Morgunblaðið - 27.02.1972, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1972
Morrison: óttaðist múgaeði Stalín: vildi láta Þjóðveria
vogrna flngskeyta I>jóðv'«r,jfeu greiða háar striðsskaðabsetur.
venju var skjalimi ekki dreift
í þröngum hópi embættis-
manna, sem jafnan fengu að-
gang að stjórnarskjölum.
Churchill sagði, að Roose
velt væri „augljóslega fast
ráðinn“ að fara í stríðið. Ef
hann yrði að segja Þjóðþing-
inu að það hefði um tvennt að
velja, strið eða frið, mundi það
ræða málið i þrjá mánuði. For
setinn hefði sagt „að hann
mundi heyja stríð, en ekki lýsa
þvt yfir, og að hann mundi
sýna sífellt meiri áreitni. Yrði
Þjóðverjum það ekki að skapi,
gætu þeir ráðizt á bandaríska
heraflann."
KAFBATAARASIR
Samkvæmt samkomulagi því
sem gert var, áttu Bandarlkja
menn að fylgja skipalest-
um með birgðir til Bretlands
allt til Islands, þannig að 52
brezk herskip losnuðu frá þess
um skyldustörfum og gætu ein
beitt sér að öðrum. Banda-
risku fylgdarskipunum var
skipað að sýna harðneskju og
sigla allt að 300 mílur frá
skipalestunum i leit að þýzk-
um kafbátum og ráðast á þá.
„Allt ætti að gera til að knýja
fram „atburð“ . . . til þess að
réttlæta átök.“
Einni viku síðar bárust nán-
ari upplýsingar frá Halifax lá-
varði, sendiherra Breta í Was-
hington. Hann sagði i skýrslu
til brezku stjórnarinnar, að
svo að segja öll bandarlska
stjómin væri þess ákaft fýs-
andi að fara í strlðið og „henni
mundi létta, ef eitthvert atvik
svo sem eins og tundurskeyta-
árás á bandarískt skip, hefði
í för með sér slíkan atburð.“
Slikir „atburðir" gerðust á
næstu mánuðum. Bandarisk
skip skutu djúpsprengjum að
þýzkum kafbátum, og banda-
riskur tundurspillir, sem stóð
fyTÍr slíkum aðgerðum, varð
fyrir tundurskeyti og sökk. En
árás Japana á Pearl Harbor 6.
desember 1941 gerði að verk-
um, að óþarft var að sannfæra
almenningsálitið í Bandaríkj
unum.
Eden: vildi að Þjóðverjar
fengju nýtt markmið til að
keppa að.
Samt sem áður er hugsan-
legt að áreitni Bandaríkja-
manna hefði borið tilætlaðan
árangur, en þó ekki á sama
hátt og Roosevelt þóttist sjá
fyrir. Eftir áráisina á Pearl
Harbour sögðu Bandarlkin
Japan strið á hendur, en ekki
Þýzkalandi. Það gat meira en
verið, að Bandarlkin hefðu ein
beitt sér að Japan og látið
Þýzkaland í friði. Það var
Hitler, sem sagði Bandaríkjun
um stríð á hendur 11. desem-
ber, þótt hann væri ekki skuld
bundinn til þess samkvæmt
samningum við Japani. Ræðan,
sem Hitler hélt til þess að lýsa
þessu yfir, var í aðalatriðum
móðursjúk og persónuleg árás
á Roosevelt, sem hann kallaði
„geðsjúkling" og raunveruleg-
an upphafsmann slðari heims-
styrjaldarinnar.
ALGERT HAFNBANN
Brezku skjölin sýna meðal
annars, að Churchill var svo
fastákveðinn að halda Evrópu
i algeru hafnbanni, að hann
var reiðubúinn að stofna
1 hættu samskiptum Breta og
Bandaríkjamanna í því skyni.
Þetta sést á því, að hann
Hess: friðarferð hans vakti
fyrirlitningu.
reyndi að koma i veg fyrir
flutninga á hveiti og mjólk til
Vichy-Frakklands frá banda-
riskum góðgerðarfélögum.
Atlantshafsyfirlýsingin olli
timabundnum erfiðleikum í
brezku stjóroinni vegna tilvis
unar hennar til sjáifsákvörð-
unarréttar þjóða. Nýlenduráð-
herrann, Moyne lávarður,
velti því fyrir sér, hvort þetta
næði til breZkra nýlendna, en
stjómin komst að þeirri niður-
stöðu, að „henni væri beint
gegn Evrópu, sem við vonumst
til að frelsa undan harðstjórn
nazista, og henni væri ekki ætl
að að fjalla um innri mál
Brezka heimsveldisins."
Samkvæmt skjölunum vakti
friðarferð Rudolfs Hess, stað-
gengils Hitlers, í flugvél til
Skotlands 1941, skömmu áð
ur en Þjóðverjar réðust inn 1
Rússland, fyrirlitningu. Gefin
voru fyrirmæli um, að hann
yrði læstur inni sem „striðs-
glæpamaður".
Stjórnin ræddi fyrirfram þá
afstöðu, sem skyldi taka, ef
Þjóðverjar réðust á Rússland,
og komst að þeirri niðurstöðu,
að „sýna yrði fram á að Þjóð-
verjar væru óseðjandi harð-
stjórar, sem hefðu ráðizt á
Rússland til að verða sér út
um hráefni til þess að halda
stríðinu áfram.“ Raunar fengu
Þjóðverjar næg hráefni frá
Rússlandi áður en þeir réðust
inn i landið samkvæmt venju-
legum viðskiptasamningum.
Ástæðan til árásarinnar var
raunverulega hungur eftir
landrými og hatur á kommún-
isma.
Þegar Rússar og síðan
Bandarí'kjamenn komu í strið-
ið stóðu Bretar ekki lengur
einir, og tónninn i skjölunum
breyttist smátt og smátt.
Minni og minni vafi lék á úr-
slitum stríðsins þrátt fyrir sig
urgöngu Japana 1941—42.
ALAG A ALMENNING
Churchill hafði hugann
fyrst og fremst við striðið og
utanrikismálin, en lét sig
miklu varða baráttuþrek al-
mennings heima fyrir. Sögð er
sú saga, að hann hafi beðið um
að sjá kjötskammt venjulegrar
fjölskyldu, haldið að skammt-
urinn ætti að vera fyrir eina
máitið, látið svo um mælt að
þetta væri ekki svo afleitt, en
orðið mikið um þegar honum
var sagt, að þetta væri viku
skammtur.
Sennilega var mesta ógnun-
in við baráttuþrekið heima fyr
ir fljúgandi sprengjur og flug
skeyti, sem Þjóðverjar byrj-
uðu að skjóta sumarið 1944.
Herbert Morrison innanríkis-
ráðherra gaf stjórninni þá
skýrslu 26. júli „að tæplega
4.000 manns hefðu beðið bana
i London og 691.000 hús
skemmzt. Hætta var á múg-
hræðslu.“ Morrison sagði í
skýrslu um málið: „Rangt væri
að vænta þess af óbreyttum
borgurum, sem hafa orðið að
þola rúmlega fjögurra ára
strið með allri þeirri starfs-
þreytu og röskun á venjulegu
lífi, sem það hefur i för með
sér, að þeir sýni jafnmikið bar
áttuþrek og land’herinn . ,
Eftir því sem gereydd svæði
stækka og stækka vegna stöð-
ugra sprengjuárása, óttast ég
að almenningur verði reiður;
og hvort sú reiði beinist
einungis gegn óvininum má
draga í efa . . .“
Attlee aðstoðarforsætisráð.
herra blandaði sér i málið með
heldur óvæntri athugasemd
þess efnis, að flugsprengjurn-
ar hefðu gert Ermarsund að
engu og þar með alla von um
að Bretland gæti í framtiðinni
fylgt stefnu, sem miðaðist við
það að það væri heimsveldi,
en ekki aðeins stórveldi i Evr-
ópu.
Churchill kom fram með þá
hugmynd, sem varð ekki
að veruleika, að birta lista með
nöfnum þýzkra smábæja, sem
yrðu afmáðir einn af öðrum, ef
Þjóðverjar héldu áfram árás-
um sínum með fijúgandi
sprengjur.
FRAMSÝNI EDENS
Þoka striðsins olli því, að
Bretar voru sifellt að taka
ákvarðanir, sem virðast hafa
verið mistök samkvæmt þeirri
vitneskju, sem menn síð-
an hafa fengið, og sama máli
gegnir með aðra stríðsaðila. En
i sumum þeim skjölum, sem nú
hafa verið birt, voru brezkir
ráðamenn oft furðuframsýnir.
í jan. 1945 sendi Anthony Ed-
en utanríkisráðherra frá sér
greinargerð, þar sem hann
gaf til kynna að hvetja ætti
Þjóðverja til að snúa sér að
nýjum tegundum hugsjóna.
„Við verðum, ef við mögulega
getum, að finna hugsjón, sem
þegar er til í menningararfi
Þjóðverja, og ein slík hugsjón
er fundin, sagði hann i grein-
argerðinni. „Það er hugsjón
þjóðfélagslegra og menningar-
legra framfara. Það verður að
hvetja Þýzkaland til þess að
stefna að þvi að verða Risa-
Svíþjóð, hreinni, betur skipu-
lagðari og heilbrigðari en
nokkurt riki hefur verið til
þessa, með betra þjóðfélags,
heilbrigðis og menntakerfi og
betri lífskjörum, en nokkurt
annað ríki hefur nokkru sinni
notið. Þetta er ekki svo afleitt
stefnumarkmið lands, sem hef-
ur verið sigrað,“ sagði Eden.
Útgerðarmenn — Skipstjórar
SIMRAD SIMRAD SIMRAD
Hafa hiotið NMEA vetðlaunin sjöunda árið í röð. Þessi verð-
laun eru veitt af the NATIONAL MARINE ELECTRONiC
ASSOCIATION OF AMERICA til þeirra sem skara fram úr
i einfaldri uppbyggingu og beztu tækninýtingu fiskileitartækja
á markaðnum.
SIMRAO-umboðið Bræðraborgarstíg 1,
Símar 14340, 14135.
Bílar til sölu
Til sölu Chevrolet Pick-up, árgerð 1967, 6
strokka, beinskiptur, allur nýyfirfarinn, bíll
í sérflokki. Ennig Hillman Hunter, árgerð
1967, nýrri gerðin, nýyfirfarinn og málaður.
Mjög fallegur og góður bíll.
Bílasmiðjan KYNDILL,
Súðarvogi 34, sími 32778.
Upplýsingar í síma 35051 á kvöldin.
DftNMÖRK- FÆREYJAR
Ódýmr 11 daga hringférðir
með m.s. GULLFOSSI f marz- og aprílmánuði til
Kaupmannahafnar með viðkomu i Tórshávn.
Verð kr. 14.500.00
- gisting og morgunverður innifalið 1 verðinu,
á meðan dvalizt er í Kaupmannahöfn.
Brottfarardagar: 3. marz, 16. marz,
6. apríl og 20. apríl.
Ferðizt ódýrt — Ferðizt með Gullfossi
EIMSKIP
Ailar nánarí upplýsingar veitír:
FARÞEGADEILD EIMSKIPS
Sími 21460