Morgunblaðið - 27.02.1972, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1972
Herdís Hermóðsdóttir:
Hin réttlausa stétt
Grein, sem birtist í 4. hefti
„Sveitarstjórnarmála" 1971, hef-
ur orðið til þess, að ég tek mér
nú penna í hðnd og geri alvöru
úr því að skrifa um það mál,
sem hún fjallar um. Þessi um-
rœdda grein, er úr setningar-
rœðu Páls Líndals, for-
manns Sambands ísl. sveitarfé-
laga, og fjallar um fasteigna-
skatta frá sjónarmiði sveitarfé-
laganna. Nú vil ég fjalla um það
sama efni frá sjónarmiði þoland
ans, sem er einn úr fjölmenn-
ustu og um leið réttlausustu stétt
landsins. Þar á ég við húsmæð-
urnar. Þær hafa verið til þessa
hinn þögli meirihluti og lítið
sagt sér til varnar, en eru þó,
góðu heilli, að vakna til með-
vitundar um það vald, sem þær
geta haft og þeim ber, ef rétt
er á málunum haldið af þeirra
hendi. Að vísu talar Páll Lindal
um í sömu grein, að lita á skatta
málin frá gjaldandans hlið. Ekki
gerir hann það þó, að öðru leyti
en því að vera mjög ánægður
með „að skattpyndingin er ekki
eins voðaleg og margir vilja
vera láta.“ Svo mörg eru þau
orð.
SKATTHEIMTAN
Aftur á móti tel ég, að þessu
sé öfugt farið. Skattpyndingin
er áreiðanlega miklu verri, i allt
og mörgum tilvikum en margir
hafa haldið til þessa.
Því til sönnunar, vil ég hér
með birta tölur, sem sýna glöggt
hversu skattheimtan gengur ná-
lægt sumum, svo ekki séu höfð
um það stærri orð.
Hér er um að ræða hjón, með
3 börn. Öll innan við fermingu.
Hjá þeim eru einnig tvö böm,
komin yfir 16 ára aldurinn og
eru því orðnir skattgreiðendur,
svo við sleppum þeim.
Tekjur mannsins, árið 1970
voru með öllu, þar á meðal fjöl-
skyldubætur að upphæð
17.061.00 kr., í allt 296.194.00 kr.
Það sama ár 1970 varð hann
að greiða í gjöld til þess opin-
bera, sem hér segir:
Til sveitarsjóðs
ýmis gjöld 34.258.00
Tekjuskattur 4.081.00
Sjúkrasamlag 6.000.00
Alm. Tryggingargjald 5.500.00
Brunabótagjald 8.269.00
Samtals 58.108.00
Þetta þýðir það, að 238.094.00
kr. þurfa að skiptast milli fimm
einstaklinga. Verða þá, eins og
allir geta séð, aðeins 3.968.00 kr.
sem hverjum fjölskyldumeð-
limi er ætlað til framfærslu mán-
aðarlega.
Og þetta gerist á sama tíma og
forsvarsmenn ríkis- og bæja, að
ég nú ekki tali um forystumenn
flokkanna, þykjast allt ætla fyr
ir alla að gera. En húsmæðra
landsins er þar hvergi getið.
HLUTUR HÚSMÆÐANNA
Eftir þeim man enginn, en
þær þykja þó ómissandi, svona
ámóta og sjálfvirk þvotta- og
uppþvottavél. Enda vinna þær
verk sín svona rétt eins og þær,
með smávegis suði og án þess að
krefjast nokkurs hingað til.
Þó eru þær sagðar hornsteinn
heimilanna í viðeigandi ræðum,
við viðeigandi tækifæri og heim-
ilin hornsteinn þjóðfélagsins.
Ég hika ekki við að fullyrða,
að hér er þyngsti bagginn lagð-
ur á herðar húsmæðranna. Eða
dettur nokkrum heilvita manni í
hug, að þetta sé lífvænlegt mán-
aðarframlag til lífsviðurvær-
is nokkru barni, hvað þá full-
orðnu fólki.
Til samanburðar er sjálfsagt
hægt að taka umhyggju þessara
fyrrgreindu aðila fyrir gamla
fólkinu. 1 sjálfu sér er ekkert
nema gott um það að segja, en
óneitanlega skýtur það nokkuð
skökku við, að fullyrða, að aldr-
aða fólkið geti alls ekki lifað
mannsæmandi lífi af ellilífeyri
þeim, sem því er úthlutaður, sem
er þó nærfellt helmingi hærri,
en það sem hjónunum, er ég
sagði frá, er eftir skilið til fram-
færslu sér og börnum sínum, þeg
ar það opinbera hefur tekið, að
sínum dómi sinn part, af tekj-
um þeirra.
Því öldruðum hjónum er
greiddur ellistyrkur að upphæð
13.080,00 kr. á mánuði. Það er
6.540.00 kr. á einstakling sé ekki
um aðrar tekjur að ræða.
Nú spyr ég: Er þetta rökrétt
hugsun, sem á bak við þetta ligg
ur? Og hvar er réttlætið? Nú
veit ég, að þessi umræddu hjón
reyndu að fá lækkun á þessum
gjöldum. Því var ekki neitað að
dæmið væri rétt reiknað og lítið
eftir skilið, en synjað um lækk-
un á þeim forsendum, að það
væru svo margir i sama báti, að
þessu leyti. Þetta finnst mér tala
sínu máli.
Þetta er gersamlega óvið-
unandi ástand. Ég tel, að með
þvílíkum skattpyndingum, sé
verið að dæma þessi börn til van
næringar í uppvextinum. Og hat
rammlegast að það skuli vera
gert af stjómvöldum ríkis og
bæja, sem þykjast þó í orði, bera
þá dæmalausu umhyggju fyrir
ÖTIum sem minna mega sín.
Ætli það sé nokkur, sem efast
um, að þarna sé það húsmóðir-
in sem þyngsta baggann ber? Það
kemur í hennar hlut að velta og
snúa þessum peningum svo þeir
hrökkvi fyrir brýnustu nauð-
þurftum. Ofan á allt þetta er svo
tilætlunin að hækka eignaskatt-
inn!
Það er því engin furða þótt
húsmæður sælist til að fá sér
vinnu utan heimilisins. Þær fá
helming þeirra tekna dreginn
frá til skatts, og eru sannarlega
ekki ofhaldnar af því, þó þær
fái einhverja umbun verka
sinna, er þær hafa lagt á sig tvö
falda vinnu oft á tíðum.
En húsmóðirin sem heima
vinnur, og á mörg ung börn, sem
hún hefur ekki getað fengið sig
til að fleygja inn i þær fjölda-
uppeldisstöðvar, sem barnaheim
ilin eru, þó til væru og talið sig
hafa við þau mestar skyldur að
rækja, fellir sig ekki við þessa
„Jáá-á-aá-aá-á og nei-eei-eei-
eei-“ múgmenningu er þar rík-
ir og vinnur samt lengstan
vinnudag allra stétta þjóðfélags
ins. Hún er réttlaus. Um hana
og hennar mál þarf enginn að
hugsa. Enda hefir hún jafnan
gert lítið að því • að skara eld-
inn að sinni eigin köku, heldur
gert sér meira far um, að eldur-
inn logaði það glatt, að kakan
yrði vel bökuð handa öðrum að
gæða sér á.
Því ekki dreg ég i efa, að þéir
sem nú berjast skeleggast fyrir
styttingu vinnutíma muni mæta
upp og ætlast til að kvöldverð-
ur og kvöldkaffi sé til reiðu er
heim kemur. Dásamlegt samræmi
í hlutunum!
Svo er annað sem vel má
minna á. Giftar konur, sem eiga
börn með manni sínum og heimta
ekki vöggustofur og barnaheim-
ili fyrir þau, þeim eru engar
tekjur ætlaðar. En konan, sem á
börn með hinum og þessum,
kemst strax á laun hjá ríkinu
og henni skal séð fyrir fullkom-
inni barnagæzlu á kostnað hins
opinbera. Að vísu eru mæðra-
launin ekki há og ekkjum og frá
skildum konum með börn á fram
færi veitir sjálfsagt ekki af, og
hinum náttúrlega ekki heldur.
En óneitanlega má þessi styrkur
einnig skoðast sem verðlaun
eins og fram kemur í vísu þeirri
er kastað var fram þegar mæðra
launin voru ákveðin á Alþingi.
Set ég hana hér með til gamans,
því hún lýsir að nokkru við-
horfi allmargra til málsins. Ég
held að ég muni hana rétt.
Aðstoð! kvenna Alþing metur
svo aðrir gera það ei betur
enda kulvís karlatetur
er klíka þingsins básum á.
Til ásta launalistinn hvetur.
Laun þeim konum sínum setur,
er sveinum flestum sofa hjá.
FLÓTTI AF HEIMILUNUM
En sleppum nú öllu þessu.
Það er annað og stórum alvar
legra sem þessi rangsleitni gagn
vart húsmæðrunum hefur í för
með sér.
Það er flótti þeirra út af heim
ilunum. Ég hygg, að það þurfi
engum getum að því að leiða, að
hin stríða afbrotaalda ungmenna
landsins, þó sérstaklega á þétt-
býlissvæðunum, sé bein afleið-
ing fjarveru móðurinnar frá
heimilinu. Það er mikið talað um
að bæta þurfi kjör sjómanna og
veita þeim aukin skattfríðindi,
svo þeir fáist til að draga fisk-
inn á land. Það á að byggja yf-
ir lækna landsins, lúxusíbúðir,
sérstaklega í hinum fátækari og
afskekktari byggðarlögum, svo
þeir fáist til að veita hinum
þjáðu er þar búa, hjálp og líkn.
Sömuleiðis þarf að bjóða hinum
skriftlærðu þvílíka þjónustu. Og
fleira mætti nefna í sama dúr.
Það er meðal annars þess
vegna, sem ganga þarf svona
nærri f jölmörgum einstaklingum
og raun ber vitni.
Því annað en í vasa skattgreið
andans er ekki farið eftir fénu.
Það vita allir. Húsmóðirin á skil
yrðislausan rétt á að henni sé
reiknað kaup, eins og öðrum
þegnum þjóðfélagsins, þótt hún
sé í þeirri aðstöðu að geta ekki
beitt verkfallsrétti. Að minnsta
Í',C£g*°**ÓrU’
,1» Þ"
9 k',ör«« bex
ÓN LOFTSSON HF
Hringbraut 121 ®10 600
kostl ekki meðan börnin eru
ung.
Og lítilmannlegt af stjórnvöld
unum að ganga á það lagið og
gera hana að nokkurs konar
ambátt, sem óþarft er að gjalda
kaup.
Efalítið er, að húsmóðirin og
móðirin gegnir ábyrgðarmestri
stöðu í þjóðfélaginu, ef hún á
annað borð er nokkur móðir.
Það er oft vitnað í Matthías
Jochumsson. Það geri ég nú, af
þvi að hann hefur lýst hlutverki
móðurinnar eins og það á bezt
að vera í kvæðinu til móð-
ur sinnar:
Því hvað er ástar og hróðrardís,
og hvað er engill úr paradís
hjá góðri og göfugri móður?
Ég hefi þekkt marga háa sál,
ég hefi lært bækur og tungumál
og setið við lista lindir.
En enginn kenndi mér eins
og þú
hið eilífa og stóra, kraft og trú
né gaf mér svo guðlegar myndir.
Þetta vildi ég minna þær kon-
ur á, sem telja það sáluhjálpar-
atriði fyrir börn sín, að koma
þeim sem fyrst inn á barnaheim-
ilin svo þær þurfi sem minnst
fyrir þeim að hafa, og telja svo,
að við það verði þau betri þjóð-
félagsþegnar!
Ja, það þarf ekki að væna
þær um ofmat á sjálfum sér!
Vafalítið er, að þær munu vera
betur menntaðar, í viðurkennd-
um kennisetningum, en sú kona
sem Matthías yrkir um. En til
hvers kemur þeim menntunin, ef
þær hafa engu að miðla afkvæm
um sínum?
Og hvað eigum við að hugsa,
sem lærðum við móður- og föður
kné að lesa á Biblíunni og Is-
lendingasögum, þegar mennta-
menn þjóðarinnar sitja með
sveittan skallann, við að þýða
Islendingasögurnar á nútímamál,
svo hin skólagengnu ungmenni
nútímans geti skilið þær.
Það er ekki nóg að sitja í
skóla svo og svo lengi, en glata
sinni tungu fyrir tölur og mengi.
Við hljótum að ætlast til meira
af hinum hámenntuðu kennur-
um okkar tima en að svo fari,
og ekki síður hinum menntuðu
mæðrum.
Þvi tel ég, að húsmóðirin, sem
vinnur heima eigi skilyrðislaust
að fá reiknað sér til tekna helm-
ing af kaupi húsföður, fái hún
svo helming þess kaups frádreg-
inn skatti til jafns við hina úti-
vinnandi húsmóður.
Til þess að ekki verði hægt
að segja, að skortur verði á
vinnuafli af þeim sökum á
vinnumarkaðinum, mætti binda
það við konur með ungbörn og
konur með 3 börn undir ferm-
ingaraldri. Kaupgreiðslu mætti
líka miða við verkamannakaup.
Ég hef hreyft þessu máli hér
og fengið góðar undirtektir
hinna yngri manna. Þó má
kannski segja, að mér séu báðar
hendur við axlir fastar, þar sem
ég sit hér í sveitarstjórn og skil
mætavel fjárhagsörðugleika
sveitarfélagsins, eins að þetta
mundi rýra tekjurnar að ein-
hverju leyti.
En ég álít ekki stætt á því í
nútímaþjóðfélagi, að sveitar-
félögin byggi afkomumöguleika
sína á svo gott sem, þrælahaldi
einstakra stétta, í þessu tilfelli,
húsmæðranna, sem heimilis-
ástæðna vegna hafa nóg verk-
efni heima og geta því ekki geng
ið í vinnu utan heimilisins.
Að þær haldi áfram að vinna
kauplausar og réttlausar, er
tómt mál að tala um.
Þar sem svo mikið er nú talað
um endurskoðun skattalaganna
og eftirlit með framtölum, vona
ég að þar eigi báðir jafnan hlut,
ríkið og skattþeginn og beggja
réttur virtur í komandi fram-
tíð.
Herdis Hermóðsdóttir,
Eskifirði.