Morgunblaðið - 04.12.1971, Blaðsíða 17
MORGUTNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. DESEMRER 1971
17
ÞEGAR Nixon forseti
kynnti ráðherra stjórnar
sinnar eftir kosningasigur-
inn fyrir þremur árum,
vakti skipun William P.
Rogers í embætti utanríkis-
ráðherra mesta athygli.
Rogers hafði litla sem enga
reynslu haft af utanríkis-
málum, en Nixon treysti
honum manna bezt og þótti
það mestu varða. Hann lagði
mesta áherzlu á það, að
Rogers væri laginn samn-
ingamaður og að það væri
höfuðkostur, því að í hönd
færi „tími samninga“.
Þessi „tími samnmiga“ er nú
vel á veg kaminn, og þar hefur
Rogers utanrikisráðherra gegnt
meginhiiutverki ag sýnt þá hæfi
leika, sem Nixon taJdi svo
imiklu málii skipta. Ástandið í
Evrópu hefur gerbreytzt á fá-
itum árum. Vestur-Þjóðverjar
VVilliam P. Rogers.
Yfirleitt er taliið, að Ragers
hafi viljað fylgja mifldari
stefnu en forsetinn og Kissing-
er í fleStium mállum. Þetta á
einfcum við um deilumál Araba
og Israelsmanna, sem Rogers
hefur látið meira til sín taka
en aðrir forystumenn Banda-
rilkjanna og hafa verið eins
konar sérsvið hans. Friðaráætl-
un sú, sem við hann er kennd,
er enn sem fyrr Hiklegasti
gmndjvöiAur samninga, þótt
horfur hafi sjafldan verið ófrið-
vænlegri en um þessar mundir.
1 vor fór Rogers til Kaíró
íynstur bandarískra utanrikis-
ráðherra í átján ár og hann
hefiur átt ótal f-undii með fufll-
ittrúuim deifluaðila. Kaíró var að-
eins einn af vi'ðkomustöðum á
löngu ferðalagi, sem vakti
mi'kla athygfli. Hann sat
fund Suðausturasíu-varnar-
bandaflagisins í Lundiúnium og
lagði þar mikla áherzlu á þann
vifllja bandarísku stjórnarinnar
að semja vdð stjórnina í Hanoi.
Samningamaðurinn
William P. Rogers
haifa samið við Rússa og Pól-
verja. Fjórveldm hafa náð sam
komuflagi um Berlin. Banda-
rikjamenn og Rússar hafa til-
kynnt, að gera megd ráð fyrir
því að samkomuilaig takist um
takmörkun á smíði kjamorfcu-
vopna. Rússar hafa tekið uindir
hiugmyndiir Atlllantshafistoanda
®agsins um, að g ;rt verði sam-
komiulag um gagnkvæma fiækk-
un í herjum landanna og í
kjölifar þess fylgir Hklega ráð-
stefna Evrópuríikja. Segja má,
að í Evrópu hiflli undir lok
kalda stríðsdns, en óvisit er
hivað teku r við.
1 Asíu biflflir ekki siður iundir
mikflar breytingar, og ný við-
toorf hafa skapazt vegna þeirr-
ar endurskoðunar, sem hefur
verið gerð á utaniríikisstefniu
Bandarikjanna í kjölifar þess,
að stöðuigt hefur verið dregið
úr stríðsrekstrinum I Víetnam.
Nixon forseti hefur ákiveðið að
heimsækja Kína og stuifct aðild
Kína að Sameinuðu þjóðunum,
og hann og stjóm hans hafa
endurheimt þá forysfcu, sem
Bandarikin hafa jafnan haft á
hendi, en Víetnamstriðið gróf
undan. Árangurinn getur orð-
ið sá, að utanrlkismáflin komi
ÍStið sem ekfcert við sög.u í
kosnimigabarátfcunni í Banda-
rikjunum á mæsta ári. Bf tifl villll
igefcur Nixon haMið því fram í
kosninigabaráttunni, að hann
hafi afifcur tryiggt Bandarikjun-
um réttmætan sess sinn sem
stórveldi og kæft vaxandi ein-
angrunarstefnu í fæðingunni.
Rogers hefur sem utanrílkis-
ráðherra átt hvað mestan þátt
í mótun þessarar stefnu og stað
fest þær vonir, sem Nixon batt
við hann i upphafi vegna hæfi-
leika hans sem samningaimanns.
Þeir eru vinir frá gamalli tið.
Rogers reyndiist Nixon mikH
hjáiiparhelfla í þeim erfiðleikum,
sem hann átti við að stríða í
baráttu sinnd fyrir þvi að verða
kosinn. varaforseti 1952 vegna
óvæginna ásakana, sem hann
varð fyrdr, og Rogers var fyrsti
maðurinn sem hann sneri sér til
þegar Eisenhower fékk hjarta-
áfafl'i 1955.
Nixom fer kxfisamflegum orðum
um Rogers í bðk sinni „Six
Crises", kaillar hann Vin sinn
og seigir hann gæddan rósemi
og jafnaðargeði á hverjiu sem
gangi og ágœtri dómgreind,
rnann sem hann geti talað við í
fufllrd hreinskilni án þess að ótt
ast það að nofckuð kvisist út.
Rogers er 58 ára gamall og
fæddur i Norfolk í New York-
rífci, þar sem faðir hans var
'gjaldkeri í pappírsmyllufyrir-
itækd. Hann vann fyrir námi
sínu, fyrst sem aðistoðarmaður
Ijósmyndara þegar hamn var
fjórtán ára gamafll. Hann lauk
illögfræðiprófi frá Comellhá-
skóla eftir bágætan námsferii
og gekk að eiga skólasystur
sína, Adele Lanigston, og eiga
þau þrjá syni og eina dóttur.
Á stríðsárumum var Rogers
foringi i sjóhemum á Kyrra-
hafi. Að stríðd Mknu vann
'hann lögfræðistörf og 1947 var
hann ráðunauitur sérstakrar
nefndar á vegum öMungadeild-
arinnar er rannsakaði stefnuna
sem var fyigt í vamarniálum. Á
þessum árum kynntist Rogers
Nixom, sem hafði að baki keim-
liikan feril, og þeir urðu báðir
þekktir fyrir rannsóknir á
meiriháttar hneyksilismálum,
sem upp komu í stjómartíð
Truimans.
Rogers var dyggur stuðninigs
maður þeirra Eisenhowers og
Nixons á flokksþingi reputoMk-
ana 1952 og fyrir áhrif Nixons
var hann skipaður aðstoðar-
dómsmálaráðherra. Dómsmála
ráðherrann, Herbert Brownell,
ilézt 1957 og Rogers var skip-
aður eftirmaður hans, þá 44 ára
gamaHi. 1 starfi sími sem dóms-
málaráðherra var Rogers kunn
astur fyrir skelegga sóikn í mál
uim, sem heyrðu undir lög þau,
er beinast gegn auðhringum
og fyrir þann þátt, sem hann
áittl í samninigu mannréttinda-
laganna 1957.
Eftir koshingaósigur repú-
blikana 1960 sneri Rogers sér
aftur að flögfræðistörfuim og
vann hjá flögfræðifyrirtæki,
sem liann er meðeigandi í i
New York og Wastoington. Með
al viðskiptavina fyrirteek'isiins
eru lcvikmynda félagið 20tto
Century Fox, fréttastofan AP
og stórblaðið Intemational Her
aM Tribune. Heimili Rogers er
í Bethesda í Maryland, en
hann á íbúð í New Yorfc, við
East River.
Eins og Rogers hefur sjálfur
sagt, hafði hann ekki áhuiga á
þvi að snúa sér aftur að opin-
berum störfum eftir kosniniga-
sigur repúbflikana 1968. Hann
sóttist ekki eftir því að verða
utanríikisráðherra en tafldi sig
ekiki geta synjað eimdregmum
tilmælum Nixons. Samband
þeirra er enn náið og persónu-
legt og sagt er að þeir ræðist
venjuflega við noikkrum sinnum
á hverjum degi. Þannig hefur
hann óbeinni áhrif á utanríkis-
stefnuna og ef til vifll ffleiri mál
en sérlegur ráðunautur Nixons
í uitanríkismálum, dr. Henry
Kissimger, sem mikdð hefur bor
ið á, ekki slzt í sambandi við
Kínamálið. Raunar er sagt, að
Rogers hafi átt manna mest
þátt í mótiun þeirrar stefnu.
Rogers vinnur störf sín meira
í kyrrþey og af mifcilli þoi'in-
mæði og í fóiknum máflum mið-
ar seimt áleiðis. Átján mánaða
þrotlaust starf lleiddi þó tdl
þess í sumar, að samkomulag
tókst um Okinawa, sem hefur
verið viðkvæmt deifluefni
Bandaríkjamanna og Japana í
aldarfjórðung. Akveðið var, að
Japamir fengju aflfcur í hendur
yfirráð yfir þessum hernaðar-
laga mikilvæga stað og öðrum
eyjum í Ryukyu-eyjaklasan-
um. Japanir taka við vömum
eyjarinnar og kjamorkuvopn
Bandaríkjamanna verða fluitt á
brott, en þó verður töluvert
bandarísfct herlið eftir á eynni.
Rogers hefur mótað þolin-
móða stefnu, sem heflur verið
fylgt gagnvart stjóm marxist-
ans Afllende I Ohile, og segja
má að í málefnum Rómönsku
Amerilku hafi núverandi stjórn
Bamdaríkjanna sagt skiflið við
Ihfluifcunarstefnu fyrri ríkis-
stjórna og lagt áherzlu á við-
sikipfci í stað aðstoðar.
Attoygfflisvert er, að muninum
á Rogers og Kissinger hefur
verið flýst þannig, að Rogérs sé
ekki eins fræðiflega þenkjandi.
Hann var spurður að því, hvort
bætt samskipti við Pebing-
stjómina sköðuðu ekki sambúð
ina við Rússa og sagði: „Því
skyfldum við 61510. reyna hvort
tveggja í senn, að bæta sam-
búðina við Rússa og samtoúð-
ina við Kínverja? Elf svo vili
Itía, að það gerir öðrum hvorum
igramt í geði, þá viH aðeins svo
til að það er ofcfcar hagur, en
það er ekki stefna okkar.“
Hvað sem Mður sáttatilraun-
um Rogers í Miðausturflöndum,
er emginn vafi á því að hann
hefiur bætt sambúð Bandaríkj-
anna og Arabarikjanna. Banda
rlkjamenn eru að visu iitnir
hornauiga í þesisum heimshiuita
sem fyrr, en Rogers nýtur virð
irngar í Arabaheiminum. „Arab-
ar hafa kafllað Rotgers einlæg-
an mann, og Arafoar geta varla
tekið dýpra i árinni," hefur ver
ið haft efitir vestrænum diipió-
mat í Kairó. Israelsmenn draga
að vflsu einlægni hans etoki í
efa, en trúlegt má telja að þeir
áflíti hann eiga mesta sök á þvi,
að enn hefur enginn árangur
orðið af tilraunum þeirra til
þess að fá bandarlsku stjóm-
ina ofan af þeirri akvörðúni
sinni að hætta að senda Phant-
om-þotur tii ísraels. Rogers
hefur iólka verið afllharðorður í "
garð ísraelsmanna I þeirri við-
leitni sinni að fá þá að samm-
ingaborðinu. Þegar hann kom
tii ísraels á ferðalagi sinu í vor
igaf hann tii kynna að Israels-
menn gætu verið mikflu sveigj
anflegri í afstöðu sinni til tifl-
raunanna tii að koma til leið-
ar friðsamlegri lausn. „Að faifl
ast á frið hefur í för með sér
áhættu. Að fauUast ekki á frið
liefur í för með sér ennþá meiri
áhættu," sagði hann.
Rogers hefur taMð samkomiu-
lag um opnun Súezsikurðar
einna vænflegu'sitiu leiðina tii
þess að stuðla að alimennrl
Iausn. Hann telur, að ef fá
megi ísraelisroenn til þess að
hörfa frá stöðvum sínum aust-
anmegin við skurðinn, séu yf
irgnæfandi Mtour á því að sam-
komulag takist um opnun
sitourðarins. „Egyptar viíflja
opna stourðinn. ísraelsmenn
viflja að hann verði opnaður.
Bandaríkjamenn eru hlynntir
þvi. Rússar eru þvi fyflgjandi,
og sama er að segja um allar
þjóðir í þessum heimshluta,"
sagði hann i París i vor.
Aðferð Rogers til að stuöla að
lausn deilumáila Araba og ísra-
eflsmanna hefur verið ilítet við
afstöðu góðs flögfræðinigs, sem
Mti svo á að málamiðlun sé alflt-
af möguieg ef skynsemin fái að
ráða, kannski etoki á svip-
stundu en skref fyrir skref.
Þannig vill Rogers taka fyrir
eitt mál i senn, svo að sam-
komuilag um eitt atriði geti
smátt og smátt leiitt t'H víðtæk-
ara samkomulags. Rogers hef-
ur reynzt laginn samningamað-
ur eins og Nixon tók fram í
uipphafi, en Nixon hefur sjállf-
ur ráðið meginstefnunni eins og
ffflestir fyrri forsetar Bandaríkj
anna aðrir en þeir, sem hafa
haft ráðríka utanxikisráðherra
sér vdð hlið. Reynsluleysi Rog-
ers í upphafi kom síður en svo
að sök, þvert á móti gat hann
myndað sér hfleypidómalausar
skoðanir á mönnum og málefn-
um, og hann var ekki bujjdinn
af fastri afstöðu í nokkru máli,
t.d. í Víetnam-málinu. Hann
hefur ekki fundið undraráð tifl
iausnar þeim vandamáliuim, sem
hann hefur fengið til meðferð-
ar, en unnið að lausn þeirra
af þrautseigju og þolinmæði.
Hann er gætnari en Nixon og
ekki eins herskár, og það hef-
ur forsetinn viðurkennt sjálfur
og telur það mikinn kost, „því
ég veit að hann sér allar snör-
ur sem kunna að leynast á
hvaða braut sem er mörkuð.“
25. Farmanna- og
fiskimannaþingið
25. ÞING Farmanna- og fiski-
mannasambands fslands, var sett
í gær. Þingið er að þessu sinnl
haldið að Hótel Esju.
Forseti sambandsins, Guðmund
ur Pétursson, véistjóri, setti bing-
ið með ræðu kl. 10 f. h.
Gestir við þingsetninguna voru
Lúðvík Jósepsson, sjávarútvegs-
ráðherra; Geir Hallgrimsson,
borgarstjóri; Jón Sigurðsson, for-
maður Sjómannasambands ís-
lands; Haraldur Steinþórsson,
varaformaður Bandalags starfs-
manna ríkis og bæja, og Guðjón
Halldórsson f. h. Sambands ísl.
bankamanna og fluttu þeir kveðj
ur ríkisstjórnarinnar, Reykjavík-
nrborgar og þeirra samtaka er
þeir tUheyra og árnuðu þinginu
allra heiUa í störfum siuum.
Böðvar Steinþórsson hafðt
fraimisögu fyrir kjörbréfánefrxd,
lagði nefndin til að samþykkt
yirðu kjörbréf 56 fulltrúa frá 13
sambandsfélögum. Umiræður um
kjörbréfin urðu ekki frekari, og
var tillagan samþykkt.
Forseti þingsiins var kjörirun
Böðvar Steinþórsson, bryti, fyrri
varaforseti Halldór HermanfnK-
son, skipstjóri, ísafirði, og síðari
varaforseti Ólafur Valur Sigurða-
son, stýrimaður. Þingritarar: Hró-
bjartur Lúthersson og Friðfinm.-
ur Árnason.
Þiimgfuntdi var síðan frestað kL.
13.30.
Fundur hófst eftitr hádegls-
verðarhlé kl. 13.30 og voru þá
kosnar þingnefndir og síðan var
Framltald á bis. 14,