Morgunblaðið - 27.02.1972, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1972
—- —, .' ... ......—'LJ-—
með misjöfnum árangri, svo ekki
sé fastar að orði kveðið. Vís-
indaleg þekking á þessu sviði
virðist enn vera á fruimstigi. 1
(guðspjöllum ritndngarinnar er
þVI miður ekki að finna nein
bein ummæli Jesú Krists um or-
sakir styrjalda. Samt er þar að
finna ummæli, sem eftir honum
eru höfð, sem óbeint varpa ljósi
á þetta málefni og eru svohljóð-
andi: „Hver sem hatar bróð
nr sinn er manndrápari".
Og enn. „Eins og maðurinn sáir
mun hann upp skera“. Og enn og
aftur: „Sá, sem vegur með
sverði, mun falla fyrir sverði“.
Styrjaldir leiða til manndrápa i
stórum stffil, og samkvæmt fram-
anfrágreindum orðum Krists má
ályQcta sem svo, að þær stafi af
eðlislægu mannhatri fjölda
manna.
Að seinni tilvitnununum vík
ég síðar. En þá vaknar sú spurn
ing: Hvað veldur þvi, að fjöldi
manna hatast við meðbræður
sína? sem er því einikennilegra
vegna þess, að velvilji í
garð meðbræðranna, er einn-
ig eölislæg hvöt öllum mönnum.
En við nánari atbugun þessa
virðist mér einmitt koma í ljós,
að hér er frumorsakarinnar að
leita. Rétt er að gera sér ljóst,
að illvilji og hatur meðal ein-
staklinga veldur naumast styrj-
öldum, nema um mjög valda
miikla einistakiinga sé að ræða.
Þegar hins vegar er um illvilja
og hatur að ræða milli
ifjölmennra mannhópa, þjóða eða
þjóðabandalaga, sem aðhyl-
ast andstæðar skoðanir eða hug-
myndafræðilegar áróðurskenn-
ingar, (idelógiur) er öðru máli
að gegna. Allt hatur og ilivilji
á rætur sínar í geðrænu ásig-
komulagi manna og er því eðlis-
tegt. Skal þetta nú rakið nánar.
Flestir, sem hafa lagt sig eftir
að skilja sálarlíf venjulegra
að sér að láta skrá eftir sér frá
sögn um þennan atburð, en af
því hefir víst ekki orðið, því
miður.
Á bls. 150 segir þú frá síðustu
ferð okkar Látramanna á Barð-
ið. Sú ferð var farin 30. mai
1941. Þar segir þú, að við höfum
verið fámennir til fararinnar og
ekki átt varalið til uppdráttar á
brún.
Ekki veit ég, hvernig þú færð
slíkar niðurstöður, því þá var
hér mikið manna val, eins og
oft áður. Við vorum sem sagt
ekki fáliðaðri en það, að við lét
um annan flokk manna vera við
eggjatöku uppi á bjargbrún
meðan við vorum á Barðinu. En
það skipti ekki máli, við sem á
Barðið fórum, ætluðum alls
ekki að láta draga okkur upp,
þótt við hefðum mannskapinn,
heldur nota blolkkina, sem ég
held að fáir hafi heyrt annað
en faðir minn, Jón Magnússon
— sem þú segir um á öðrum stað
5 frásögn þinni: „Ekki stór né
aðsópsmiikill" — hafi fyrstur
manna komið fyrir utan í Barð-
inu, og þá fyrstur notað, en það
þurfti aðgæzlu við að komast í
hana. En blokkin, sem var úr
tré með járnfati, var horfin, þeg
ar við komum þarna, svo Haf-
liði renndi sér niður í lás og
varð ekki mikið um.
Þess skal getið til gamans, að
þessi ágæti mannskapur, sem
var þá á Látrum, hafði þá gert
sér gamans dagana á undan, að
heimsækja suma þá staði, sem
mannsfótur hafði ekki snert í
áratugi, eins og „Jónsheitins-
stall", „Háhöldin", og síðast
„Barðið“.
Á bls. 161 segir þú frá þvi,
þegar Guðbjartur sál. Þorgríms
son fór í Háhaldaflæmið, sem
þótti mjög vei gert á sínum tíma
og enginn kornið þar síðan. Þar
segir þú standberg úr brún í
tfjöru, sem er alveg rétt, en þar
undir, eða rétt innan við, strand
aði Dhoon. 1 þessari frásögn seg
ir þú bergið vera um 200 m sem
er sízt of mikið, en í öðrum
frásögnum þínum frá Dhoon-
strandinu segir þú sama berg
vera 160—170 m sem er allt of
Mtið. Frásögnin af þætti Guð-
bjarts í þessari ferð er að
manna, hljóta að hafa veitt því
eftirtekt, að það er fátt, sem all-
ur þorri manna befir jafn miklar
mætur á og skoðunum þeim og
sjónarmiðum, sem menn hafa að-
hyllzt. Fjöldi manna elskar skoð
anir sínar, ekki sízt stjórnmála-
skoðanir og trúarskoðanir, svo
ákaflega, að þeir eru jafnvel fús
ir tl þess að fórna þeim vel-
ferð sinni og sinna og ef svo ber
undir jafnvel Mfinu sjálfu, og
sýnist þá helduir langt gengið.
Samt mætti þetta teljast lofs-
vert, að no'k'kru marki, ef um
góðgjamar, réttmætar og göfug-
ar skoðanir væri að ræða. En
þvi er nú miður, að menn hafa
þúsundum og jafnvel milljönum
saman fórnað velferð sinni, lífi
og eignum fyrir skoðanir og
sannfærimgar, sem voru og ere
augljóslega rangar, einstreng
ingslegar, ofstækisfullar og jafn
vel auðvirðilegar. En þetta er þó
sök sér. Annað er miklu verra,
að ótölulega margir menn ala
með sér yfirþyrmandi ástríðu til
þess að innræta meðbræðr-
um sínum skoðanir sínar og trú.
Og ef það tekst ekki með til-
tölulega vinsamlegum fortölum,
þá skirrast menn ekki við að
beita til þess beinu of-
beldi, heilaþvotti og manndráp-
um, eða líta a.m.k. á slíkar að-
gerðir með velþóknun. Þetta
eru ljótar staðreyndir, en
því miður alltof sannar. En sem
von er til leiða slíkar aðfarir
sem þessar til ofsalegrar and-
stöðu, og þá fer svo oftlega, að
styrjöld milli hinna andstæðu
aðila verður ekki umflúin. Öll
saga veraidar, að svo miklu
leyti, sem hún er mönnum kunn,
sannar þetta svo rækilega, að
um verður ekki deilt. Óteljandi
einstök dæmi má nefna þessu til
sönnunar. Öll saga fornaldar og
allt til vorra daga vottar
um það, hvernig valdasjúkir
mestu rétt, að öðru leyti en því,
að Guðbjartur, sem var þaul-
reyndur bjargmaður, og vissi
alla aðstöðu við að komast í
flæmið, þvi áður var búið að
sýna honum leiðina, hafði með
sér snærisspotta, sem hann brá
upp á steinkörtu til að auðvelda
sér að taka sig upp í ftæmið og
til að gefa sig niður úr því aft-
ur. Og svo kastaði hann öllum
fuglinum í fjöru en lét ekki að-
stoðarmann sinn draga hann til
sín, eins og segir í þinni frá-
sögn, en það hefði verið svo til
óframkvæmanlegt með svo mik
ið magn, og auk þess hreinn
kjánaskapur, en Guðbjartur
kunni sitt verk í bjarginu sem
annars staðar.
Á bls. 186 segir þú frá byrgi
sakamannsins á Miðmundahæð-
um. Segir þar meðal annars: „Ás
geir bóndi á Látrum rakst á það
af tilviljun á tófugöngu fyrir
mörgum árum, og hafði enginn
á það rekizt í mannaminnum.“
Þetta er ekki rétt, að enginn
hafi fundið fyrr. Halldóra Gísla
dóttir, móðir Daníels Eggertsson
ar og þeirra barna, sagði okkur
Ásgeiri frá byrgi þessu, þegar
við vorum strákar. Hafði hún
komið að þvi, þegar hún var
smalastiúlka, og pössuðu þá öll
kennileiti, sem henni höfðu ver-
ið sögð, en löngu síðar, þegar
hún ætlaði að sýna sinum börn-
um það, fann hún ekki, svo
vandlega er það falið. Sjálfur
hef ég einu sinni rekizt á það
en ekki fundið aftur, og pöss-
uðu þá öll kennileiti, sem Hall-
dóra sagði mér. Svona hefir það
verið fyrr og síðar, að einn og
einn hefir rekizt á byrgi þetta.
Á bls. 177 segir þú frá því, er
þeir félagar Ástráður Ólafsson
og Kristján Erlendsson fórust
úr Látrabjargi. Þar segir þú
meðal annars: „Unglingar tveir
fóru í humátt á eftir mönnun-
um og sáu til ferða þeirra.“
Bkki veit ég hvaðan þú færð
þetta. Unglingarnir voru
Ásgeir Erlendsson, sonur Er-
lends á Látrum, 16 ára og fóst-
ursonur hans, Lúðvík Siigurjóms
son um, tvítugt. Piltarnir fóru
með þeim fullorðnu ti'l eggjatök
unnar. En þegar á Saxagjá kom,
gerðist það, sem ekki var venju
ójafnaðarmenn hagnýta sér hin-
ar suindurleitu trúar- og stjórn-
málaskoðanir allra tima til þess
að staðfesta kúgunarvald sitt yf
ir þjóðum og einstaklingum. En
gætum nú að. Eftir sjálf-
um Kristi eru höfð þessi orð:
„Farið og gerið allar þjóðir að
lærisveinum“. Hafi Kristur raun
verulega sagt þetta, sem er raun
ar ólíkt homum, þá þarf ekki að
efa, að hann hefir um leið lagt
ríka áherzlu á, að slík boðun
kenninga hans færi fram af
sannri auðmýkt, hógværð og lítil
læti. Má í þessu sambandi minn-
ast ummæla hans um sjálfan sig:
„Því ég er hógvær og af hjarta
lítillátur". En raunar má nú
tylla því sjónarmiði upp, að
hann hafi aldrei gefið þessi fyr-
irmæli, sízt skilmálalaus, en
þeim hafi bara verið skotið inn
í guðspjallið af einhverjum guð-
hræddum og áköfum kristni-
boða.
Hin hryggilega saga um hinar
harðýðgislegu og jafnvel glæp-
samlegu aðferðir, sem því miður
oftlega var beitt til útbreiðslu
kristindómsins, og einnig Islams
(þ.e. Múhameðstrúar) og margra
amnarra trúarbragða, verður
ekki tekin til meðferðar hér, en
svo ljót sem hún er þá væri það
sarat nauðsynlegt, að rif ja hana
upp, en verður að biða síns tíma
að sinni. En réttmætt er þó hér
að minnast allra hinna enda
lausu og svivirðilegu trúarstyrj
alda, sem háðar hafa verið um
alla sögu og fram á vora daga.
Þá má ekki láta hjá líða, að
minnast á þá mörgu ofbeldis-
seggi, sem með ýmsum hug-
myndafræðilegum fyrirslætti
töldu sig kjörna til þess, að
brjóta undir sig heimsbyggðina:
Konunga konunganna í Mes-
ópotamíu, Alexander mikla,
Cesar og arftaka hans og spor-
legt, að þeir ful'lorðnu ákváðu
að vera saman þennan dag, og
drengirnir saman, og á öðrum
stað í Saxagjá, en rétt áður
en slysið varð, voru þeir allir
komnir á sama stað, og voru að
ljúka eggjatökunni. Þegar slys
ið vildi til voru drengirnir fáa
metra frá þeim.
Á öðrum stað segir þú: „Voru
þeir félagar búnir að vera langa
stund að eggjatökunni og bera
feng sinn á brún. En aftur fara
þeir niður.“
Ekkert egg var búið að bera
á brún af feng þeirra félaga, og
átti ekki að berast, því hann
var niðri á Látraveili og átti að
takast í bát síðar. En sem sagt,
slysið varð á þeim slóðum, sem
drengirnir voru við eggjatök-
una, og eftir að slysið varð, og
moldrykinu frá hruninu svifaði
frá, fóru þeir harmi og kviða
slegnir, bandlaust niður þangað,
sem þeir sáu Ástráð loða uppi
til þess að vita hvort með hon-
um leyndist líf, en svo var efcki,
sneru þeir þá neðan bjargið aft-
ur og heim að Látrum, þar sem
þeir sögðu þessa harmafregn,
Þetta er orðið það langt mál, að
ég hef þessa upptalningu ekki
lengri. Ég held, að ef heimildar
menn þínir hefðu haft tækifæri
til að lesa þessar frásagnir með
þér, áður en handritið fór í
prentun, hefði þetta orðið öðru
vísi.
Nú, þetta kann að vísu engu
að breyta fyrir þá, sem hér
þekkja ekkert til, en það er
góðra manna háttur að reyna að
hafa það sem sannara reynist,
og það veit ég að þú vilt einnig.
Þá er að lokum eitt, Magnús.
Hvað átt þú við með eftirfar-
andi klausu í bréfi þínu til mtn,
sem hljóðar svo: „Þú þágðir við
í tuttugu ár, þó rangflutt væri i
munni æðri sem lægri, hetjusag
an um björgunina frægu við
Látrabjarg."
Hvað er það, Magnús, sem
rangflutt hefur verið við þessa
sögu og ég þagað yfir í tuttugu
ár? Ég veit ekki við hvað þú átt
hér, og skora því á þig að gefa
mér og öðrum skýr svör við því.
Með beztu kveðju.
Látrum 30.1.1972.
Þórður Jónsson.
göngumenn, allt til nútíðarinnar,
forustumenn og andstæðinga Sið
bótarinnar svonefndu og alla þá
stórglæpi, sem framdir voru í
sambandi við hana í Evrópu og
einnig hér á landi, frumkvöðla
stjórnarbyltingarinnar frönsku
og arftaka hennar Napóleon, og
svo alla þá mörgu auðnu-
leysingja, sem allt til þessa hafa
um heim allan trúað því, að
franska byltingin og aðrar slík-
ar byltingar og ofbeldismenn
þeir, sem þar eru jafnan að
verki, hafi fært heiminum ein-
hver áður óþekkt siðræn verð-
mæti. Þá má heldur ekki gleyma
Karli Marx, Lenín, Stalín og arf
tökum þeirra, sem enn ráða fyr-
ir Sovétrikjunum og svo er vel
við hæfi, að láta Hitler reka lest
ina. Fleiri er þarflaust að nefna.
Vel veit ég það, að margar og
misjafnar hvatir stjórnuðu
valdasókn þessara yfirgangs-
manna, en eitt og hið sama hafa
þeir allir með tölu hagnýtt sér:
ótrúlega og fnrðnlega fylgi-
spekt almennings við hinar frá-
leitustu og auðvirðilegustu áróð
urskenningar „ (stórasannleik)",
sem eru vel flestar aðeins glæp
samlegur heilaspuni til orðnar i
heilabúi geðbilaðra vandræða
manna. Það er einmitt þessi fá-
ránlega fyigispekt, sem er
hin sanieiginlega fruniorsök og
undirrót allra styrjalda og liern
aðarátaka í veröldinni. Og menn
þurfa ekki að ímynda sér, að var
anlegur friður komist á í heimi
hér, meðan menn almennt halda
því áfram, að veita röngum, ein-
strengingslegum, ofstækisfullum
og úreltum áróðurskenning-
um brautargengi og geðbiluðum
upphafsmönnum þeirra. Auðvit-
að er mér ljóst, að margir af
þessum valdasjúku mönnum, sem
ég hefi nefnt hér á undan, voru
í sjálfu sér „mikilmenni". En
það er bara sitt hvað, að vera
mikilmenni eða vera ntann-
kostamenn. Flest þessi „mikil-
menni“ voru nefnilega geðbiluð
illntenni. Allar ofstækisfullar
kenningar og skoðanir eiga æv-
inlega rót að rekja til geðbilun-
ar af einhverju tagi. En þessi
geðbilun, sem ég hefi gert að um
talsefni hér, er þvi miður ákaf-
lega smitandi sjúkdómur.
Nú á síðari árum er mikið rætt
og ritað um mengun í náttúr-
unnar riki og náttúruvernd og
er þar um að ræða mikilvægt
málefni, og góðs að vænta, ef
réttilega verður þar á rnálurn
haldið. En þvi má ekki gleyma,
að önnur mengun í mannheimi er
stórum meiri og hættulegri en
sú mengun umhverfisins, sem nú
er mest á orði höfð. Það er meng
un hugarfarsins af völdum of-
stækisfullra og óréttmætra áróð
urskenninga. Sú mengun er geð-
ræns eðlis. En mengun hins jarð
neska mannlega líkama er einn-
ig mikil, en bót í máli, að gegn
hinum líkamlegu sjúkdómum hef
ir verið ráðizt af mikilli atorku.
Lífeðlisfræðingar og læknar eru
þar í mikilvægri varðstöðu. Mik
ið hefir og áunnizt á þessu
sviði og mörgum alvarlegum
sjúkdómum verið útrýmt. Meðal
annars hefir mikilvægur árang-
ur náðst, með því að leita uppi
smitberana og lækna þá. Sem bet
ur fer hafa allflestir menn
sæmilega heilbrigðan líkama, en
geta þó veikzt, ef sóttkveikjur
eru látnar leika lausum hala.
Einnig berjast læknar og sál-
fræðingar harðri baráttu gegn
geðrænum sjúkdómum af ýmsu
tagi, einkum þeim, sem auö
greindir eru. Enn sem komið er
leika þó ofstækisfullir smitber-
ar lausum hala, án þess að nokk
ur tilraun sé gerð. til að lækna
þá, enda kunna víst læknar og
sálfræðingar þvi miður ekki
nema að litlu leyti heppi-
leg læknisráð þeim til lækning-
ar. En þar er sama uppi á ten-
ingnum og að því er varðar lik-
amlega sjúkdóma, að allur þorri
manna, er frá náttúrunnar
hendi með sæmilega geðheilsu,
en því miður ekki ónæmir fyrir
ofstækisfullum smitandi áróðri,
einkum ef honum er troðið upp
á menn af ráðnum hug valda-
sjúkra manna. Bót er þó í máli,
að menn geta sjálfir, ef vilji til
þess er fyrir hendi, sjálfir gert
sig ónæma gegn ofstækisfullum
áróðri, ef þeir standa gegn hon-
um af skapfestu og viljaþreki.
Næmastir fyrir þéssari geðtrufl-
un eru unglingar milli ferming-
ar og tvítugs, en sem betur fer
batnar þeim allflestum þessi hug
sýki áður en þeir ná þritugs-
aldri. Samt er afar mikil-
vægt fyrir unglinga, að forðast
þennan sjúkdóm, því 10—12 ár
er langur tími, að burðast með
þennan leiðindakvilla.
Fyrir kemur, að menn veikj-
ast hastarlega af þessum of-
stækiskvilla og getur jafn-
vel stundum komið fyrir roskna
menn. Lýsir geðtruflunin sér þá
stundum með þvi móti, að menn
fá eins konar „opinberun“, og
eru eftir það fullvissir um, að
þeir hafi öðlazt skilning á mik-
ilvægum algildum sannleika.
Þessu fylgir oftast ofsaleg sann
færing samfara yfirþyrmandi til
hneigingu til þess að troða hon-
um upp á náungann, og er þá
stundum ekki vandað til meðala
í því skyni. Mér kemur ekki til
hugar að halda því fram, að all-
ar opinberanir séu af illum toga
spunnar, en þær eru samt alltaf
varasamar, einkum þegar þeim
fylgir ofsaleg sannfæring
þeirra, sem fyrir þeim verða, um,
að þeim hafi birzt einhver al-
gildi stórsannindi. En ef meta
skal þá, sem hafa „stóra sann-
leikann upp á vasann“, þá er til
þeim, sem betur fer, að þeir
Framhald á bls. 23
Útsolon í iullum gungi
Karlmannaföt, terylene-frakkar, terylene-
buxur, peysur, skyrtur, nærföt. — Mikill
afsláttur. ANDRÉS, Aðalstræti 16,
sími 24795.
Notið frístundirnar
Vélritunar- og
hraðritunarskóli
Vélritun — blindskrift, uppsetning og frá-
gangur verzlunarbréfa, samninga o. fl.
Úrvals rafmagnsritvélar.
Dag- og kvöldtímar. Uppíýsingar og inn-
ritun í síma 21768.
Hildigunnur Eggertsdóttir — Stórholti 27 — sími 21768.
Gullverðlaunahafi — The Business Educators' Association
of Canada.