Morgunblaðið - 20.02.1972, Blaðsíða 16
16
MORGU'NBLAÐIÐ, SUNNLTDAGUR 20. FEBRÚAR 1972
Otgefandí hf Árvelcuc R&ykiavfk
Ftiam'kvæmdaatjóri Haraldur Sveínsson.
Rtetiórar Mattfiías Johannessen,
Eýfólifur Konráð Jórisson.
Aðstoðarrítstjóri sityrmir Gunnarsson.
RitstJórnarfuMitrúi Þjorbiöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Björ-n Jóhannsson.
Auglýsingástjðrí Árni Garöar Kristínsson.
Ritstjórn og afgreiðsia Aöalstræti 6, sím! 1Ö-100.
Augiýsingar Aðaistræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjatd 225,00 kr ó márnuði innanlands
f fausasöTu 15,00 ikr eintakið
C[ú samstaða, sem náðist í
^ landhelgismálinu á Al-
þingi fyrir nokkrum dögum,
hefur vakið mikinn fögnuð
meðal landsmanna. Þar með
er tryggt, að íslendingar
standa sem órofa heild í
þeirri hörðu baráttu, sem
framundan er til þess að
tryggja viðurkenningu ann-
arra þjóða á 50 sjómílna fisk-
veiðilögsögu landsins.
lagsins, sem þar voru að
verki, en þeir hafa alla tíð
frá því að alvarlegar umræð-
ur hófust um landhelgis-
málið fyrir einu og hálfu ári
viljað efna til ágreinings um
um er vísað til föðurhúsanna.
Það voru einmitt forystu-
menn Viðreisnarstjórnarinn-
ar, sem höfðu frumkvæði að
því, að útfærsla fiskveiðitak-
markanna var tekin á dag-
skrá vorið 1970, þegar fyrsta
landhelgisnefndin var skipuð.
Þá var óskað eftir því, að all-
ir þingflokkar tilnefndu full-
trúa í þessa nefnd, sem hafði
það verkefni að samræma
sjónarmið þingflokkanna í
málinu og leitast við að ná
samstöðu. Það tókst ekki af
ástæðum, sem öllum eru
kunnar — vegna þess að
þingkosningar fóru í hönd.
Bæði fyrir og eftir kosningar
vildu forystumenn Viðreisn-
ystumenn stjómarandstöðu-
flokkanna hafi fallizt á „að
lokum að viðurkenna að
samningurinn væri uppsegj-
anlegur“. Hér er vísvitandi
farið með rangt mál. í út-
varpsumræðum frá Alþingi
veturinn 1971 var því lýst
yfir af talsmanni Sjálfstæð-
isflokksins, að flokkurinn liti
svo á, að landhelgissamning-
arnir við Breta og V-Þjóð-
verja frá 1961 væru uppsegj-
anlegir. í viðtali, sem Morg-
unblaðið birti við Jóhann
Hafstein, þáverandi forsætis-
ráðherra, hinn 8. apríl 1971,
var hann spurður, hvort land-
helgissamningarnir frá 1961
væru uppsegjanlegir að hans
SUNDRUNGARIÐJA
Þessi samstaða náðist ekki
átakalaust, Stjórnarandstöðu-
flokkarnir lögðu sig fram um
að tryggja þjóðareiningu í
þessu mikilsverða máli, og
hið sama gerðu ábyrgir leið-
togar stjómarflokkanna. En
því miður verður að segja þá
sögu eins og hún er, að innan
stjórnaflokkanna var gerð
tilraun til þess að spilla fyrir
því að samstaða tækist. Það
voru fyrst og fremst einstak-
ir forystumenn Alþýðubanda-
þetta lífshagsmunamál þjóð-
arinnar.
í Þjóðviljanum í gær birt-
ist forystugrein, þar sem enn
er vegið í sama knérunn og
túlkaðar skoðanir þeirra
sundrungarafla í landhelgis-
málinu, sem nú sitja uppi
með sárt ennið, vegna þess
að sundrungariðja þeirra mis-
tókst. í þessum leiðara er því
haldið fram, að forystumenn
Viðreisnarstjórnarinnar hafi
verið „deigir“ í landhelgis-
málinu. Þessum svigurmæl-
arflokkanna ganga lengra í
útfærslu landhelginnar en
forystumenn núverandi
stjórnarflokka. Um slík atriði
er ástæðulaust að deila nú,
þegar samstaða hefur tekizt,
en þegar málgagn ríkisstjórn-
arinnar vegur að forystu-
mönnum tveggja þingflokka
á svo lágkúrulegan hátt er
óhjákvæmilegt að rifja þess-
ar staðreyndir upp.
í forystugrein kommúnista-
blaðsins í gær er þeim ósann-
indum haldið fram, að for-
dómi. Jóhann Hafstein svar-
aði þá: „Samkomulagið við
Breta felst í orðsendingum
milli utanríkisráðherra ríkj-
anna. Slíkar orðsendingar eða
„nótuskipti", eins og það er
kallað á diplómatísku máli,
geta auðvitað á hvaða tíma
sem er átt sér stað í annarri
mynd, þ.e. að orðsending
annars efnis fari fram á milli
ríkja, annað hvort með sam-
komulagi eða einhliða, vegna
breyttra og brostinna for-
sendna frá því að hin fyrri
nótuskipti áttu sér stað. Rétt-
ur til uppsagnar fylgir al-
mennum réttarreglum.“ Þessi
voru orð Jóhanns Hafstein í
aprílmánuði fyrir tæpu ári.
Þau sýna, svo ekki verður
um villzt, að staðhæfingar
Þjóðviljans í gær eru upp-
spuni frá rótum.
í viðtali þessu sagði Jó-
hann Hafstein einnig um
landhelgismálið fyrir tæpu
ári: „Ég vil að við slíðrum
vopnin og stöndum allir sem
einn í þessu máli.“ Vopnin
voru slíðruð á Alþingi á dög-
unum, þegar 60 íslenzkir al-
þingismenn greiddu atkvæði
með ákvörðun Alþingis um
útfærslu fiskveiðitakmark-
anna í 50 sjómílur 1. septem-
ber 1972. En þrátt fyrir þá
staðreynd, að sú samstaða
hefur náðst og þjóðareining
er þar með fengin í landhelg-
ismálinu, geta sundrungaröfl-
in í Alþýðubandalaginu ekki
á sér setið. Þau biðu ósigur
í þinginu vegna þess, að
ábyrgir leiðtogar Framsókn-
arflokksins og Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna
vildu ekki taka þátt í þeirra
sundrungarleik. En áfram-
haldandi iðja þeirra hittir að-
eins þá sjálfa. Þeir, sem
reyna að rjúfa þá þjóðarein-
ingu, sem tryggð hefur verið
í landhelgismálinu, munu
einangrast sjálfir.
■
Reykjavíkurbréf
----- Laugardagur 19. febr. -
Takmarkað frelsi
Eins og greint hefur verið frá
hér i blaðinu, hefur kvikmynda
eftirlitið í Finnlandi einróma
tekið þá ákvörðun að banna
sýningu á kvikmyndinni „Dagur
í lífi Ivans Denisovitzh". Mynd
þessi er gerð af norsku
og þrezku kvikmyndafélagi. Er
hún sögð fylgja nákvæmlega
þræðinum í sögu Solzhenitsyns,
og formaður kvikmyndaeftirlits-
ins finnska viðurkennir, að
myndin sé listræn. En ástæðan
til þess, að hún er bönnuð, er
sú, að kvikmyndaeftirlitið telur,
að hún geti spillt fyrir vináttu
Finna og Rússa; með öðrum orð-
um, að hún geti móðgað ráða-
menn stórveldisins í austri.
Sýningarbann kvikmyndaeftir
litsins er byggt á lögum frá
1965, og sagt er, að efni mynd-
arinnar samrýmist ekki hlutleysi
Finnlands. Þess vegna fær
finnsk alþýða ekki að sjá þessa
mynd.
Mönnum finnst e.t.v., að það
skipti engu megin máli, hvort
finnska þjóðin fær að sjá nokkr
um kvikmyndunum fleira eða
færra. Nóg sé um það, sem menn
geti sér til gamans gert nú á
tímum, hvort sem er. En málið
er þvi miður ekki svona einfalt.
Þessi atburður er undirstrik-
un á þvi, að Finnar búa ekki
við óskorað frelsi, hvorki í
menningarefnum né á öðrum
sviðum. Finnskir ráðamenn telja
sig tonúða til að ieita heimildar
Rússa til mikilvægra ákvarðana.
Þannig gátu þeir ekki gerzt
fullgildir aðilar að EFTA, en
fengu þó leyfi til aukaaðildar,
svo að dæmi sé nefnt. Finnland
er opið land, og rússneskir her-
ir geta tekið það, þegar þeim
sýnist. Þetta veit finnska þjóð-
in, og þess vegna sættir hún sig
möglunarlítið við að kúgurunum
i Rússlandi sé hlift við því, að
sannleikurinn sé sagður í finnsk
um kvikmyndahúsum. Þeir
heiðra skálkinn svo að hann
skaði ekki — verða sjálfsagt að
gera það.
Áhrifasvæði
Rússa
Ekki leynir sér, að Finnland
er á áhrifasvæði Rússa, og Finn-
ar viðurkenna það í smáu og
stóru. Þeir varast að styggja
hinn volduga nágranna og grípa
jafnvel til harkalegrar ritskoð-
unar, andlegrar frelsissvipting-
ar, til þess að fullnægja óskum
og vilja ráðamanna í Kreml.
Ógnarlegt hervald er á næstu
grösum og fyrir því telja menn
nauðsynlegt að beygja sig.
En hví skyldum við, hér úti i
miðju Atlantshafi, vera að hafa
áhyggjur af slíku. Finnar verða
að sjá um sig og við erum óhult-
ir, eða erum við það kannski
ekki?
Allir þeir, sem vit hafa á, eru
sammála um, að Rússar séu að
Leitast við að teygja áhrifasvæði
sitt út á Atlantshaf. Þeir hafa
lagt gífurlega áherzlu á að
byggja upp flotaveldi sitt
í Norðurhöfum, og talið er, að
ekkert sé þeim meira áhugamál
um þessar mundir en að flytja
„varnarlínu" sína vestur fyrir
Island. Þess vegna var það, að
þeir gátu ekki dulið óblandna
gleði sína, þegar yfirlýs-
ingar voru um það gefnar, að
bandaríska varnarliðið yrði
rekið héðan.
Á Norðurlöndum hafa menn að
vonum miklar áhyggjur af þess-
ari þróun mála, þvi að öll yrðu
löndin umlukin ógnarlegu her-
valdi Rússa, ef þeir kæmu fram
þessum fyrirætlunum sínum. Þá
yrði þess skammt að bíða,
að þeir segðu: Sjáið til herrar
mínir, þetta er okkar yfirráða-
svæði, takið tillit til óska okkar
og vilja, hagið ykkur að hætti
Finna og gerið ekkert annað en
það, sem okkur er þóknanlegt.
Raunar telja kunnáttumenn i
alþjóðastjórnmálum, að Rússar
leggi nú áherzlu á að útbreiða
„Finnlandsstefnuna" sem víðast
í Vestur-Evrópu. Kommúnista
flokkum þar er leyft að gagn-
rýna eitt og annað fyrir austan
járntjald, en þeim ber að leggja
Varsjárbandalagið að jöfnu við
Atlantshafsbandalagið, eins og
kommúnistar hér á landi hafa
gert undanfarin ár. Siðan á að
lama siðferðilegan og hernaðar-
legan styrk vestrænna landa, og
þá mun „Finnlandsstefnan"
breiðast út. Þá munu dæmi á
borð við ritskoðunina í Finn-
landi sjást víðar en þar, og þá
væri hálfur — og kannski all-
ur — sigur unninn.
Sem betur fer hefur nú þorri
íslendinga áttað sig á þvi, hvað
hér er á ferðinni. Og við viljum
ekki lenda á áhrifasvæði Rússa.
ÞéSs vegna hefur hættunni á
þvi, að áform þeirra verði auð-
velduð með brottrekstri varnar-
liðsins verið bægt frá að sinni.
Menn gera sér grein fyrir því,
að ekki er unnt að ná samkomu-
lagi við Rússa, nema frjálsar
þjóðir standi saman og geri þeim
Ijóst, að þeir muni ekki köma
fram áformum sínum með váldi.
Samstaðan í land-
helgismálinu
Um það verður ekki lengur
deilt, að stjórnarandstaðan,
Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn, hafi lagt sig
mjög i líma við að ná samkomu-
lagi í landhelgismálinu. Við
lokaafgreiðslu þingsályktunartil
lögunnar greiddu allir þing-
mennirnir, 60 að tölu, atkvæði
með henni, svo að engum gæti
diulizt, að íslenzka þjóðin er ein-
huga í þessu máli. Þetta var gert,
þótt tilraunir Sjálfstæðisflokks-
ins og Alþýðuflokksins til að
hafa hyggilegri hátt á framgangi
mála en raun varð á næði ekki
fram að ganga.
Jóhann Hafstein, formaður
Sjálfstæðisflokksins, gerði það
að tillögu sinni i haust, að út-
færslan yrði miðuð við land-
grunnið allt, en hins vegar yrði
um nokkurra ára skeið frestað
framkvæmd friðunar utan 50
mílna markanna. Þessi til-
laga var í beztu samræmi við
hartnær 25 ára gamlar yfirlýs-
ingar Islands með löggjöf-
inni um vísindalega vemd-
un fiskimiða landgrunnsins frá
árinu 1948. Fyllsta ástæða var
líka til að ætla, að þessi tillaga
mundi njóta samúðar bæði
Bandaríkjamanna og Rússa,
fremur en ákveðinn mílufjöldi,
enda eru alþjóðalög þau,
að landgrunnsbotninn skuli til-
heyra strandríki, og þróun-
in hlýtur að verða sú, að hafið
yfir honum verði einnig taiið
tilheyra eigendum botnsins, al-
veg á sama hátt og ríki hafa nú
lofthelgi.
Raunar var líka ástæða til að
Gísli Árni á leið til lands með fiillferinL
i