Morgunblaðið - 18.02.1972, Blaðsíða 17

MO RGUNBLAÐŒ), FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1972
17
Friöjón Þórðarson, alþingismaður:
RAFHITUN HIJSA
UKTDANFARIN ár hefur öðru
hvoru verið rætt og ritað um
nauðsyn þess að auka húsa-
hitun hérlendis með rafmagni,
svo að hægt væri að draga úr
olíukaupum erlendis frá og
spara dýrmætan gjaldeyri.
Hinn 1. marz 1971 var svo-
feLld tillaga til þingsályktun-
ar um hitun húsa með raf-
orku samþykkt á Alþingi.
„Neðri deild Alþingis ályktar
að skora á iðnaðarráðherra
að bedta sér fyrir aukinni
notkun raforku tiil húsahitun-
ar á öllum þeim svæðum, þair
sem jarðhita er ekki völ sem
hagkvæmari hitagjafa. Gera
skal sem fyrst áætiun, þar
sem stefnt verði að þvi, að
innlendar orkuiindir verði að-
alhitagjafi landsmanna."
Flutningsmenn tillögunnar
voru Jómas Pétursson, Frið-
jón Þórðarson, Ásberg Sig-
urðsson, Bjartmar Guðmunds-
son, Guðlaugur Gíslason og
Óskar E. Levý. Upphaflega
gerði tillagan ráð fyrir því, að
gerð yrði 5 ára áætiun um
framkvæmd þessa máls, en sú
áætiun þótiti of ströng að mati
alþingismanna og var breytt
í framanritað horf.
Það er augljóst mál, að
stefna ber að því að nota
Friðjón Þórðarson
fremur innlenda orku en er-
lenda. fsland býr yfir mikilli
orku. Það er land elds og ísa.
Jarðhiti er víða nýttur til
húsahitunar. En orka sú, er
býr í faJlvötnum landsins, er
ennþá lítt beizluð til upphitun-
ar húsa. Þar sem jarðhiti er
nægur í nálægð byggðar er
valið auðvelt. Þar má ætia, að
hitaveita sé hyggilegasta
lausnin. Sé heitt jarðvatn á
hinn bóginn ekki til staðar,
ber að stefna að rafhitun
húsa. Þar verður ríkisvaldið
að búa i haginn eftir því sem
raforkan dreifist víðar um
byggðir landsins.
Saga upphitunar ibúðar-
húsa í Reykjavík er öUum
kunn. Hitaveiitan er eiitt af
ævintýrum hins nýja tíma
tuttugustu aldarinnar á Is-
landi. Hún sýnir, hversu
miklu framsýnir ráðamenn
bæjarins fengu áorkað, —
að visu við góð skilyrði, —
þrátt fyrir úrtöluraddir, sem
alltaf heyrast. Þessi stórfram-
kvæmd hefur öðru fremur
stuðlað að því að breyta bæn-
um í hlýlega og aðtaðandi höf-
uðborg. Svipaðar sögur hafa
gerzt og eru að gerast úti um
landsbyggðina, þar sem jarð-
varma er völ i umhverfinu.
Það var háleitt takmark,
sem ríkisstjórn Ólafs Thors
sebti sér árið 1953 að rafvæða
allar byggðir landsins með
orku frá samveitum, svo
framarlega sem ekki væri
um órafjarlægðir að ræða
milii staða. Varla verður ann-
að með sanngimi sagt en raf-
væðingin hafi gengið betur en
þorandi var að vona. Þó er
lokaskrefið eftir, sem stíga
verður til fulis, svo að allir
landsmenn megi við una.
Ríkisvaldið hefur að sjálf-
sögðu haft forustu á hendi í
rafvæðingu landsins, en marg-
ir hafa hlaupið undir bagga
til að fá framkvæmdum hrað-
að. Einstaklingar, hreppar og
sýslufélög hafa tekið fé að
láni og greitt vexti og fram-
lög úr eigin vasa. Framlög
eiga reyndar að endurgreið-
ast. Samvinna hefur víða
verið góð í þessum efnurn.
Atvinnujöfmmarsjóður hef-
ur síðustu árin greitt hluita
af vöxtum slikra lána. — Nú
er hann aliur, — en Byggða-
sjóður tekur væntanlega við
hlutverki hans að þessu leyti.
— Hefur sú aðstoð reynzt
notadrjúg. Rafvæðingunni
hefur miðað áfram. Þó er það
svo, að víðast hvar utan jarð-
hitasvæðanna er olía notuð tál
kyndingar húsa.
1 málefnasamningi ríkis-
stjómarinnar er sagt, að hefj-
ast skuli þegar handa um
undirbúning að stórum vatns-
afls- og jarðhitavirkjunum, er
nægi til hitunar á húsakosti
landsmanna og tryggi islenzk-
um aitvinnuvegum næga raf-
orku. Ljúka eigi rafvæðingu
dreifbýlisins innan þriggja
ára og jafna raforkuverð.
Vonandi fylgja efndir orðum.
Þann 1. september sl. lét
rikisstjórnin niður falla sölu-
skatt af hitaveitugjöldum og
oMu til húshitunar. Hins veg-
ar er enn innheimtur sölu-
skattur af rafmagni, sem not-
að er til húshitunar. Sagt er,
að ætlunin hafi verið að fella
einnig niður þennan söluskatt,
en þar hafi strandað á tækni-
legum örðugleikum. Nú hefur
formaður Sambands íslenzkra
rafveitna bent á leiðir til
lausnar í þessum efnum, sbr.
Mbl. 6. febrúar sl. Enn situr
þó við það sama. Varla munu
þessar öjöfnur örva menn tiil
rafihitunar híbýla sinna.
Hvað sem öðru Mður verður
að telja, að aukin rafhitun
húsa sé þjóðhagsiegt stórmál.
Þar er þörf miki.lla áitaka um
leið og lokatakmarkið nálg-
ast: Að ljúka rafvæðingu
allra byggða landsins.
Skúli Skúlason:
Norðmenn og
Efnahags-_____
bandalagið____
Stórframkvæmdir í miðborg Osló.
FRAM að undirskriftardegi
EBE-sáttmálang þótti enn ó-
víst, hvort norska stjómin sæi
sér fært að verða saamfierða
Bretlainidi, Danmörku og ír-
landi og undirskrifia þá skil-
mála, sem í boði voru. Það
hefur ailla tíð verið lausn
landbúnaðar- og fiskmála, sem
mestum erfiðleikum hafa vald
ið í sammingunum; þar
þurfti sérstök ákvæði vegna
þess að aðstaða Noregs er önn
ur en hinma EBE-landainna.
Vegna veðráttu og landshátta
verður dýraira að framileiða
ket og mjólkurafurðir í Nor-
egi en hinum löndunum og
þess vegna hefur ríkið styrkt
með niðurgreiðsJium baup
bænda á tilbúnium áburði og
fóðurbæti. Til þess að efla
kornræktina í landinu hefur
tollur verið lagður á allt inn
flutt kom og honum varið til
að styrkja innlenda komfram
leiðendur. Og á hverju vori á
kveður ríkisstjómin í samráði
við fulltrúa landbúnaðarins
verðlag það, sem gilda skuli
næsta ár á landbúnaðaxafurð
um og hefur það farið ört vax
andi síðustu 20 árin og valdið
sívaxandi dýrtíð.
— Samninganeiflndir EBE,
bæði undirbúningsnefnd, emb
ættismannanefimd og ráðherra
nefnd, töldu þetta fyrirkomu
lag ekki samrýmanlegt ákvæð
um bandalagsins og kröfðust
breytinga á þvi. En þær féll
uistt á að Norðrmenn fiengju
þriiggja ára aðlögunarfrest til
þess að breyta núverandi fyr
irkomulagi þannig, að það
bryti ekki í bága við megin
reglur bandalagsins. Ful'ltrú-
ar Noregs gengu að þessum
skilmálum í vetur og voru
vandkvæðin þá úr sögunni, að
því er landbúnaðinn snerti.
— En fiskimáUn voru erfið
ari. Norðmenn eru mesta fisk
veiðiþjóð Evrópu (næst íslend
ingum, ef miðað er við fólks-
fjölda). En í utanríkisviðskipt
um gætir útfluttra sjávaraf
urða þó lítið hjá Norðmönn-
um, ef samanburður er gerð-
ur við íslendinga. Hins vegair
meta Norðmenn svo mikils 12
mílna landhelgina, að þeir
vilja ekki án hennar vera, en
samkværmt kröfu EBE skyldu
EBE-löndin hafla leyfi til að
stunda veiðar á ytra helmingi
landhelginnar (6—12 mílur
frá landi). Um þetta var þrátt
að lengi vel, en Norðmenn
sóttu á í samningunum. Fyrst
í stað kröfðust samningamenin
EBE landhelgisundanþágu
meðfram allri Noregsströnd
en féllu loks frá því, og endiir
inn varð sá, að þeir viður-
kenndu að Norðmenn skyldu
einir njóta 12 mílna landhelg
innar með fram allri strönd-
inni fyrir norðan Egersund
næstu 10 árin, en EBE-lönd-
in aðeins njóta 6—12 mílna
landhelgininair auistan Eger-
sunds, eða rneðfnam syðsta
h/luta, landsins. Þannig vair
málum komið viku áður en
undirskrift samningisins
skyldi fiara fram 22. janúar.
En hvað jrrði svo eftir 10
ár, 1982? Ætiaði EBE sér ekki
að leggja undir sig ytri helm-
ing landhelgimnar undir eins
og þessi 10 ár væru liðin? —
Andstæðingar samkomulags-
ins sögðu jú, og Bratteli og
stjórn hiams voru á báðum átt
um, því að samkvæmt samn-
ingsuppkastinu var ekki um
neina lagalega skuldbindingu
að ræða um að 12 mílna land
helgin héldist nema 10 ár. —
Voru nú helzt horfur á, að
norska stjómin mumdi hafina
samningnum og varð gleði í
herbúðum norskra EBE-and-
stæðinga.
En það vairð óvænt þréf,
sem réð úrslitum. Það var
firá belgíska forsætisráðherr-
anum til Trygve Bratteli og
þar segir ráðherramn, að hann
líti svo á, að ákvæðin í samn-
ingsuppkastinu jafnigildi þvi,
að þau væru lagalega bir.d-
aindi. Og í trausti þeirna orða
fóru þeir BratteU og Cappe-
len utamríkisráðhierra til
Bruxelles og undirskrifuðu
samningirm fyrir Noregs hönd
ásamt Sommerfelt sendiherra
Noregs, sem frá upphafi hef-
ur verið formaðuir norsku
samninganefndarinnar. —
Þannig urðu Norðmenn sam-
fierða Bretum, Dönum og ír-
um inn í Efnahagsbandialagið,
eins og til var ætlazt í upp-
hafi.
„Inn í EBE“, er reyndar of
mikið sagt. — Inn úr fyrsta
hliðinu væri réttara að segja.
En tvö hUð eru eftir: sam-
þykki Stórþingsins á gerðum
stjórnarinnair og svo þjóðar-
atkvæði um samninginin.
Um þátttöku Noiregs í EBE
hefur verið rætt og ritað
meira í Noregi undanfarin ár
en um nokbuirt annað mál í
áratugi. Þetta mál hefur vald
ið sfjórnarskiptum og nú fyr
ir nokfcrum dögum ráðherra-
skiptum, því að Knut Hoem
fiskimáTaráðhérra gat ekki
fiallizt á skoðun Brattelis um
fraimhaldandi gildi 12 mílna
laindhelgiimar, og baðst lausti-
ar, en við emþætti hans tók
annar helzti forsvarsmaður
fiskimannastéttarinnar, Magm
us Andersen. Má telja að fiski
mannastéttin skiptist nálægt
til helminga í afstöðunni til
EBE.
En síðan 22. jainúar er hægt
að tala af meira viti um EBE
en hingað til, því að nú liggur
það fyrir svairt á hvítu, hverju
Norðmenn ganga að. Hingað
til hefur maður lesið varnga-
veltur og boilaleggingar, sem
byggðar hafa verið á ágizkun
um og tilgátum.
Þess vegna má vænta þess,
að það, sem ritað verður um
EBE til næstu áramóta, verði
gleggra og rökfastara en ver
ið hefur hingað til, og að það
skýrist smám saman fyrir al-
menningi hvers konar spor er
stigið með þátttökunni. Bar-
áttam verður hörð og tvísýn
og engu skai spáð um, hvern
ig henni lýkur. Verði kraifiizf
3/4 hluba atkvæða í Stór-
þimgiinu, má ekki mikið út a£
bera þar, því að 36 þingimenn
Fránthald á bls. 2ð