka, að ekki bæri einungis
að miða við 50 mílur heldur
landgrunnið allt og við þá
afstöðu hafa Sjálfstæðisflokk-
ur og Alþýðuflokkur staðið.
Stjórnarflokkarnir hafa talið,
að hægt væri að taka þennan
áfanga síðar, en eins og áður
er að vikið er það augljós-
lega meiri erfiðleikum bund-
ið en að taka þetta skref nú.
Þetta er eitt þeirra megin-
atriða, sem nauðsynlegt er að
landhelgisnefnd taki til með-
ferðar og þess verður að
vænta, að samstaða geti tek-
izt um, enda engin frambæri-
leg, málefnaleg rök komið
fram gegn því að miða við
landgrunnið allt. Einn af ráð-
herrunum í ríkisstjórninni,
Hannibal Valdimarsson, lýsti
því líka yfir í kosningabar-
áttunni í vor, að hann væri
reiðubúinn til að standa
að slíkri útfærslu, og engin
ástæða er til að ætla, að hann
hafi skipt um skoðun síðan
þá.
í ræðu sinni á Alþingi í
fyrradag minntist Jóhann
Hafstein, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, á þá tillögu
ríkisstjórnarinnar að segja
upp landhelgissamningunum
við Breta og Þjóðverja frá
1961. Hann benti á, að nú
stæðu yfir viðræður við full-
trúa þessara tveggja þjóða
um fyrirhugaða útfærslu
okkar og sagði, að meðan nið-
urstöður þessara viðræðna
lægju ekki fyrir, væri ástæðu
Iaust að taka ákvörðun í
þessu máli eða taka af-
stöðu til þess. Jóhann Haf-
stein sagði ennfremur, að
Sjálfstæðisflokkurinn mundi
leggja áherzlu á, að flokkn-
um yrði gerð grein fyrir nið-
urstöðum þessara viðræðna,
áður en afstaða væri tekin
til uppsagnar landhelgis-
samninganna.
Eins og dr. Gunnar Thor-
oddsen minnti á í landhelgis-
umræðunum, verður að
leggja ríka áherzlu á, að þær
tillögur, sem fyrir Alþingi
liggja í landhelgismálinu,
verði teknar til meðferðar í
utanríkismálanefnd, fordóma-
og hleypidómalaust og reynt
að ná samstöðu milli allra
flokka í þessu lífshagsmuna-
máli þjóðarinnar. Þar verða
allir að leggja sitt af mörk-
um, bæði stjórnarflokkar og
stjórnarandstaða.
Frá fyrirlestrinum í gær. f ræðustól er Dr. Mashinsky og við hlið hans túlkurinn, Hel|
Haraldsson.
Fyrirlestur dr. Manhinsky frá Sovétríkjunum
Menningararfleifð
er ekki eins og
storknað hraun
— heldur lifandi hluti af þjóðarsálinni
DR. SEMION Mashinsky,
prófessor við Gorky-bók-
menntastofnunina i Moskvu,
hélt á þriðjudagskvöld fyrir-
lestur í Háskólanum á vegum
heimspekideildarinnar. Mas-
hinsky er þekktur í heima-
Iandi sínu, bæði sem rithöf-
undur, og sem ritstjóri ýmissa
bókmenntatímarita. Hann er
hér staddur á vegiun sovézka
rithöfundasambandsins, og
hefur átt hér viðræður við
i marga framámenn í íslenzk-
um bókmenntum.
Fjrrirlesturiran sem hann
hélt í gær nefndi hanin
„Klassísfear bófcmenintir og
Iniútíminm". Sagði hanin, að
samhengið milli þessara hug-
taka væri vamdamál, sem
flestar þjóðir ættu við að
stríða, eða hefðu átt.
Samhengið milli klassískr-
ar arfleifðar og niútímans
væri lífrænt. Hverndg sem
þjóðhættir í löndum breytt-
ust, væri þessi arfleifð alltaf
til staðar, hún breyttiist í sí-
fellu og sýndi alltaf á sér
nýjar hliðar. KLassísk arfleifð
gerði ekki það eitt að auðga
okkur, — við auðguðum
hana líka með vaxandi þekk-
ingu, og því væri það, að
menningararfleifð væri ekki
öllurn kynislóðum hin sama.
„Við skiljum t. d. betur
verk fyrri tíma höfunda en
samtíðanmenm höfundanna
gerðu, og metum þau meir.
Ég efa t. d. ekki, að við nú-
tímamenm metum fornsögur
fslendinga meir en menn
gerðu á þeim tímum, sem
i þær voru skrifaðar. Eins er
í mínu heimalamdi, við met-
um nú imeir verk eftir okkar
ritsnillinga eins og Tolstoj
o. fl. en gert var á þeim tím-
um sem þeir voru uppi.
Nei, menninganarfleifð er
ekki sem storknað hraum,
heldur lifandi hluti af þjóð-
arsálinmi“.
Þá rakti hann viðhorfið
til meniningararfleifðarmniar í
heimalandi sínu, og sagði að
í byltingunmi hefðu verið
uppi háværar raddir um að
losa þjóðina við allt slikt. Það
hefði hins vegar verið sterk-
ari öfl í byltimgunini sem
ákveðið hefðu, að vernda
skyldi öll bókmenntaverk
fyrri alda, og aðra dýrgripi
svo sem listaverk.
Byltingin hefði með því
ekki aðeins fengið riffla í
hendur, heldur einmig bækur,
og þær hefðu haldið áfram
því starfi sem rifflarnir hófu.
Á síðustu árum hefði
klassískum bókmenmtum ver-
ið ætíð meiri sómi sýndur, og
hefði undanfarim ár verið gef-
inn út bókaflokkur Jm
klassískar bókmenmtir, þar
sem öll verk sígildra höfumda-
væru birt í. Hefðu á umdan-
förnum 40 árum verið gefin
út um 80 bindi í þessum bóka-
flokki.
Þá vék hann að sérihæfingu
irnnan vísinda, og sagði að
eins væri með bókmenmtir og
aðrar vísindagreinar, að með
auknu upplýsiinigastreymi
hefði verið rik tilhneiging
meðal vísimdamamina til þess
að sérhæfa sig að miklu leyti
Nú virtist þetta viðhorf hina
vegar vera að breytast, enda
hefði sérhæfingin verkað
sem hemill á þróunina í bók-
menntum. Menin héldu jú
áfram að vera sérfræðingar
í sérstökum greimum, en um
leið yrðu menm nú að hafa
betri yfirlitsþekkingu em
áður var, — og áliti hann það
mjög jákvæða þróun,
Þá sagði Mashimisky, að í
heimalandi sínu yrðu þær
raddir æ háværari sem vildu
að meira væri gert til að efla
samskipti þeirra og kynmingu
við erlemda rithöfunda og
verk þeirira.
★
Morgunblaðið hitti Mashin-
Sky að máli eftir fyrirlestur-
inm, og spurðum við hann
fyrst um hlutverk Gorky-
stofnunariinnar.
— Sagði hanrn, að Gorky
sjálfur væri frumkvöðuU
stofniuniariminar. Hún hefði
verið sett á stofn árið 1932
og yrði því 40 ára á næsta
ári. Þetta væri eimis konar há-
skóli, og væru menm tefcnir
imin í hama að afloknu sam-
keppmisprófi. Mikil aðsókn
væri að stofnunimmi og væri
óhætt að segja, að 30 memm
væru um hvert sæti. Sömu
kröfur væru gerðar til inm-
töku og í háskóla, þ. e. memm
skulu hafa lokið „miðskóla-
prófi“.
Margir af færustu rithöfund
um Sovétríkj amma hefðu
stundað þar nám, og þar s©m
kenmisla fer fram í „semin-
örum“ hefðu þeir margir
hverj ir verið viðriðnir
kenmslu þaT síðan, sem og
aðrir rithöfundar þar í lamdi.
Hamrn sagði að ekki væru
það allir nememidurnir sem
yrðu rithöfundar, en þegar
1 — 2 af hverjum 10 geta
orðið góðir rithöfumdar hef-
ur stofnunim sannað tilveru-
rétt sinm.
— Eru forminorrænar bók-
imenintir kenmdar við stofn-
unina?
— Fornnorrænar bókmenmt
ir eru ekki til sem eimstök
kenmslugreim við stofnunina.
Þær eru hins vegar kyrantar
á námskeiðum, þar sem fjall-
að er um erlendar bökmenmt-
ir.
—Hvar sem það er í heirn-
inum, er ekki hægt að hugsa
sér lærðam marnn, allra sízt
í bókmenmtum, sem ekki
þekkir vel til formisagmairama,
þótt þeir hafi að sjálfsögðu
ekki lagt sömu rækt við að
kymna sér þær og heLm-a
menm.
Bændur í ferð
til Englands
UNDANFARNA vetur hefur
Búnaðarfélag íslands skipulagt
hópferðir á Smithfield-landbún-
aðarsýninguna, sem haldin er í
Lundúnum og hefst fyrsta mánu-
dag í desember ár hvert. I ár
verður sýningim dagana 6.—10.
desemtoer. Að þesisiu siranii mun
verða farið sunimudagiimri 5. des.
og komið til baika 12. des.
Á Smithfiield-sýningurani er
fjölbreytt úrval land'búnaðarvéla
og tækja. Qft eru ýrnsar nýjurag-
ar á sviði bútætoni sýndar i
fynsta siiran opinberlega á þessari
sýningu. Fjölbreytt búfjársýrairag
er að venju, eiraraig sýnt kjöt af
úrvalsigripum. Á sl. ári voru í
fyrsta sinn sýnd kynbótaraauit,
en venja er að sýna holdaraauit-
gripi, sem slátrað er að lokinni
sýniragu.
Gert er ráð fyrir að verja aht
að þremur dögum til að skoða
sýniraguraa. Ákveðiin er eirn ferð
út fyrir Luiradúiniir. Þá veéða
bændur heimsóttir og búvéia-
verksmiðja skoðuð.