Morgunblaðið - 02.02.1972, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 1972
21
- MARSHALLHJÁLPIN
Frumhald af bls. 11.
ar munu lengi minnast Marshall
aðstoðarinnar með þakklæti.“ Ég
vildi óska þess að þessi orð hans
reyndust einnig sannmæli. En
er þetta ekki þegar gleymt öll-
um fjöldanum?
En sagan um velvild Banda-
rikjanna til uppbyggingar ís-
lenzks efnahags, er ekki öli sögð
enn. Eftir að Marshall-aðstoð-
inni lauk stóð svo á að erfitt
var um lántökur á hinum frjálsa
lánamarkaði heimsins um nokk-
ur ár. En áfram þurfti að fram-
kvænia hér heima. Rafmagns-
skortur var að verða. Efra-Sog
þurfti að virkja. Þá brugðust
Bandaríkin enn vel við árið
1957 og lánuðu til þessara fram-
kvæmda svo hún varð veruleiki.
Hér má líka minna á, að lengi
var talað um að byggja hér sem-
entsverksmiðju. Sá draumur rætt
ist vegna skilnings og velvilja
Bandaríkjanna. í Danmörku var
mótvirðissjóður frá Marshall-
tímabilinu. Bandaríkin stuðiuðu
að því að af þessu fé fékkst lán
og Sementsverksmiðjan varð
veruleiki. Þessi framkvæmd
hefði ekki komist á þá, nema fyr
ir þessa miklu fyrirgreiðslu.
Ég tel rétt að minna hér einn-
ig á að Bandaríkin hafa lagt sig
fram um að beita áhrifum sin-
um til batnandi efnahags og
betra lífs fyrir fólkið í öðrum
heimsálfum. Bandarikin voru
stærsti aðilinn að stofnun upp-
byggingarbanka Latnesku-
Ameríku, sem á stuttum tíma hef
ur áorkað miklu til bætts efr.a-
hags á sínu starfssviði. Sömu
sögu er að segja um þátttöku
Bandaríkjanna við stofnun Asíu
bankans, sem starfar að auknum
framkvæmdum og bættum hag
Asiuþjóða. Lika hér voru Banda
ríkin stærsti þátttakandinn. Það
má líka minna á að í tið Tru-
mans forseta stofnuðu Bandarik
in til Aiþjóðlegrar tækniaðstoð
ar, og i tíð Kennedys forseta
var stofnað til „Alliance of Pro-
gress“ við þjöðir Latnesku-
Ameriku. Hvort tveggja ætlað
til hjálpar þeim þjóðum sem
vildu hjálpa sér sjálfar til betri
lífskjara. Þannig er saga þessar
ar þjóðar og margra ríkisstjórna
hennar, fjárframlög og styrkir
til þeirra, sem vilja reyna að
hjálpa sér sjálfir.
Ég hef hér dvalið við efna-
hagsmál. Hef minnt á ágæta for
ustu Bandarikjanna um uppbygg
ingu víða um heim. Mér þykir
rétt að bera fram þá fyrirspurn
til hvers og eins, sem hér er
staddur, hvernig væri umhorfs á
íslandi í dag ef stuðnings og
skilnings Bandaríkjanna á þörf
um okkar hefði ekki notið hér á
landi. Hver heilvita maður hlýt
ur að sjá glögglega fyrir augum
sér svar við þeirri spurningu.
En efnahagsmál og peninga
mál er ekki allt. Það sem er dýr
mætast hverjum manni og hverri
þjóð er frelsið. Frelsi til að hafa
sínar eigin skoðanir og frelsi til
að framsetja þær, frelsi til að
ferðast og kynnast lífsháttum
annarra þjóða og frelsi til þess
óáreittir að dýrka og tilbiðja
sinn drottin sem einum og sér-
hverjum hentar bezt.
Þetta dýra orð frelsi er bann-
fært meðal þjóða sem telja meir
en eitt þúsund milljönir manna.
Við á íslandi, við í Vestur-
Evrópu njótum þess, og njótum
þess til fulls. Ættum við ekki að
staldra við og minnast þess, að
það voru Bandaríkin, sem höfðu
forgöngu um stofnun Atlants
hafsbandalagsins og það er frá
þeim sem mesti styrkurinn hef-
ur komið til að viðhalda því. Er
það ekki fyrir tilveru þessa varn
arbandalags, að í Vestur-Evrópu
ríkir það frelsi, sem þeir eru
sviptir sem austar búa á megin-
landi Evrópu.
Er vafi i nokkurs manns huga
um það, að kalda stríðið væri
orðið enn kaldara hefði þetta
bandalag ekki verið til. Er vafi
í nokkurs manns huga um það,
að sú þíða, sem talin er nú kom-
in i þennan kulda, sú þíða hef-
ur fengizt fyrir eindregna sam-
stöðu þeirra þjóða á Vesturlönd
um, sem unna frelsinu meira en
nokkru öðru. Er nokkur vafi á,
að ef nú heppnast að opna heil-
brigðar dyr til Austur-Evrópu
til betri samskipta, þá er þetta
vegna þess, að haldið hefur ver-
ið með einurð og í samstöðu á
málum frelsisunnandi þjóða vest
ursins. Minnumst þá þess hver
það var, sem gekkst fyrir mál-
inu og veitti því styrk og hafði
þrautseigýu til að halda út þar
til bati fékkst.
Ég tala hér um frelsi, frelsi
manna og þjóða. Það skiptir
öllu að þetta dýra orð sé ekki
aðeins á vörum manna heldur
lika framkvæmd í verki. Banda
ríkin hafa hreinni skjöld í þessu
efni en ýmsar þjóðir Evrópu.
Bandaríkin hafa ekki farið I
styrjöld tii þess að undiroka
sigraðar þjóðir, þau hafa ekki á
okkar dögum lagt hönd að því,
að kúga nokkra þjóð til undir-
gefni við sina siði og sína stjórn
arhætti. (Ekki heldur í þvi
óhugnanlega og sorglega striði,
sem enn geisar milli þjóða í
Asiu). Þau hafa þvert á móti
styrkt sigraðar þjóðir til-velmeg
unar og framfara. Glöggt dæmi
um þetta eru viðskipti þeirra við
Japan. Þar hefur vaxið upp vel
megun, atorka og framfarir, eftir
síðustu heimsstyrjöld undir leið-
sögn Bandaríkjanna, áður
óþekkt þar i landi.
Árið 1944 gaf Lýðveldisstjórn
in yfirlýsingu um utanríkismál.
Hún var að efni til sú, að ísland
vildi kappkosta, að eiga vinsam
leg, heilbrigð og góð viðskipti
við aliar þjóðir. Ég held að allar
rikisstjórnir okkar siðan hafi
lýst yfir því sama. Þetta er heil-
brigð utanrikisstefna og raunar
sú eina sem til mála kemur fyrir
okkur. Við skulum því kapp
kosta áfram, eins og hingað til,
að lifa samkvæmt þessu.
En ef við komumst í þá að-
stöðu, að þurfa að velja okkur
stöðu með einum hópi þjóða frek
ar en öðrum, þá skulum við
muna reynslu liðins tíma og
treysta bezt þeim, sem í verki
hafa sýnt okkur og öðrum góð
vild, skilning og réttlæti.
Með því mun okkar litlu þjóð
farnast bezt.
- Bókmenntir
Franilmld af bls. 18
á valdi skáldlegrar ímyndunar.
Gamli-Björn segir frá sérkenni-
legum persónuleika í Suður-
sveit.
Ritdómarinn Þórbergur Þórð-
arson er kynntur í greinum um
sjálfsævisögu Theódórs Frið-
rikssonar 1 verum og Horn-
Jstreridingabók Þorleifs Bjarna
sonar. Þórbergur er óvæginn rit
dómari, sem segir bæði kost og
löst á bókum. En um veiku hlið-
arnar verður honum þó bíð-
ræddara og kröfur hans um
vandvirkni og nákvæmni nálg-
ast oft smásmygli. Sameiginlegt
þessum tveimur ritdómum er að
þeir láta mikið uppi um listræn
vinnubrögð Þórbergs sjálfs, en
dlömurinn um í verum verður
um leið dæmisaga um hina
ódrepandi þörf íslensks alþýðu-
manns til að tjá reynslu sína í
rituðu máli og bjarga þannig
írá gleymsku merkum heimild-
um um lífsbaráttu þjóðarinnar.
Skrif Þórbergs urn Theódór
Friðriksson gætu sjálfsagt orðið
tilefni til að rifja upp þann
vonda aðbúnað, sem íslenskir
rithöfundar búa við enn í dag.
Satt að segja hlýtur sá grunur
að vakna, að íslenskum ráða-
mörinum sé enn i mun að
slökkva neistann í þeim kyn-
legu mönnum, sem þrátt fyrir lit
il sem engin laun eru að burð-
ast við að setja saman bækur,
oftast í stopulum tómstundum.
Önnur heimild um taugastríð rit
höfundar er Opið bréf til fjár-
veitinganefndar, þar sem Þór-
bergur ræðir m.a. um þann „gal
eiðuþrældóm" að skrifa vandað
ar bækur, vera góður rithöfund
ur: „Uppkast eftir uppkast,
breyting efti-r breytingu, hrein-
skrift eftir hreinskrift, aftur
uppkast, ennþá breyting, að
nýju hreinskrift, einum átta, tiu
tólf sinnum, þar til manni loks-
ins finnst maður hafa formað
setninguna rétt, fundið - hin
réttu orð, sett saman hin réttu
atkvæði."
Það er ekki lítið, sem rithöf-
undur, sem vill ná árangri, verð
ur að leggja á sig. Þórbergur
segir um vinnutima sinn:
„Venjulegur vinnutími minn, eft
ir að ég byrja að hreinskrifa
fyrsta uppkastið, er frá klukk-
an sjö, átta til níu á morgnana
og heldur áfram til tvö og þrjú
á næturnar, með tveggja til
fjögra stunda hvíld að deginum
og á kvöldin." Vitnisburður
Þórbergs er birtur hér vegna
þess að margir virðast haida að
líta beri á ritstörf sem dægra-
dvðl.
1 Einum kennt — öðrum bent
er víða að finna leiftrandi dæmi
um ritsnilld Þórbergs Þórðar-
sonar. Þó eru veigalitlir hlut-
ir innan um, enda val efnis I
bókina sérviskulegt, Þórbergi
siður en svo greiði gerður með
því að vekja upp sjónarmiðin í
sumum greinunum. Samsærið
gegn mannkyninu nefnist ein
greinin og gengur út á það að
sanna að Rússar séu friðarsinn
ar en Atlantshafsbandalagið ár-
ásarbandalag. Þórbergur vísar
öllu tali um yfirgang og ásælni
Rússa á bug og kallar þá menn
„ærulaus ræxni", sem ekki rísa
gegn aðild Islands að Atlants-
hafsbandalaginu. Við líkan tón
kveður í ræðunni Nýr heimur í
sköpun, en hún var flutt á fer-
tugsafmæli rússnesku byltingar
innar 7. nóv. 1957. Þar tekur
Þórbergur sér fyrir hendur að
verja Soyétskipulagið af mikl-
um ákafa, meira að segja virð-
ist honum ekkert athugavert
við hið sovéska „frelsi". Vel að
merkja: ræðan er flutt eftir
uppreisnina i Ungverjalandi og
uppljóstranir Krústjoffs á 20.
flokksþinginu. Röksemdir Þór-
bergs, sem réttara væri að kalla
einsýni og pólitískan barnaskap
ber Mái og menning nú á borð
fyrir lesendur.
Það hefur fleira gerst, sem
gerir skoðanir Þórbergs enn öm
urlegri: Tékkóslóvakiumálið og
linnulausar ofsóknir gegn andans
mönnum í Sovétríkjunum. Æltla
má að Krishnamurti hafi haft
rétt fyrir sér á Stjörnuþinginu
í Ommen vorið 1932 þegar hann
svaraði þeirri spurningu Þór-
bergs afdráttarlaust neitandi
hvort sósíalískt þjóðskipulag
lyfti mönnum til andlegs þroska
1 nýlegu Opnu bréfi til Kristins
E. Andréssonar talar Þórbergur
um að þeir sitji „lamaðir úti á
pólitísku dauðahafi“. Ekki er
«nóg að kenna ófullkomleika
mannanna um þau örlög og
halda áfram að verma sig við
minningar um hugsjón, sem
reyndist tálsýn þegar betur var
að gáð. Það hefði verið nær að
taka mark á Krishnamurti.
.lóhann Hjálniarsson.
Góður árangur
Ailmargir beztu sundmenn
Svia dvelja 1 Bandaríkjunum við
nám og æfingar í vetur, en einn
þeirra, Gunnar Larsson er talinn
eiga góða möguleika á verðlaun-
um í Miinohen. Nýlega keppti
hann og fleiri landar hans á
sundmóti í Las Palmas og urðu
þar sigursælir. Gunnar sigraði í
200 metra fjórsundi á 2:17,3
mín., en Hans Ljungberg varð
annar á 2:19,2 min. í 100 metra
skriðsundi sigraði Bert Bergs-
man á 55,2 sek og i 100 metra
bringusundi sigraði Göran Eriks
son á 1:14,6 min. Gunnar Lars-
son sigraöi svo í 200 metra
skriðsundi á 2:01,6 mín., en And
ers Bellbring varð annar
á 2:05,4 min. 1 100 metra bak-
sundi sigraði svo Bob Shoutsen
á 1:01,7 min.
Skrifstofustúlka
Iðnfyrirtæki vill ráða nú þegar stúlku til símavörzlu og almennra
skrifstofustarfa. Vélritunarkunnátta æskileg.
Þær sem vildu sinna þessu, sendi umsóknir til afgreiðslu
Morgunblaðsins, ásamt upplýsingum um menntun og fyrri
störf, fyrir 8. febrúar n.k., merkt: „Símavarzla/skrifstofustörf
— 962“.
Taflfélag Reykjavíkur
þakkar eftirtöldum fyrirtækjum þátttöku
í firmakeppni félagsins 1971.
Útvegsbanki islands
O. Ellingsen
T ryggingamiðstöðin
Sveinsbakari
Morgunblaðið
Tíminn
Bókav. isafoldar
Þjóðviljinn
Eimskipafélag islands
Vogafell
Sjóvá
K.R.O.N.
Heildv. Péturs Péturssonar
Verzl. Pfaff
Halldór Jónsson
Prentsmiðja Guðjóns Ó.
Sigurplast h.f.
Sölusamband ísl.
fiskframleiðenda
Blikk & Stál
Sápugerðin Mjöll
Timaritið Skák
Búnaðarbanki Islands
Sápugerðin Frigg
Steinavör
Borgarfell
Kristinn Guðnason
Sindrastál
Dún & fiðurhreinsunin
Axminster
Albert Guðmundsson
Armur h.f.
Bræðurnir Ormsson
Radióverkst. Hljómur
Rörsteypan
Happdrætti Háskóta islands
Ora
Dynjandi
Heildv. Lárusar Arnórssonar
Sparisjóður Hafnarfjarðar
Málning h.f.
S.i.B.S.
Asbjörn Ólafsson h.f.
Hótel Loftleiðir
istak h.f.
Silli & Valdi
Skóbúð Austurbæjar
Sláturfélag Suðurlands
Slippfélagið
Sparisjóður Reykjavíkur
og nágrennis
Sveinn björnsson & Co
Sportver h.f.
Stimpiagerðin
Sælgætisg. Freyja
Bón og þvottastöðin
Trygging h.f.
Vald. Poulsen h.f.
Vefnaðarvörubúð V.B.K.
Verksm. Vífilfell
Vöruflutningamiðstöðin
O. Westlund
Sögin h.f.
Vélasalan h.f.
fsbjörninn h.f.
J. Þorláksson & Norðmann h.f.
Lindu umboðið h.f.
Lúkasverkstæðið
S. Arnason & Co.
Sendibilastöðin h.f.
Steindórsprent h.f.
Vesturbæjar Apótek
Sólargluggatjöld h.f.
Alís h.f.
Björnsbakarii
Bólstrun Ásgrims Lúðvíkssonar
Bólstrun Harðar Péturssonar
ísaga h.f.
Marco h.f.
Offsetmyndir h.f.
S. Helgason
Landleiðir h.f.
isleifur Jónsson h.f.
Vikan
S.i.S.
Dósagerðin h.f.
Kápan h.f.
Páll Þorgeirsson & Co.
Rlkisútvarpið
Guðm. Jónsson & Co.
Hamborg h.f.
Gufubaðst. Sauna
Bókaútgáfan Fjölvís
Ölg. Egill Skallagrímsson
Ispan h.f.
Luktin h.f.
Smjörlíki h.f.
Veiðimaðurinn
Alþýðubrauðgerðin h.f.
Arnarfell h.f.
Baader þjónustan h.f.
Verzl.fél. Festí **>
Model Magazin
Dairy Queen
Hótel Saga
Nesco h.f.
Elmaro
Sólóhúsgögn h.f.
Sölumiðst. Hraðfrystihúsanna
H. G. Guðjónsson
Árbæjarbakari
Hljóðfæraverzl. Poul Bernbourg
Almenna Bókafélagið
Almennar Tryggingar
Bifreiðast. Bæjarleiðir
J. B. Pétursson
Blikksm. Glófaxi
Blossi h.f.
Sighvatur Einarsson & Co.
Ferðaskrifstofan Landsýn
Marinó Pétursson
Blikksmiðjan Grettir
Breiðholtskjör
Efnagerðin Valur
Egill Árnason
Farmasía h.f.
G. J. Fossberg
Georg Amundason
Bilaleikan Falur
Ferðaskrifstofa ríkisins
A. Johannsson & Smith
A. Wendel h.f.
Ágúst Armann h.f.
Bátanaust h.f.
Bernharð Petersen
Agúst Fjeldsted og
Benedikt Blöndal
Breiðholt h.f.
Fiat, Davið Sigurðsson
Hagkaup
Happdrætti D.A.S.
Flugfélag islands
Garðs Apótek
Hekla h.f.
Herradeild P. & Ó.
Lýsi h.f.
Kamabær
Leiftur h.f.
Radióstofa Vilbergs
& Þorsteins
Rammagerðin h.f.
Verkfræðist. Sigurðar
Thoroddsen
Prjónastofan Iðunn
Kr. Kristjánsson h.f.
Kr. Þorvaldsson & Co.
Kristján Siggeirsson h.f.
Kristján Ó. Skagfjörð
Iðnaðarbankinn h.f.
Ofnasmiöjan h.f.
Loftleiðir
Röðull, veitingahús
Alafoss h.f.
Kassagerð Reykjavíkur
Harpa h.f.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
og Þjóðvinafélagsins
Cudogler
Sementsverksmiöja ríkisins
Geysir h.f.
ístorg h.f.
Húsgagnahöliin
Johan Rönning h.f.
Sanivinnutryggingar
Matstofa Austurbæjar
Naust h.f.
Rima
Héðinn h.f.
Bílahlutir
Hamar h.f.