Morgunblaðið - 25.11.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1971
Umræðurnar um utanríkismál stóðu fram á nótf:
SPYRJA VERÐUR,
í>AR TIL SVAR FÆST
— sagði Geir Hallgrímssoii um
loðna afstöðu stjórnarinnar
UMRÆÐUR um utanríkisniál
héldu áfram tU kl. tæplegra 1 á
miðvikudagsnóttina. Þrátt fyrir
itrekaðar fyrirspurnir, fengust
öryggismál þjóðarinnar ekki
upplýst nema að litlu leyti. Fram
kom mjög verulegur ágreiningur
i skilningi utanríkisráðherra og
sjávarútvegsráðherra á ákvæð-
um stjórnarsáttmálans um varn-
arrnál.
Ellert B. Schram (S) lagði á
það áherzlu, að öryggismálin
ættu að vera hafm y£ir allt dæg-
urþraa. Sjálfstæð þjóð gæti
I laldred verið varnarlaus, livort
sem herforingjar, stjómimála-
meinin eða aðrir spekingar teldu
ástand í heimsmálum friðvæn-
legt á einhverju tiltelcnu augna-
; bliki eða efcki. Hverndg við vild-
í um haga þessum vörmiuim, væri
þó afleiðtog en efcki orsök þeirr-
| ar forsendu, að öryggi íslands
I yrði að tryggja með eiinum eða
öðrum hætti um alla fraimtíð.
I Alþtogisimaðurmin ræddi síðan
um þátttöku okkar í Atlamtsbafs-
handalaginiu og sagði m. a., að
forsendumar að stofnun þess
hefði verið ógnunto af yfirgangi
Sovétríkj amma og tilgamgur
bandalagsins sá að verja frelsi og
sjálfstæði þeirra ríkjsi, sem eftto
hefðu staðið í Evrópu, en þessi
rífci hefðu ekki viljað kalla yfir
sig ógmiarstjóm komrnmúnismans.
Þingmaðurinin sagði, að á þess-
um árum hefðu íslenzkir sósíal-
istar haldið uppi vömum fytrir
Sovétríkin og framaferði þetora og
ekki viðurken.nt þá ógnarstjóm
og þá kúgun, sem þau beittu
leppríki sm.
1 Alþtogismaðurinm fjailaði síð-
an urn það, hvort nauðsyniegt
væri, að hér væri vareiarláð.
Hanm sagði í þvi samnbandi, að
það væri algjör misskilningur,
að Sjálfstæðisflokkurtom væri á
móti endurskoðun í þessu sam-
bamidd, en slík emdurskoðun yrði
ávallt að fara fraan út frá þeirri
grundvallarforsendu, að fslend-
ingar vildu áfram hafa samistöðu
með vestrænum bandalagsþjóð-
um og gegna skyldum stoum í
Atlamtshafsbamdalagtou. Á þetta
sjónarmið hefðu Sjálfstæðismenn
lagt áherzlu.
Að lokum sagði alþingismaður-
inm, að afstaða sín og anmiarra
þetora, sem stutt hefðu þátttöku
fslands í Atlantshafsbandalagimu,
réðist ekki af því, hvort hér væri
bandarísk vamarstöð eða ekki,
heldur af htou, hvernig áfram
yrði staðton vörður um öryggi
og sjálfstæði þeirra þjóða, sem
í bamdalagtou væru. Mál þetta
sneriat ekki um tilvist erlends
hers á íslamdi, heldur um það,
hvort og hvernig við gætum
bezt stuðlað að lýðræði og frelsi
þjóða og einstaklinga í þessum
hverfula heimi.
Ólaf'ur G. Einarsson < S) þalck-
aði utanríkisráðherra skýrslu
hans um utanríkismálin, sem
hann kvað að ýmsu leyti athygl-
isverða, ekki sizt kaflann um
vamarmálin, sem utanríkisráð-
herra hefði vafalaust samið án
íhlutunar annarra. Sagðist þing-
maðurinn vilja gera þann kafla
að umræðuefni.
Auðvitað væri það ósk allra fs-
Iendinga, svo sem ráðherra
minntist á, að geta lifað í landi
simu einir, án verndar erlends her
liðs og án ótta við það að reynt
kynni að verða með hervaldi að
koma hér á þjóðskipulagi, sem
andstætt væri vilja mikils hluta
þjóðarinnar. Það væri ekki etoka
mál okkar fslendinga, hversu
lengi við verðum að sætta okk-
ur við dvöl erlends varnarliðs I
landi okkar. Þetta hafi utanrík-
isráðherra raurnar viðurkennt, er
hann í skýrslu sinni segir, að
hann áliti ekki endilega okkar
skyldu að sanna, að ástand
heimsmála sé þannig, að hér
þurfi ekki að vera varnarlið. Það
sé nú bandalagsþjóðanna að
sannfæra okkur um, að sé enn
nauðsyn varnarliðs.
Ólafur G. Einarsson vék nú að
ákvæði því I málefnasamningn-
um, sem að þessu atriði víkur,
og kvað það ákvæði valda áhyggj
um lýðræðissinnaðra manna
bæði hér heima og á Vesturlönd-
um, þar sem ljóst væri, hverjir
hefðu haldið á pennanum, þeg-
ar þau orð voru skrifuð. Það sæ-
ist, þegar lesið væri blaðið Al-
þýðubandalagið, sem út kom að
loknum kosningum sl. vor en fyr
ir stjórnarmyndun. Þar hafi ver-
ið talað um að vinstri stjórn
þyrfti að reka varnarliðið úr
landi og segja fsland úr NATO.
Það, sem mörgum hefði komið á
óvart væri, hve Framsóknar-
menn hefðu gengið langt til að
þeir kæmust í stjórn. Enda hefði
það ekki farið fram hjá neinum,
hversu mjög mismunandi stjórn-
arliðar túlkuðu þetta ákvæði
stjórnarsáttmálans.
Þingmaðurinn sagði enn frem-
ur, að þetta ákvæði málefna-
samningsins væri enn eitt dæm-
ið um fljótfærnisleg vinnubrögð
ríkisstjórnarinnar, fyrst væri á-
kvörðunin tekin, en síðan ætti
að kanna málið. Það væri þó
ánægjulegt, að ræða utanrikis-
ráðherra fyrr við umræðuna
gæfi vonir um, að hér yrði ekfci
rasað um ráð fram, eins og fyrri
yfirlýsingar, bæði hans og ann-
arra, hefðu þó gefið tilefni til
að halda.
Einar Ágústsson utanríkisráð-
herra sagði í upphafi máls síns,
aið verkaskipttog ráðhenra væri
óbreytt. Utanríkismál heyrðu
eftir sem áður undto utanTÍkis-
ráðherra, þrátt fyrir ráðhenra-
nefndtoa.
Ráðherrainin svaraði þeinri
spurninigu, hvort búið væri að
ákveða, að varnarliðið færi inn-
an fjögurra ára, svo: „Nei, það
er ekki búið. Endurskoðun er
ákveðto í því augnamiði að her-
inin fari burt í áföngum. Upp-
sögn vamarsamntogstos fer að-
einis fram á girundvelli þeirrar
könniumar. Síðan verður það Al-
þingi, sem tekur ákvörðunina.
Vamarliðið fer efcki, nema meiri-
hluti Alþingis eða alþjóðar vilji
það.
Ráðherranm ítrekaði, að það
vaeri akylda Nató að sanna, að
vaimiairliðs væri þörf hér, en vit-
amlega yrði ákvörðunin þó okk-
ar eigto.
Utanríkisráðherra sagðist ekki
treysta sér til þess að mæla með
samþykkki tillögu ^jálfstæðis-
manna um fyrtokomulag við-
ræðna um öryggismál íslands, og
vitnaði hamn í því sambandi til
umimæla Guðmundar í. Guð-
mrundsissonar frá 1956 um tiilögu
sjálfstæðismanna þá.
Utaniríkisráðherra taldi ekki
þörf sendtoáðs í Kanada, þótt
Kaniadamenn væru alls góðs mak
legto af okkar hendi, þess væri
meiri þörf í fjartægari Austur-
löndum. Hartn taldi erfitt að
lofca sendtoáðum, sem starfandi
væru.
Utanirífcisráðherra sagðist ekki
hafa sleppt því aið mtoinast á
flotauppbyggingu Sövétríkjannia
í Norðurhöfum, þar sem hann
hefði talið, að hann gæti þagað
þessa staðreynd í hel. Þvert á
móti væri þessi flotauppbygg-
ing öllum Ijós, svo að ekki færi
milli mála, að hún væri fyrir
hendi og ylli ýmsum bandalags-
þjóðum okkar í Nató áhyggjum.
Þessi flotauppbygging yrði eitt
af því, sem til athugunar kæmi
í sambandi við viðræðurnar um
þörf vama hér á landi.
Utanríkisráðherra sagðist þeg-
ar hafa spurzt fyrto um það hjá
höfuðstöðvum Nató, hver þörf
væri á vörnum hér. Sér hefði
enn ekfci borizt svar, en hann ef-
aðist ekki um, að það bærist.
Sagðist hann mundu ræða þessi
mál við Bandarílkjamenn og
Nató, en eirrnig kænrtí fyllilega
til gretoa að ræða þau við Dani
og Norðmenn. Hann sagðist
sjálfur mundu anrnast þessar við-
ræður með embættismöninum sín-
um.
Utaniríkisráðherra sagði, að
það væri ljóst, að Framsóknar-
flokkurton vildi, ,,að ísland sé
áfram aðili að Nató.“ Ákvæði
málefnasamningsins um að vam-
arliðið hyrfi úr landinu í áföngum
sagði hanm frá Framsóknarmömm
um komið.
Um landhelgismálið sagði ráð-
heiTann, að það væri staðreynd,
að ásókn útlendimiga á ísienzk
mið hefði minmibað. Um það
hvaða rífci séu hlynmit útfærslu
landhelginaiiar, sagði ráðhenranm,
að til viðbótar við þau 30, sem
tæfcju þátt í undirbúmíinglsfumd-
um hafréttaTáðstefniunmiar, etr,
fylgjandi stænri en 12 mítoa fisfc
veiðilögsögu 41 Afríkuríki og
Ktoa, sem teldi sig geta haft á-
hæif á afstöðu ammiairra ríkja.
Taldi hann allt á huldu með það
hverinig sjálfstæðismenm mundu
bregðast við þessu, ef þeto væru
í rfcisistjóm.
Utanríkisráðherra sagði, að
það mundi tvímælalaust ekki
auba líkur á aryggisnaálaráð-
stefnu Evrópu, ef íslemdingar
eða Norðmenn gengju úr Nató.
Orðum sínum lauk utanríkis-
ráðherra með því að segja, að
hanin væri þeinrar skoðumar, að
hægt væri að gera upp á milli
vamia'rihlutveriks og aðvömnar-
hlutverks KeflavxkurfliugvaHar —
því vonaðist hanm til að varnar-
liðið gæti farið af landinu og við
verið áfram í Nató.
Pétur Sigurðsson (S) mitontist
í upphafi máls sínis á þau um-
mæli utaniríkiisráðhema, að tH við
bótar þeim 30 ríkjum í Gemf,
sem með okkur stæðu í land-
helgismálinu, væru 40 Afríku-
riki auk Stóra-Ktoa og fylgi-
ríkja þess. Sagðist þingmaðurimm
því ekki fá aninað séð, en á borð-
inu lægi, að málstaður oikkar
niæðist fram á hafréttarráðstefnr
umnd. Tímton ynni því með okk-
ur, — m. a. vegna yftotöku nokk-
uma ríkja á hafsbotntoum og nýt
imigu hanis, — en einmitt vegna
þess hefði þeinri skoðun okkóir
aúkizt fylgi, að lífið í sjónum
fyrir afan hafsbotninn sé þá
þessara sömu rfkja, og þá efcki
sízt Oklkar íslendtoga, sem allt
eigumri undir fiiskveiðum. Þtog-
maðurton sagði, að þessi stefnia
væri að sigra.
Þegar þessar staðreyndir eiru
skoðaðar, spurði þingmaðurinn,
hvaða ástæða er þá tH að segja
saimnimgnum við Breta og Vest-
ur-Þjóðverja upp. Við eigum
vemdunáma vísa fram að haf-
réttarráðstefnunmi. Og á væntan-
legri hafréttarráðstefnu eigum
við metoihluta.
Alþingismaðurinm sagði, að
Lúðvík Jósepsson hefði leyft sér
að tala um og benda á mauðsyn
saimstöðu í einu orðinu, en reyna
svo að spilla herani í öðru orðtou,
m. a. með þeim orðum að tillaga,
sem fyrir löngu væri komto
fram á Alþingi og væri yftolýst
stefmia Alþýðuflokbsinis og Sjálf-
stæðisflokíksinis á Alþimgi, yrði til
þess að kljúfa landshlutana í
sundur. Þessu ber að mótmæla
fcröftuglega, sagði þingmiaður-
inm. Jafnframt ber að mótmæia
því, að þótt miðað sé við jaín-
dýpislínu, sé ekki hægt að verja
þá línu. Þtogmaðuætom sagði, að
þessi ummæli sjávaæútvegsráð-
herra lýstu sérstakri fáfræði eða
þá að hamn væri að vilia um
fyrir þjóðtoni.
Þingmaðurinn sagði enmfnem-
ur, að hvort sem landhelgin yrði
50 sjómílur, 70 sjómílur eða 400
metra jafndýpislína, ættu fslend-
ingar enga möguleifca til að
verja haraa í dag á þainin hátt,
sam þörf væri á gagravart lögum
og dómistólum, ef skip yrðu tekin
í landhelgi. Til þess vanitaði
miklu metoa, en fyrir hendi væri
-í dag, svo sem staðsetmin-gar-
kerfi og fleto-a.
Ragnhildur Helgadóttir (S)
sagði, að þrátt fyrir langar um-
ræður væri en-n margt óljóst í
varnarmál-unum: Einstaklaga
fróðtegt hefði verið að lesa þau
ummæli, sem Þjóðvi'ljton hefði
haft eftir Lúðvík Jósefssvni íþví
efni. Það lieiddi hugann að þvi,
að eitit öðru fremur hefði eirt-
kenmt afstöðu fulltrúa Alþýðu-
bandalagsins í utanríkismálum,
ein-s og fram hefði komið í um-
mæluim Þórarins Þórarinssonar,
sem vitnað hefði verið til. Nú
sem fyrr væri það aðalatriðið í
þeirra afstöðu að sMta sem n-.est
þeir mega, tengsl við okkur vin-
veittar, vestrænar þjóðir.
1 þess-u sambandi benitd alþing-
ismaðurinn á, að dál-ítill og raun-
ar mikiilil mirn-ur hefði verið á
því, hvað forsætisráðherra og
hvað sjávarútvegsráðherra hefðu
-talið aðalatriði í Landhelgismál-
to-u. Ólafur Jóhannesson sagði:
Aðalatriðið er samstaða um út-
færslu landhel-gtonar, og því er-
um við sjálfstæðismönnuim sam-
mália. En Lúðvík Jósefsson sagði:
Aðalatriðið er uppsögn samn-
tagsto-s við Breta og Vestur-Þjöð
verja. Uppsögn samningstos,
sem felur í sér ákvæði um það,
að við hölduim áfram að færa út
otokar landlhelgi, það er aðalatr-
iðið, segir Lúðvik Jósefsson.
1 ÞjóðviiLjanum getur að Líta,
hvað er aðalatriði í varnarmál-
-um í augum þessa sama ráð-
herra. I framhaldi af þessu Las
aLþing-iismaðurton greto, er btot-
ist í ÞjóðviLjanum sL. þriðjudag
og getið var í Morgunblaðiniu í
gær. Vitnaði Ragnhildur HeLga-
Matthías A. Matliiesen, Lárus Jónsson og Eggert G. Þorsteinsson spjalla sanian yfir kaffibolla
eftir þingrfund. (Ljósm. Kr. Ben.).