Morgunblaðið - 03.02.1972, Blaðsíða 10

10
MORGUN1BL.AÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3 FEBRÚAR 19F2
Einn ætti að vera
einum of mikið
Morgunblaðið birti fyrir
slktimmu grein eftir Kristján Pét
ursfson, deildarstjóra, þar sem
liann graffnrýndi stjórnvöld fyr-
tr „vítavert ábyrgðarleysi i
ávana- ogr fíknilyfjamálum." 1
þessarl grrein sagrði Kristján
m.a.: „áframhaldandi aðgrerðar-
leysi stjórnvalda stefnir þessum
málum í algrjöran voða, þvi út-
breiðsla þessara efna vex með
sMkum hraða." Hér fer á eftir
viðtal, sem Mbl. hefur átt við
Kristján Pétursson i framhaldi
af grrein hans. I þessu viðtali
skýrir Kristján ástandið í þess-
iwn efnum hér á landi; bæðl
þann vanda, sem að okkur
steðjar utan frá, ogr þann vanda,
seim skapazt hefur heima fyrir í
samhandi við Iyf jaávísanir á
ávana- ogr fíknilyf.
— Hversu stórt vandamál er
ávana- og fíkniefnaneyzla orð-
in hér á landi, Kristján?
— Þessari spurningu getur
enginn svarað með vissu. Þvi
valda alltof litlar rannsóknir og
aðgerðir til að leita sannleikans
í þessu máli. Hins vegar vitum
við með vissu, að þetta vanda-
mál er nú til staðar og það vex
óðfluga; eiginlega með hverjum
degirium sem líður.
Þær tölur, sem ég hef hér um,
eru engan veginn tæmandi, en
þær benda þó ótvírætt í rétta
átt. Ég tel mig því geta sagt,
að rannsóknir leiddu í ljós, að
milli 6—800 ungmenni nota
ávana- og fíkniefni að staðalri.
Þessar rannsöknir náðu aðeins
H1 suðvesturhorns landsins og
voru þó engan veginn tæmandi
fyrir það svæði. Þessar tölur —
6—800 ungmenni — er því al-
gjört lágmark. Þótt vandinn
væri nú ekki stærri en þetta,
mætti telja hann ærinn og til
þess fallinn að ráðast hart gegn
honum,
Og við skulum ekki gleyma,
að í hvert sinn, sem nokkur
giömm af kamabis, töflur af
LSD eða öðrum efnum, koma
inn í landið má reikna með
nokkrum hópi nýrra neytenda
og einhver hluti hans heldur
áfram og gerist varanlegir neyt
endur. Það er m.a. vegna þessa,
sem við megum ekki lengur
draga að snúast gegn vandan-
um af fullum krafti.
— Á hvaða aldri eru ung-
mennin, sem þú nefndir áðan?
— Rannsóknirnar beindust að
allega að ungmennum á aldri-
um 16—21 árs. Hvort neyzla
ávana- og fíkniefna er almennt
komin niður í yngri aldurs-
flokka, vitum við takmarkað
um. En þær upplýsingar, sem
fyrir Uggja, benda eindregið til
þess, að svo sé.
NEYZLAN KOMIN ÚT Á
LANDSBYGGHINA
— Er þetta vandamál bundið
við suðvesturhorn landsins ein-
göngu?
— Ég hef enga trú á því. Ég
þykist vita, að ávana- og fíkni-
efnaneyzla sé komin eitthvað út
á landsbyggðina, að minnsta
kosti til fjölmennari staða. Hún
er þó kannski í minni mæli þar
en hér.
Reynsla annarra þjóða er sú,
að það líði allt að 4—5 ár, þar
til greinilegar og áberandi af-
leiðingar af fíikniefnaneyzlu komi
fram í dagsljósið. Almennt er
þessu haldið leyndu af aðstand-
endum neytendanna og öðrum,
þar til í algjört óefni er komið.
Til þessa liggja ýmsar tilfinn-
ingalegar og þjóðfélagslegar
ástæður. Ég hef enga ástæðu til
að ætla, að reynsla okkar í þess
um efnum, verði önnur. En ein-
mitt af þessari reynslu annarra
þjóða ættum við að draga nokk-
urn lærdóm.
Eins og í pottinn er búið nú
hjá okkur, tel ég algjörlega
ófært að sinna þessum málum
— bæði vegna skorts á tækjum
og mönnum og svo skipulags-
leysis — þannig að unnt sé að
skila nokkrum verulegum ár-
angri.
—- Hvaða efni eru það aðal-
lega, sem íslenzk ungmenni
neyta?
— Aðalefnin eru LSD og
kannabis. Af öðrum ofskynjun-
arefnum má nefna meskalin, en
í Bandaríkjunum eru útbreidd
milli 10—20 skynvilluefni önn-
ur, þar á meðal STP, en áhrif
þess vara í um það bil þrjá
sólarhringa, PCP, DMT, 68,
Morning Glory, Psilocypin og
Psilocin svo nokkuð sé nefnt.
— Hvernig berast þessi efni
inn í landið?
— Þar er um þrjár aðalleið-
ir að ræða; póstinn, farþega og
áhafnir flutningafara og svo
varnarliðið á Keflavíkurflug-
velli.
Pósturinn hefúr til þessa ver-
ið aðalleiðin og er þar ýmissa
bragða neytt. En með auknu eft
irliti á póstinum, hefur magnið
meira færzt yfir á þá farþega,
sem til landsins koma, svo þeir
eru nú sennilega orðnir stærri
aðili í smyglinu en pósturinn.
Þetta er svo sem bara það,
sem við gátum reiknað með: Að
eftir þvi sem eftirlitið er hert á
einum stað, minnkar smyglið
þar í gegn og aðar leiðir koma
I staðinn. Svo verða farnar
skipulagðar ferðir til að ná í
efnin og reyndar er það vitað,
að slíkar ferðir eru þegar hafn-
ar.
LSD I-'RÁ
BANDARÍK-IUNUM OG HASS
FRÁ DANMÖRKU
— Hvaðan koma ávana- og
fíknilyfin hingað?
— Langmestur hlutinn kemur
frá Danmörku, síðan kemur Svi-
þjóð, þá England og Bandarik-
in. 1 einstaka tilviki kemur
þetta annars staðar frá. Frá
Ba ndarik j unum stafar okkur
mest hætta af maríhuana og
Rætt við
Kristján
Pétursson
um ávana- og
fíkniefnamál
LSD og öðrum skynvilluefnum,
en minni af hassi sökum þess,
hve dýrt það er vestra. Megnið
af hassinu kemur frá Danmörku
þar sem það er tiltölulega ódýr-
ast.
— Er skipulögð dreifing
ávana- og fíkniefna orðin stað-
reynd hér á landi?
— Það tel ég tvímælalaust
vera; bæði á kannabis og LSD.
Það eitt, hverstu stuttan aðdrag
anda fíkniefnapartíin þurfa orð
ið yfirleitt, sýnir, að þeir, sem
vilja, eiga greiðan aðgang að að
iljum, sem eru reiðubúnir til að
dreifa þessum efnum. Og þessi
dreifarahópur getur verið all-
f jölmennur á stundum.
Okkur þýðir hér ekkert að
stinga höfðinu í sandinn og
treysta á fámennið. Þegar mark
aðurinn er kominn hér, sem ég
reyndar tel þegar orðið i nokkr
um mæli, fara erlendir aðilar að
hugsa sér til hreyfings. Kannski
taka þeir upp samvinnu við ís-
lenzka aðila. Það eru til alls
konar dreifikerfi, sem henta öll
um aðstæðum. í Bandaríkjunum
til dæmis veit ég um litla borg
— hún telur milli 10 og 20 þús-
und íbúa, þar sem upp komst
um ítarlegt og ábatasamt dreifi-
kerfi.
LÍTIO VIT f
LYFJAÁVlSUNUM
— Nú hefur þú látið að þvi
liggja, að við búum við annan
vanda í þessum málum en bara
þann, sem steðjar að okkur ut-
an í frá.
— Ég þykist vita, að þú eigir
við fullyrðingar mínar um víta-
verðar lyfjaávisanir ákveðinna
lækna á róandi lyf, örvandi lyf
og svefnlyf. Já, ég dreg enga
dul á það, að ýmsar upplýsing-
ar hér um benda eindregið til
þess, að oft á tiðum megi telja
lítið vit i þessum lyf jaávísunum.
Það éru ákveðin ávana- og
fikniefni, sem fremur eyða sjúk
dómseinkennunum en sjúkdóm-
inum sjálfum. Þetta virðast neyt
endur oft ekki gera sér ljóst.
Þetta á meðal annars við um
þær þrjár tegundir lyfja, sem ég
nefndi áðan. 1 yfirliti samstarfs
nefndar á vegum dómsmálaráðu
neytisins 1970, var á það bent,
að athuganir, sem gerðar voru í
lyfjaverzlunum, bentu til, að
ákveðnir læknar væru of fúsir
til að uppfylla óskir sjúklinga
um ávana- og fíknilyf. Aðrar at
huganir hafa bent í sömu átt.
— Er hér um stóran hóp
lækna að ræða?
Ég vil ekkert.um það segja,
hversu stór hópur af læknastétt
inni þetta er prósentvís. En
þetta eru það alvarleg mál, að
hvort sem um er að ræða neyt-
endur, að ég nú ekki tali um
læknana eða smyglarana, ætti
einn að vera einum of mikið.
Ég vil í sambandi við lækna-
stéttina benda á, að rannsóknir
í Bandaríkjunum hafa meðal
annars sýnt, að 25—30% af ávís
uðum örvandi lyfjum fara á
ólöglegan markað. Þessi hætta
er einnig til staðar hér meðan
hægt er að ganga milli lækna
og safna sér ávana- og fíkni-
lyfjum í miklum mæli.
Misnotkun á róandi lyfjum,
svefnlyfjum og örvandi lyfjum
helzt stundum í hendur við
fíkniefnaneyzlu. Um þetta eru
til skjalfest dæmi.
TÆKNIN NOTU®
„BÁÐUM MKGIN'“
— Snúum okkur hér fyrst að
smyglinu, Hvaða aðferðir eru
til varnar?
—■ Hasshundar hafa reynzt
vel. Auk þeirra fá nafna geiger
mæla, gegnumlýsingartæki,
sjónpípur og fleira. Gegnumlýs-
ingartæknin er nú að komast á
svo hátt stig til dæmis í Banda-
rikjunum, að á þessu sviði sem
öðrum er tæknin að leysa mann
inn af hólmi. En toligæzla get-
ur aldrei veitt nema aðhald. t
þessu sambandi er okkur mjög
nauðsynlegt að eiga góða sam-
vinnu við erlend lögreglu- og
tollgæzluyfirvöld, einkum í
þeim löndum, sem við vitum, að
eru okkur hættuleg, eins og
Danmörku til dæmis.
Ég minntist áðan á tæknina.
En tæknin er líka notuð „hin-
um megin". Nú eru að ryðja sér
til rúms svokallaðar mikró-
doppur. Þær eru ekki stærri en.
punkturinn, sem þú setur aftan
við þessa málsgrein, en geta
geymí allt að 200 mikrógrömm
af LSD. TU útskýringar skal ég
geta þess, að i eina inntöku af
LSD þarf 40—50 mikrógrömm
og LSD '}* 200 sinnum sterkara
en heróín.
Aö KOMA I VEG FYRIIK
ÓLÖGLEGA FRAMLEIDSLU
OG BIRGÐASÖFNUN
EINSTAKLINGA
Meginstarfíð á þessum vett-
vangi hlýtur að felast í aðgerð-
um, sem miða að því að tak-
marka sem mest ólöglega fram
leiðslu fíkniefna og lyfja. Um
þetta höfum við Islendingar
meðal annars flutt tillögu á vett
vangi Sameinuðu þjóðanna og
fengið hana samþykkta. Við
hljótum þvi að leggja okkar skerf
af mörkum á þessu sviði.
— En heima fyrir?
— Ég rakti nú í Morgunblaðs
grein minni þær tillögur, sem
til úrbóta mega verða hér heitna
og nenni því ekki að tína það
til hér. En ég get ekki á mér
setið, að endurtaka hér, að ég
tel, að eftir 2—3 ár — að öllu
óbreyttu — verði fikniefna-
neyzla orðin svo verulegt
vandamál hjá okkur, að barátt
an gegn henni krefjist tugmillj-
óna króna. Þær 700 þúsund
krónur, sem eru á fjárlögum nú,
hrökkva þegar skammt. En þær
segja sína sögu um skUning
ráðamanna á þessum vanda.
Hvað lyfjaávisanirnar snertir
vU ég benda á, að þótt eftirrit-
unarskyldium Lyifjum verði fjöigað
leysir það ekiki allan vand-
ann. Við getum þá að vísu séð,
hvernig iæknar ávísa slikum
lyfjum, en við getum ekki kom-
ið í veg fyrir, að fólk ferðist
milli lækna og safni sér lyfja-,-
birgðum,
Ég tel, að lyfjaútgáfa eigi að
vera staðbundin, til dæmis við
heimilislækni hvers og eins. Þá
tel ég, að heimiiislæknum ætti
að bera skylda til að gefa yfir-
lit yfir notkun og meðferð lyfja,
sem þeir fá til afnota vegna
sjúkravitjana. Meðal þessara
lyfja eru ýmis ávana- og fíkni-
lyf, sem alörei koima á skrá og
enginn veit, hvert fara. Og
þarna er um verulegt lyfjamagn
að ræða.
Loks vil ég svo benda á, að
engin reglugerð er til um með-
ferð og útgáfu lyfja i sjúkrahús
um.
EINS OG SN-JÓBOLTI
— Það er með ávana- og fíkni
lyfjaneyzlu eins og snjóbolta,
segir Kristján að lokum. Hún.
hleður stöðugt utan á sig.
Það getur verið, að það sé
þægilegra að sitja bara og horfa
á snjóboltann rúlla, en að koma
í veg fyrir ferðir hans. En þá
þýðir heldur ekki neitt að reka
upp stór augu, þegar hann
skellur yfir og færir allt í kring
um sig í kaf.
— fJ-
„MUli 6—800 ungmenni á aldr-
inum 16—21 árs neyta ávana- og
fikniefna að staðaldri.“
„Reynsla annarra þjóða er fyr-
ir okkur að draga lærdóm af.“
„Skipulögð dreifing ávana- og
fíkniefna er orðin staðreynd
hér á landi".
„Ákveðnir læknar eru of fúsir
til að uppfyUa óskir sjúklinga
um ávana- og ftknUyf."
„Ávana- og fíkniefnaneyzla eir
eins og snjóbolti. Hún hleðuir
stöðugt utam á sig.“