Morgunblaðið - 02.02.1972, Blaðsíða 10

MOftGÚNBLAÐrÐ, MIÐVIKLTDAGUR 2. FÉBRÚAR 1972 ;
10
Stefna Brandts í
meðförum þingsins
WHly Brandt
Naumur meiri hluti.
Margar torfær-
ur í vegi fyrir
samþykkt '
samninganna
við Pólland
og Sovétríkin
!■■■■■
Á vestur-þýzka Sambands-
þinginu er unú hafnar upiræð-
ur um þau málefni, sem kunna
að skipta sköpum fyrir framtíð
Evrópu. Er þar um að ræða
staðfestingu Sambandsþingsins
á samningum þeim, sem gerðir
voru við Sovétríkin og Pól-
land 1970 og Willy Brandt
kanslari hefur þegar undirrit-
að. Fyrir þá stefnu kanslarans
sem nefnd hefur verið „Ostpoli
tik“, verður þetta úrslitaþol-
raun en þarna er um að ræða
hina umdeildu tilraun Brandts
til þess að koma á vinsamleg-
um samskiptum milli Vestur-
Þýzkalands og kommúnistaríkj
anna í Austur-Evrópu.
Fáist Sambandsþingið ekki
til þess að staðfesta þessa samn
inga, þýðir það í rauninni enda
lok þeirrar stefnu, sem Brandt
kanslari hefur fylgt gagnvart
kommúnistaríkjunum. Það
myndi einnig hafa í för með sér
stjómmálakreppu innanlands í
Vestur-Þýzkalandi, þar sem
ríkisstjórn Brandts myndi nær
örugglega segja af sér og nýj-
ar þingkosningar látnar fara
fram mun fyrr en annars ætti
að vera, en þær eiga að fara
fram síðari hluta árs 1973.
ÁHRIFIN Á
A1LWÖÐAVETTVANGI
Atkvæðagreiðslan um samn-
ingana hefur ennfremur áhrif
langt út fyrir landamæri Vest-
ur-Þýzkalands. I hinum flóknu
samantengdu samningum milli
austurs og vesturs um bætt
samskipti er staðfesting fram-
angreindra samninga mesta
hindrun, sem ryðja verður úr
vegi á þeirri löngu leið, sem
fara verður, unz kalda stríðið
er fullkomlega úr sögunni i
Evrópu.
Ef staðfesting samninganna
næði ekki fram að ganga, væri
þar með úr sögunni það sam-
komulag fjórveldanna um Ber-
lín, sem undirritað var í sept-
ember sl. Sovétríkin hafa gert
það Ijóst, að þau muni ekki
undirritað endanlega samþykkt
um, að Berlínarsamkomulagið
taiki gildi, fyrr en samn-
ingarnir við Bonnstjórnina
hafa verið staðfestir fullkom-
lega.
Þetta myndi síðan binda
enda á allar vonir um, að marg
umtöluð öryggisráðstefna Evr-
ópu yrði nokkru sinni kölluð
saman. Bandalagsríki Vestur
Þýzkalands innan NATO hafa
gert það að fyrirfram skilyrði
fyrir frekari áfanga í átt til
þessarar öryggisráðstefnu, að
Berlínarsamkomulagið nái
fram að ganga. Þá væri einn-
ig farin forgörðum vonin um,
að unnt verði að koma á við-
ræðum milli NATO og Varsjár
bandalagsins um fæikkun í her-
liði í Mið-Evrópu.
I stuttu máli sagt eiga báðar
deildir Sambandsþingsins í
Bonn eftir að verða sá vett-
vangur á næstu vikum, þar sem
tekin verður ákvörðun um,
hvað næst verði gert í viðleitn
inni til bættrar sambúðar í
Evrópu. En þrátt fyrir það að
líkurnar virðist nú vera fyrir
því, að meiri hluti fáist í at-
kvæðagreiðslunni um staðfest-
ingu samninganna, er sú niður
staða f jarri því að vera vís.
PRÓFRAUN 1
S AMB ANDSÞIN GINU
Til þess að vinna sigur verð
ur stjórn Brandts kanslara að
koma samningunum heilu
og höldnu yfir flókna röð af
torfærum. Þegar hefur verið
hafizt handa í þessu efni, þvi
að nokkrar vikur eru liðnar,
frá þvi að laganefnd efri deild
ar Sambandsþingsins (Bundes-
rat) tók samningana til með-
ferðar.
EFTIR
JOHN M.
GOSHKO
Þau atvik eru nær óteljandi,
sem kunna að koma upp í með
ferð samninganna á þingi. Al-
mennt er þó gert ráð fyrir því,
að úrslitastundin renni upp í
júní, þegar að því kemur, að
ríkisstjórnin verður að ná sam-
an þeim 249 atkvæðum, sem
þarf til staðfestingar samning--
unum í neðri deild Sambands-
þingsins (Bundestag).
Það, sem ræður þessari
„töfratölu", er sú staðreynd,
að ríkisstjórnin, samsteypu-
stjórn jafnaðarmanna og lítils
borgaralegs flokks, frjálsra
demókrata, sem lýtur forystu
Walter Scheels utanríkisráð-
herra, hefur 251 sæti í neðri
deild Sambandsþingsins á móti
245 sætum stjórnarandstöðunn
ar, kristilegra demókrata. Með
öðrum orðum, meiri hluti
stjómarinnar er ekki meiri en
sex atkvæði.
1 efri deildinni, þar sem sæti
eiga fulltrúar stjórna þeirra 10
fylkja, sem mynda Sambands-
lýðveldið, hafa kristilegir
demókratar meiri hluta, 21:20.
Sá möguleiki er fyrir hendi, að
kosningar þær, sem fram eiga
að fara í Baden-Wúrtenberg í
apríl, kunni að breyta þessu
hlutfalli, en flestir stjórnmála-
fréttaritarar eru þeirrar skoð-
unar, að kristilegir demókrat-
ar muni halda yfirráðum sín-
um í fylkinu og þannig halda
núverandi skipan Sambands
ráðsins (efri deildarinnar)
óbreyttri.
BARÁTTA FYRIR
STADFESTINGUNNI
Með þessar tölur í huga eru
líkurnar á þvi, að baráttan fyr
ir staðfestingunni á samningun
um verði hörð og fari fram
nokkurn veginn með eftirfar-
andi hætti.
Samningarnir ættu að kom
ast yfir ýmiss konar torfærur
í nefndum í þingdeildunum báð
um og standa andspænis sinni
fyrstu mikilvægu prófraun, er
neðri deild Sambandsþingsins
greiðir atkvæði um þá í maí. 1
þeirri atkvæðagreiðslu þarf að
eins einfaldan meiri hluta til
þess, að samningarnir nái fram
að ganga og gert er ráð fyrir,
að stjórninni takist þetta án
erfiðleika.
En síðan verður að leggja
samningana fyrir efri deildina,
þar sem kristilegir demókratar
fella nær örugglega með meiri
hluta sinum staðfestingu samn
inganna. Þá væri komin upp
sú þræta, hvort efri deildin
gæti hindrað neðri deildina í
því að staðfesta samningana,
þrátt fyrir það að þeir hefðu
verið felldir í efri deildinni.
Líklegasta niðurstaðan í
þessu efni þykir sú, að neðri
deildin hafi heimild til þess að
taka ráðin af efri deild-
inni. En það verður að gerast
með hreinum meiri hluta þing-
manna þar eða 249 atkvæðum
og það er stór spurning, hvort
ríkisstjórninni tekst að fá því
framgengt.
Af 224 þingmönnum jafnaðar
manna hefur einn, Herbert
Hupka, gefið í skyn, að hann
hyggist greiða atkvæði gegn
staðfestingu samninganna, en
víst þykir, að allir hinir muni
styðja Brandt.
FR-IÁLSIR DEMÓKRATAR
Þá eru eftir þingmenn
frjálsra demókrata, sem eru 27
að tölu. Vitað er, að sum
ir þeirra eru i verulegum vafa
varðandi samningana. Ef að-
eins einn þeirra brygðist
flokksaganum, yrði það senni-
lega til þess að ýta af stað
Skriðu, sem hefði i för með sér
endalok samninganna.
Eins og er virðist ríkisstjórn
in örugg um, að allir þingmenn
frjálsra demókrata, hvaða efa-
semdir sem þeir annars kunna
að ala með sér, muni reynast
Walter Scheel
Treystir á flokksagann.
henni hollir. 1 stjórnarbúðun-
um er talið, að einungis Hupka
eigi eftir að skorast unaan
merkjum, þegar að lokahríð-
inni kemur og að þannlg
hafi stjórn Brandts 250 at-
kvæði eða meira en nauðsyn-
legan hreinan meiri hluta.
Þetta er eina von ríkisstjórn
arinnar, úr því að hún getur
ekki vænzt neins einasta at-
kvæðis frá stjórnarandstöð-
unni, enda þótt talið sé, að
nokkrir þingmenn kristilegra
demókrata séu persónulega
fylgjandi staðfestingu.
Vandamál kristilegra demó-
krata er það, að leiðtog-
ar þeirra, þeirra á meðal hinn
nýi formaður flokksins og
kanslaraefni, Rainer Barzel,
tóku í upphafi þann kostinn að
snúast gegn „Ostpolitik ‘
Brandts. Að undanförnu hafa
komið upp nokkrir eftirþank-
ar varðandi þessa afstöðu, en
almennt er tilfinningin inn
an flokksins andvíg samningun
um, svo að Barzel hefur í
rauninni átt þann einn kost að
fylgja straumnum.
Afleiðing þessa er sú, að for-
ystumenn kristilegra demó-
krata hafa tekið þá ákvörðun,
að eina leiðin til þess að við-
halda trausti flokksins á með-
al kjósenda sé að halda áfram
algjörri andstöðu við samning-
ana, þar til yfir lýkur.
AFSTAÐA BARZELS
1 þvi skyni að réttlæta við-
horf flokks síns hefur Barzel
tekið þá afstöðu, að samning-
arnir feli í sér tilraun til þess
að kljúfa Vestur-Þýzkaland
frá bandamönnum sínum í
vestri og að samningarnir
geymi í sér ógnun við þá lang-
þráðu draumsýn, að Þýzka-
land verði að lokum sameinað
að nýju.
En þrátt fyrir að enginn
myndi segja það opinberlega,
þá er sú skoðun útbreidd á með
al stjórnmálamanna í Bonn, að
Barzel þrátt fyrir einarða and-
stöðu sina myndi ekki líka það
svo miður, þótt hann yrði und-
ir í baráttunni gegn samning-
unum.
Samtimis því sem Barzel
vinnur af ofurkappi að því að
verða kanslari, gerir hann sér
grein fyrir áhættunni, sem
felst í því að ná því embætti
með því að kollvarpa „Ostpoli-
tik“ Brandts. Ef samningarnir
yrðu felldir, kæmust samskipti
Bonnstjórnarinnar gagnvart
kommúnistarikjunum aftur á
freðið stig kalda stríðsins og
Barzel yrði í augum sovézkra
stjórnarvalda tákn þýzkrar
hefndarhyggju.
Það er þetta, sem kynt hef-
ur undir þann grun, að Barzel
tounni sjálfur, persón ulega
að taka upp langsýnni stefnu
og finna annað mál, sem not-
færa .mætti til þess að koma
honum í kanslarastöðuna.
Samkvæmt því sem sagt var,
á það að vera áætlun hans að
halda áfram uppi andstöðu en
vona samtímis, að Brandt tak-
ist að fá nægilega mörg at-
kvæði til staðfestingar samn-
ingunum.
Ef sú er raunin, að Barzel
hugsar á þennan veg, gæti það
haft í för með sér mikilvægar
afleiðingar með tilliti til þess,
sem kann að gerast eftir at-
kvæðagreiðsluna um staðfest
ingu samninganna. í fyrsta lagi
væri Barzel þá kominn í þá að-
stöðu að geta sagt kristilegum
demókrötum, að „Ostpolitik"
Brandts væri orðin staðreynd
og síðan gæti hann byrjað að
milda andstöðu flokks síns
gagnvart sumum þáttum í við
leitninni til bættrar sambúðar,
sem verða munu á leiðinni
lengra framundan. Þá
gæti Barzel einnig átt þátt í
þvi að sneiða hjá háskalegum
tilraunum á siðustu stúndu til
þess að kollvarpa samningun-
um þrátt fyrir samþykki þings
ins.
HÆSTIRÉTTUR
Slíkar tilraunir myndu fyrst
og fremst beinast að því að
sannfæra hæstarétt Sambands-
lýðveldisins um, að samningarn
ir næðu til málefna í tengslum
við friðarsamninga eftir heims-
styrjöldina síðari. Ef hæstirétt
ur féUist á þetta sjónarmið,
yrðu samningarnir að fá sam-
þykki tveggja þriðju hluta at-
kvæða bæði í neðri deild
(Bundestag) og efri deild
(Bundesrat) Sambandsþingsins,
en það er meiri hluti, sem er
langt fyrir ofan það mark, sem
Rainer Barzel.
ríkisstjórn Brandts ræður yfir.
Öll spurningin um það, hver
það er nákvæmlega, sem lagt
getur þetta mál fyrir hæstarétt
og undir hvaða kringumstæð-
um, er vafin þykkum skýjum
mismunandi lagaskoðana. Ef
málið fer svo langt, þá er samt
sú skoðun almennust á meðal
lögfræðinga, að niðurstaða
hæstaréttar verði á þann veg,
að samningarnir þurfi ekki tvo
þriðju hluta atkvæða.
Fyrir þessu er samt engin
vissa og jafnvel þó að tilraun
til þess að fella samning-
ana fyrir dómstólum mistækist
á endanum, þá gæti slíkt engu
að siður orðið til þess að tefja
gildistöku samninganna um
óákveðinn tíma.
Margir af ákafari andstæð-
ingum samninganna í hópi
kristilegra demókrata hafa hót
að að fara svona að, ef nauð-
syn krefur. Barzel hefur hins
vegar gætt þess vandlega,
að láta sjálfur ekki i ljós neina
skoðun á þessu máli.
Margir stjórnmálafréttaritar
ar telja hann eindregið andvíg
an hugmyndinni um að láta
málið fara fyrir hæstarétt. Ef
svo er, gæti farið svo, að hann
tæki að sér lykilhlutverk einn
góðan veðurdag í þá átt að fá
stuðningsmenn sína ofan af því
að láta hæstarétt fjalla um lög
mæti samninganna.