Morgunblaðið - 27.01.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUINBLABIÐ, FIMMTUDAGLTR 27. JANÚAR 1972
Oiígefandl hff. Áwdkur, R&yiojavflí
Fnamfkvaamdaatiórl Harafdur Sveinsson.
RJtatjóirar Matiihías Johatwessen,
Eýjólifur Konráð Jórisson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
RrtstfómarfuHtnói Þiorbgöm Guðmundsson.
Fréttastjór! Bjarn Jólhannsson.
Auglýsingastjöri Árni Gerðar Krlstinsson.
Rftstjórn og affgreiðsia Aðaistrsetl 9, sfmi lð-100.
Augiýsingar Aðalstræti 6, sfmf 22-4-80.
AdkriftargjaW 228,00 kr 6 mánuði irvnaniands
í fausasöTu 16,00 kr eirvtakið.
FRIÐARTILLÖGUR NIXONS
TTinar nýju friðartillögur
Nixons Bandaríkjaforseta
í Víetnamstríðinu koma þeim,
sem fjarri standa þessum
mikla harmleik, fyrir sjónir
sem mjög aðgengilegar fyrir
hinn stríðsaðilann. Banda-
ríkjaforseti hefur boðizt til
að kalla heim allt herlið
Bandaríkjanna og banda-
manna þeirra frá Suður-Víet-
nam innan sex mánaða frá
undirritun samkomulags um
afhendingu stríðsfanga. Hann
hefur lagt til, að vopnahléi
verði komið á í Indó-Kína.
Hann hefur einnig skýrt frá
því, að náist samkomulag um
þessi atriði skuli Thieu, for-
seti Suður-Víetnams, segja af
sér og nýjar forsetakosningar
fara fram í landinu, m.a. með
þátttöku hinnar svonefndu
Þjóðfrelsisfylkingar. Hefur
orðið samkomulag um þetta
atriði milli ríkisstjórna
Bandaríkjanna og S.-Víet-
nams.
Á undanförnum mánuðum
hefur Nixon hvað eftir annað
komið á óvart með stefnu-
breytingum í utanríkismál-
um. Raunar hafa menn búizt
við því, að innan tíðar kæmi
fram tilboð af hálfu Banda-
ríkjamanna um heimköllun
alls herafla þeirra í Suður-
Víetnam gegn afhendingu
stríðsfanga. Hins vegar vekur
það mikla athygli, að einn
helzti ráðgjafi forsetans,
Henry Kissinger, hefur á
undanförnum 30 mánuðum
farið 12 leynilegar ferðir til
Parísar til þess að ræða við
samningamenn Norður-Víet-
nama þar um leiðir til lausn-
ar Víetnam-stríðinu.
Nixon hefur lagt til, að ná-
ist samkomulag um vopnahlé
í Indó-Kína, skipti á stríðs-
föngum og heimflutning er-
lendra herja frá Suður-Víet-
nam, skuli núverandi forseti
landsins segja af sér og nýjar
forsetakosningar fara fram.
Tók hann sérstaklega fram í
ræðu sinni í fyrrinótt, að gert
væri ráð fyrir, að Þjóðfrelsis-
fylkingin tæki þátt í þeim
kosningum.
Undirtektir Norður-Víet-
nama í hinum leynilegu við-
ræðum þeirra og Kissingers
undanfarna mánuði munu
hafa valdið Bandaríkjaforseta
vonbrigðum. Vel má vera, að
þeir líti svo á, að Nixon eigi
fárra kosta völ. Almennings-
álitið í Bandaríkjunum krefj-
ist þess, að allt bandarískt
herlið verði kallað heim frá
Víetnam og í vor muni alla
vega ekki verða eftir nema
nokkrir tugir þúsunda banda-
rískra hermanna. Þess vegna
er vel hugsanlegt, að leiðtog-
ar Norður-Víetnam líti svo á,
að engin ástæða sé til þess
fyrir þá að fallast á skilyrði
fyrir brottför herliðs, sem
hvort sem er sé á heimleið.
En reynslan hefur sýnt að
óráðlegt er fyrir þá sem
þykjast hafa öll ráð í sínum
höndum að láta kné fylgja
kviði. Af þeim sökum geta
kommúnistar í N.-Víetnam
nú átt á hættu að missa áróð-
ursvopnið úr höndum sér.
Á hinn bóginn er á það að
líta, að styrjöld hefur hrjáð
þjóðir Indó-Kína í aldarfjórð-
ung. Jafnvel þótt allt banda-
rískt herlið verði á brott frá
Víetnam, halda styrjaldar-
átökin áfram, ef ekki tekst
að koma á vopnahléi og friði.
Þess vegna er ekki ólíklegt,
að tillögur Bandaríkjaforseta
muni njóta stuðnings víða
um lönd og almenningsálitið
þrýsti enn á um það, að þess-
um átökum linni.
Útflutningsiðnaðurmn
og skattalögin
Með aðild íslands að EFTA
var lögð rík áherzla á
nauðsyn þess að hefja upp-
byggingu nýs útflutningsiðn-
aðar til þess að skjóta fleiri
stoðum undir gjaldeyrisöflun
þjóðarinnar en verið hefur. I
sambandi við EFTA-aðild
okkar náðist samkomulag við
hin Norðurlöndin um stofn-
un Norræna iðnþróunarsjóðs-
ins, sem á fjögurra ára tíma-
bili mun veita um 1300 millj-
ónum króna til uppbyggingar
nýs útflutningsiðnaðar.
Annar þáttur í þessari
ákveðnu viðleitni til þess að
byggja upp nýja útflutnings-
atvinnugrein voru breytingar
þær á skattalögum fyrir-
tækja, sem fyrrverandi ríkis-
stjórn beitti sér fyrir á sl.
vetri. Tilgangur þeirra
skattabreytinga var sá, að ís-
lenzk fyrirtæki, sem bæði
keppa við fyrirtæki í öðrum
EFTA-löndum á heimamark-
aði og útflutningsmarkaði,
væru ekki ver sett skattalega
séð en samkeppnisaðilar
þeirra í öðrum löndum.
Nú hefur ríkisstjórnin hins
vegar lagt til, að þessum nýju
skattalögum verði breytt
þannig, að fyrirsjáanlegt er,
að skattaleg aðstaða íslenzkra
fyrirtækja versnar mjög og
þar með samkeppnisaðstaða
þeirra heima fyrir og erlend-
is. Með slíkum tillöguflutn-
ingi er í rauninni vegið að
þessari nýju útflutningsat-
vinnugrein og reynt að kippa
stoðunum undan nýjum út-
flutningsiðnaði.
XIST

ILLXDIS
LEIKRIT
UM PALACH
Á DÖGUNUM vair Irumsýning á Litla
sviði Konungloga leikhússins í Kaup-
mannahöfn á leikverkrnu „Palach“ efti-r
vestur-þýzka höfundinn Erwin Sylvan-
us. Leikritið hefur hvergi verið sýnt
áður. Dómar danskra gaignrýnenda um
verkið hafa verið heldur slsemir. Einn
segir í fyrirsögn: „Lifandi leikverk,
sem á erindi til nútímamaimna" en ann-
ar katlar það „mislukkaða minningar-
hátíð“ og telur það hafa fátt eitt til
brunns að bera, er réttlæti sýningu á
því nú.
Leikiritið gerist í Praig í janúar 1969;
Jan Patach hefur bremmt sig til bana og
þjóð hans er harmi lostin. Því kynnast
áhorfendur ekki Palach sjálfum, nema
í umsögnum ættingja hans og vina og
sumum þykir það ekki koma nógu vel
fram, hvað höftmdur ætiar að hafi orð-
ið þess valöaindi að hanrí tók þann kost
inn að helia yfir sig benisíni og kveikja
í sér á Wenzelstorgi. Það þykir duiga
skammt, að í leiknum endurtaka móðir
hans og unmiusta í sífellu þessi orð: „Það
var eitthvað í augunum á honum . . .
Höifundurinn, Erwin Sylvanus, segir þó
í viðtali að fyrir honum hafi vafcað að
spyrja, hvað hrærist í ungum manni,
sem grípur til þess ráðs að brenna sig
til bana; slíkt bafði þá ekki gerzt fyrr í
Evrópu. Sylvanus sagði: „Fleiri fóru að
dæmi hams, en í ljós kom alltaf að per-
sónuleg vandamál þeirra höfðu ráðið
úrslitum. Svo var ekki farið með Pal-
ach. Hann kom til meðvitundar eina
stund á sjúkrahúsinu og sagðí: „Ég
vildi gefa ljós og ég varð ljós. Lítið ekki
á mig sem hetju og fylgið ekki fordæmi
mínu.“
Danskir gagnrýnendur' telja það einn
mestan Ijóð á leikritinu að það nái ekki
til áhorfenda, ve'gna hinna löngu eiin-
ræðna sem hver persóna heldur — og
um innbyrðis samspil milii persóna segja
Erwin Sylvanus

danskir gagnrýnendur, naiumast vera
að ræða. Og það beri að harma, því að
einmitt þetta efni hljóti að vera mjög
gimilegt til íhugunair fyrir leikritahöf-
und, sem eigi það skáldlega innsæi sem
hefði dugað til að blása lífsanda og
sannfæringarkrafti í verkið.
Erik Bruhn
ERIK BRUHN
HÆTTUR
LISTDANSARINN Erik Bruhn, sem
hefur lengst af starfað í Bandaríkjun-
um, og getið sér þar mikla frægð, hef-
ur nú drogið sig í hlé, irúmlega fertuigur
að aldri, og tilkynnft, að hann muni ekki
dansa opinberlega framar. Hann hefur
daufheyrzt við öllum beiðnum um
kveðjudanssýningu og kveðst hættur
fyrir fullt og allt.
Bruhn nam ballett við Listdansskóla
Konunglega leikhússinis í Kaupmanna-
höfn, en fluttist til Bandaríkjanna fyrir
átján árum. Iðulega hefur hann þó kom-
ið fmm á sviði í Danmörku, svo og víð-
ar og verið leiðbeinamdi fjölda listdans-
skóla.
Ákvörðun Bruhns um að hætta dansi
á þeim aldri, sem venjulega er nefndur
bezti alduirinn, kom á óvart. Um er
kennt sjúkleika, en ekki hefur það ver-
ið staðfest. Mikil ramakvein voru upp
rekin víða og blómasendingum og
skeytum hefur rignit yfir dansarann; fólk
hefur stöðvað hann á götum New York
og vottað honum aðdáun síma.
Ballettsérfræðingiuir New York Tim-
es, Anna Kisselgoff, reit grein um Bruhn
af þessu tilefni og segir þar m.a.: „Hann
hefur verið kallaður mestur túlkandi
klassiskra balletta. Hann hefur einnig
verið sá dáðasti.“ í samtajli við Kisael-
goff sagðist Bruhn nú mundu taka sér
ferð á hendur til Evrópu og gælir við
þá hugmynd að fást við ritstörf og jafn-
vel semja kvikmyndahandrit. Um
ákvörðun sína að hætta dansi, seg.ir
Bruhn við Kisselgoff: „Þegar ég hafði
ákveðið að hætta fannst mér sem ég
befði losn-að undam fargi. Dansferill
minn hefur verið eins og langt og undur-
samlegt ástarævintýri. Þar sem ég hef
íhaldssamar skoðanir á mörgu hef ég
heldur ekki gafið mér tíma til að eiga
önnur ævintýri. Nú hef ég öðlazt frela-
ið. Það hef ég ebki þurft fram að þessu,
en einmitt núna er ég reiðubúimn að
meðtaka það.“
Rit Heimilis-
iðnaðarfélagsins
RIT Heimilisiðnaðarfélags Is-
ianids, Hugur og hönd, er komið
út. Er forsíðumymd og fyrstu
tjvær greinamar að þessu siinini
uim ísllienzka roðskjó. Þá eru þar
uppsbrifitir af þremur húfum úr
ísiienzkri uLl, sem danski hömnuð-
urinin Ase Luirtd Jensen gerði, en
hún bom himigað sem kuinnuigt er
og hafði sýnimigu á prjónavörum
þeim, sem hún hafði hamnað úr
íslenzkri uiIIL Eininig eru í riit-
iirnu uppstoriiftir aif prjómalkjól,
húfiu, vettlingum, værðarvoð o.fil.
í riitimu er eimniig firóðlegt er-
imdi um heimilisáðnað og tóm-
stundir, sem Guy vom Weissen-
berg flutiti á 14. þimgi morrænma
heiimiiliisiðiniaðarfiélliaga. Og firú
Auður Sveimsdóttir storiifar gwim
um verzlum Ágústu Svensmm.
Kenmt er hvemiig á að hregða
gjörð, saigt firá krótoarefsltoefili o.fl.
Er ritið að venju sérleiga fiaiBiegt
og vandað.
1 riifinefind eru Víigdís Pátedétt -
ir, Gerður Hjörteifsdótfiir, Siig,-
ríður Halidórsdóttir, HðlimfirSðuc
Ámadóttir og Auður Sveins-
dóttir.