Morgunblaðið - 05.04.1972, Page 17

MORGUN’BLAÐIO, MIÐVÍKUÐAGUR. 5. APRÍL 1972
17
Undanfarnar vikur hafa birzt
hér í blaðinu hug'leiðingar nokk
urra urngcra mainna um einstakl-
ingshygigj-u og samtíimann, Til-
gangur pisit'lahöfunda hefur
etoikuim verið sá að freista þess
að skoða sjái fstæðisstefnuna i
ljósi ýmissa viðfangsefna sam-
itímans. Okkur dyOst ekki sú
fetaðreynd, að Sjálflstæðis ff okk
'Urinn hefur að noklkru leyti
slitnað úr tengslum við ungt
ifol'k. Aitibugun á ástæðum þessa
hilýtur að taka mið af eftirfar-
andi: Er greinanfeg einhver
ihug'm yn dafræðileg þungamiðja í
líífsviðhorf'um þess unga fðl'ks,
sem sagt heíur þjóðifélagtou
stríð á hend'ur og skioðar Sjiálf-
stæðisflok'k i n n sem hötf'uðóvin
ston? Og ef svo er, gengur þá
þessi meginþráður þvert á eðli
s jálf.s tæði.ss te f n u nna r ?
Hvað sjálfan miig varðar er
mér ljóst, að baksvið þjóðmála-
skoðana þess unga fólks, sem
telur sig vinstri sinnað, er
imargs konar. Engu að síður er
það trúa miíin, að þegair hisminu
er flett frá kjarnanum og þeim
hlutan'um sieppir, sem gerist
vtostri sinnaður af yfirdreps
skap, eða vegna þess, að það
heyrir tÍ2ikunni til, þá komi í
1‘jós, að einstakitoigshyggja ráði
meiru um skoðanamóbun ungs
fól'ks en margan igrunar.
Þessi etositakltogs'hyggja lýsir
sér m.a. í andsitöðu gegn stöðl-
’unarárátbu þj'óðfélagsins, þ.e.a.s.
igegn þeirri fjöldaframleiðslu
staðlaðra þjóðfélagsiþegna og
l'íflsgilda, sem þróumin hefur af
hagkvæmnis'ástæðum tekið
stefnuna í áttina að. Sú spum-
E5TIR B VLIHJR GUÐLAUGSSON
ing vaknar þá óhj'ákvæmi'lega,
hvort sfefna S j ál f s t æð is Plokks -
ins samrýmist ekki einsfalkliinigs
hiyggj'u samtímans. Það er stað-
föst trú oikkar, sem staðið höf-
uim að þess'um greinum, að ein-
.s'taklingS'hygja sé n'átengdari
upphaifi og eðli sjálifstæðis-
stefnunnar en nofkkurrar amnarr-
ar þjóðmáilastefnu. Hins vegar
er því eklki að leyna, að okkur
virðist flokk'U'rton hafa einskorð
að einistaklinigshyiggjiu sína um
of við atvinn'uliif og efnahags-
starfsemi. SMlkt var eðlilegt á
e f n a hags l'egum u p pva xt arár um
þjóðarinnar, en almenin velmeg-
un landsmanna hefur nú beint
kastljósinu að öðrum viðfamgs-
efnum og í þeim efmium verða
sjálfstæðismenm að þekkja ston
vitjiuniartíima.
Niðurstaðan er þá sú, að ein-
staklingshyggja Sjálfstæðis-
flokksins þarfnast noikkurrar
endurhæfingar, en á vettvangi
þess f.Sokks er þess helzt að
vaanta, að framfcíðarsýn einstakl
toigshygigj'umamna saimtímans
verði að veruileiika.
Mér er engin launung á því,
að sumir pistlar okkar hér und-
anfarnar vitaur hafa af ýmsum
sjálfstæðismiönn'um þóbt vera
vísbending um heeit'tulega
,,vinstri vMfliu". Slík viðbrögð
eru í sjálfu sér til þess eins fall
in að staðfesta enn frekar þá
nauðsyn, sem S j'ál fetæðiiflo'kkn
'Uim er á því að Iiaga sbefn.u sína
jafnan að sbund og stað. Eim-
staklings'hyggj.u verður ekki
gefið inntak í eitt skipti fyrir
Öl'l.
Til frekari áréttimgar á ýmsu
því, sem vi'kið hefu»r verið að á
þessum vettvangi, skal hér að
endingu birtur kafd'i úr áliiti,
sem pistlahöfiundar og nok'krir
fleiri uindirbjiuiggu og dreifðu á
þingi Sambandis unigra sjálí-
stæðismanna síðastliðið haust.
Hér var um einkaframtak að
ræða og mæitist framhleypnin
misjafnlega fyrir.
„Nokkur atriði, sem sýnast
vera verðug baráttumál Sjálif-
stæðismanna í þjóðfélagi frarn-
tíðarinnar.
1) MENNTUN
Lsienzkt skólakerfi, einkum á
barna- og unglihigaskólastigi,
hefur í alltof rílkum mæli hvílt
á stöð'junarsjónarmiðuim í mennt
un. 1 stað þess að steypa alla
í sama mót, á það að vera megin
hlutverk skólanna að liaða fram
þroska, sérkennii og sérgáfur
hvers einstaklinigs, hvort held-
ur þær liiggja á sviði bókmennta
véltækni, sköpunar eða túlkun-
ar. Það á ekki að ráðast af til-
viiljiun, hvort hið bezta í hverj-
um oig einum lóit'ur nakkum tiima
dagsins Ijós. Barábta fyrir þess
um sjónarmiðum kallar á grund
vallarbreyttaigu allls skólakerfis
ins.
2) JAFNRÉTTI
Hver er ekki fyligjandi jaifn-
rétfi? En jafn.rétti hverra og ti'l
hvers? Það er ekki nóg að njóta
jaifnréttiis í oirði, möguleikium
þarf að vera til að dreifa tiil
að njóta réttindanna á borðí.
Þess vegna er til dæm.is ekki
nóg að veita öll'Uim jafnan rétt
ti'l menntumar, ef ásfcæður fjár-
íiags- eða félagslegs eðlis hindra
tiltekna einstakiiin.ga í na.utn
róbttodanna. 1 dag eru það eink-
um iibúar landsbyggðarinnar,
sem afiskiptir hafa orðið í þess-
uim efnuim oig ber sjálfstæðis-
mönnum að berjast fyrir lagfær
ingum. Það er þó annað áþreif-
amlegt atriði, sem vekur þá hugs
'un, að jafnrétti kunni að hafa
verið haldið uppi í tveimiucr ólík
uim herbúðum, annars vegar sé
um að ræða jafnrétti karilkyms-
tos og hins vegar jafnrétti
kvenna. Því kynin tvö hafa alls
ekki setið við sama borð. Öld'u
fremur hafa' þau fæðzt inn í
heiim, sem hafði þegar s'kipt með
þeim verkum lamgt umfram það,
sem lífifræðilegur munur gerir
öhjákvæmiilegt. Islemzkar komur
eru að vakna til vi'tu.ndar iim
það misrótti, seun i þessu er fólg-
ið, og sömu sögu er að segja af
s'tal'lsystru'm þeirra um allan
heiim. Sjálifstæðisimenn verða að
skilja, að það liiggur nær grumd
vaUarhugsun þeirra en annarra
flokka manna að styðja þessa
baráttu og fer þvi illa á því, ef
skepnan snýst hér gegn skap-
ara sínum. Á þessu sviði þarf
fyrst og fremst að koma til
breyting vanahugunarinnar.
Látuim einstaklitoigsfrelsið slíta
öll bönd kynskiptingar.
3) ÞÁTTTAKA
EINSTAKLINGA f
ATVINNULfFI
Eifct af því sem verður stöð-
u.gt sterkara einkenni á nútíma
mannta'um er aifskiptaleysið.
Menn ftona til þess í æ rikara
mæli, að ákvarðanir um flesta
hl'uti séu teknar uitam við pers-
ómu þeirra sjálfra, af einhverj-
uim öðrum, einhiverj'um „þeim".
Hið sama verður uppi á teni.mgm
uim í afstöðu manna til vinnu-
stöðvar sinnar, þegar eiigandinn
er hið optobera eða etohverjir
,,þeir“. Lifandi tilftoning og sam
kennd skapast ekki við slíikar
aðstæður og athafma- og ævta-
týraþrá eims'taklimgsins fiær
ekki eðlilega útrás. Spemma
kamm að skapast m/i’lt'i hags-
mmna vinmuiveitandans anmars
vegar og hags'muma starfsmanms
ins hims vegar. Það er í sam-
ræmi við igrundvalllari'nmtak
sjálfstæðisste'fnu'nmar að reyna
að brúa þetta bil með aukimmi
þátttölku almennimigs i atvinnu-
rekstri, aiukinni eiignahl'UtdeiJd
starfsmanna í fyrirfækjuim sím-
um og aukn'um áhiriifum þeirra á
stjórn fyrirbækjanna.
4) ÞÁTTTAKA f
SVÆÐISST.IÓRN OG
LANDSST.IÓRN
Það er einnig nauðsyn'legit að
kalla eimstaklin'ginn til meiri
ábyrgðar i stjórnum má'Iefna
samfélagsins. Er rétt i því sam-
bandi að bemda á tvö atriði.
Annað varðar S'tjórnun sveitar-
féliaga, þ.e. stjórmun hins nán-
asta uimhverfis hvers eimstakl-
inigs. Þar hefur sú þrómm orðið,
að ákvörðunarvald hefur dreg-
izt i ail'tof stórum sfil í hemdur
miðstjórnarvaldsins í Reýkja-
víik. Hér þarf að spyrna við fót-
uim og leita ráða ti.l að flytja
völdin heim í hérað eftir því
sem unnt em. Hitt atriðið varð-
ar kjördæmaskipunina. Sjál.f-
stæðismenn þurfa að taka til ít-
arlegrar athugunar, hvort eim-
menntogskjörd'æmi gefist bebur
eri stóru kjördæmim, ttl að
mynda út frá því sjónarmiði,
hvort með því sé betur trygigt,
að þimigmenn endurspegli raurn-
veruiliegan vilja kjósenda.
Hér hefur einungis vecið
drepið á örfá atriði, sem varða
samband einstaklingsins við um
hverfi sitt og stuðlað gætu að
varðveizlu og viðgangi einstakl-
ingseðlisins í stöðlunaráráttiu
n'úiblmaþjóðfélaigsims.
Sjállfs'tæðismenn mega ekki
vemða „heildinni" að bráð bar-
áttulaust."
Skrifum þessum er nú lokið
að sinmi.
Baldur Hermannsson ......= FÓLK og VÍSINDI
Ég átti nýlega samtal við fil. dr.
Gösta Wermer Funke, mikilhæfan
sænskan raunvísindamann, sem læt-
ur nú af öllum opinberum störfum,
66 ára að aldri. Fáir núlifandi vís-
indamenn hafa haft jaín vítt starfs-
svið, enda er hann óveriju fjölhæfur
og atorkusamur. Hann hyggst nú setj
ast að einhvers staðar við sólríka
strönd Miðjarðarhafsins og sinna þar
persónulegum áhugamáium sínum.
Gösta W. Funke er hávaxinn
grannur og myndarlegur karl, flug-
mælskur og viðlmótsþýður. Hanm hef-
ur doktorsgráðu í eðlisfræði en hef-
ur að auki aflað sér þekkingar á
mörgum öðrum vísindagreinum, enda
er afkastasvið hans ótrúlega víðtækt.
Hann hefur gegnt ábyrgðarmiklum
störfum i fjölmörgum nefndum og vís
indastofnun'um Sviþjóðar, meðal
annars verið ritari bæði Raun-
vísindastofnunar ríkisins (NFR) og
Kjarn aramnsólkn ans tofn una r rílkis ims
(AFR) í 27 ár.
Sem aðalráðamaður NFR tók hann
ríkan þátt í að setja ESO á laggirn-
ar, Hina Evrópsku stjörnurannsókna
stöð í Suður-Ameríku, sem ætlað er
að kanna suðuráifu himinhvolfsins.
Hann hefur unnið á vegum AFR
að stofnun og þróun risafyrirtækis-
tos CERJNT, Bvrópsiku kjarnarann-
sóknastofnunarinnar, og verið um
skeið enn af helztu ráðamönnum
hennar. Flestöll Vestur-Evrópuriki
ei.ga aðiM að CERN, sem eru ætlaðar
rannsóknir, sem myndu verða hinum
einstöku aðildarríkjum ofviða. Þar
er nú meðal annars unnið að könn-
un frumeindakjarnans — vonir
standa til að þannig megi leysa orku
vandamál héimsins.
CERN, sem á miðstöð í Genf, hefur
á margan hátt orðið fyrirmynd al-
þjóðlegra visindastofnana, þótt oft
hafi hlaupið snurða á þráðinn. Á
hverju ári eru kosningar í einhverju
Vestur-Evrópulandi, segir dr. Funke
og ræður þá músarlhioJusjónarmiðið
ríkjum. Vilja þá valdhafarnir gjarn-
an hinkra við og láta greiðslur til
þessarar alþjóðlegu stofnunar sitja á
hakanum. Að auki eiiga síifeMt eto-
hver aðildarríki í stundarfjárkrögg-
um og vilja þá láta fjárútlát til nýrra
framkvæmda biða betri tíma.
Dr. Funke er sannfæður um að
CERN megi þakka velgengni sína
því, að vísindamönnunum hafi heppn
azt að lieiða hrásktons'leík stjórnmál-
anna að mestu hjá stófnuninni, þótt
stundum hafi verið við ramman reip
að draga. Einkum hafa England og
Vestur-Þýzkaland verið óþjál á köfl
um.
Öðru máli gegnir um ESRO, Vest-
ur-evrópsik'U gjeimrannsóiknasitoflnu'n-
ina. Þar urðu stjórnmálamennimir
yfirsterkari, enda varð þessari stofn
un lengst af lítið úr verki. Hlutverk
vísindamannsins er sýnilega ekki ein
ungis að stunda rannsóknir — ref
skák við stjórnmálamenn getur orð-
ið veigamikill þáttur í starfi hans.
Dr. Funke talidi fyrirkomuil'ag
Bandaríkjanna mjög ákjósanlegt og
þyrfti Vestur-Evrópa að draga dám
af þeim. Músarholusjónarmiðið og
stundarhagsmunir stjómmálaflokk
anna myndu þá ekki tröllríða mikil-
vægu, alþjóðlegu vísindasamstarfi.
SVIFASEINIR
STJÓRNMÁLAMENN
Funke segir: „Mér hefur oft blöskr
að tregða stjómmálamanna. Ég hef
um langt skeið verið virkur þátttak-
andi I samtökum gegn tóbaksnotkun
og oddviti opinberrar nefndar sem
miðar að uppfræðslu 'Um skað-
semi hennar. Ríkið veitir 300.000
(sænskar) árlega til starfsemi okk-
ar en á sama tíma eru vörur tóbaks-
einkasölunnar auglýstar fyrir tugi
miiljóina. Sikaðsemi reýkinga var vís-
indamönnum fyllilega ljós fyrir meir
en þrem áratugum, en fyrst á síð-
ustu árum hafa valdhafarnir rumsk-
að til andóifs þess'Um skaðvaldi við
heilsu almennings. Á sama hátt eru
tuttugu ár síðan vístodamenn fóru
að ræða náttúruspjöll af völdum iðn
væðingarinnar, en valdhafarnir virð-
ast fyrst nú átta sig á hættunni og
jafnvel þá eru stundarhagsmunir
stjórnmálaflokkanna iðulega látnir
ráða afstöðu til þessara mála.“
MEÐ NÁTTÚRUNNI,
EKKI Á MÓTI
Funke segir mér, að auk eðlisfræð-
innar séu mannkynssagan og liffræð-
in helztu áhugamál hans og hefur
hann varið miklum tíma til að kynna
sér þessar fræðigreinar, einkum líf-
fræðina. Mér hefur ávallt verið hug-
leikið, segir hann, hvernig þjóðfélag-
ið megi sem bezt hagnýta sér vis-
indin. — „Líffræðin, vísindin um líf-
verurnar, er mikilvægasta fræði-
grein nútímans. Líffræðin á að
kenna okkur að haga þjóðfélaginu
í samræmi við náttúru okkar. Það
hefur ávallt verið kjörorð mitt, að
lifa með náttúrunni, ekki gegn
henni. Víisindin eiga að kanna okkur
og gera okkur það kleift. Það er
ólán, hve lítt kunn hátternisfræðin
(etologi) er fyrir utan raðir raun-
vísindamanna. Hátternisfræðin er
ung og ómótuð fræðigrein og hefur
hingað ti'l aðállega fengizt við að
lýsa og gera grein fyrir grundvallar
þáttum hábternis dýra og manna. At-
huganir eru fyrist og fremst gerðar
á dýrum, en það verður nú æ ljós-
ara að mennirnir lúta hliðstæðum
lögmálum. Það hafa verið gerðar til-
raunir með rottur til að kynnast
hegðun þeirra í þrengslium. Þegar
þrengslin ná vissu marki verður
hegðun þeirra í þrengsl'um. Þegar
brotna smám saman niður. Hvað eru
stórborgir nútímans, troðfylltar af
föllki, annað en sams konar tilraun á
fólki?“
ANDVÍGUR VÉLRÆNU
UFPELDI BARNA
Dr. Funke taldi einnig að þjóð-
félagsfræðin myndi í framtíðinni
verða mikilvæg fræðigrein. Ennþá
eru þessi fræði bæði sundurlaus og
óáreiðanleg og eiga reyndar fátt
skylt við vísindi annað en nafnið,
enda einatt vettvangur öfga og ann-
arlegra hugarfóstra. Þjóðfélagsfræð-
inigar hafa margir hiverjir l'átið sér
alSfcíltt um dagheimili og opinberan
rekstur barnauppeldis almennt, en
þar er dr. Funke á öndverðum meiði.
„Dagheimili bama eru annað ágæfct
dæmi um hvernig valdhafarnir virða
að vettugi niðurstöður vísindanna,
sem leggja sífellt meiri áherzlu á
samfoandið millá barns ag móður. Þjóð
félagið á nú þegar við að striða
óhugnanlegan vöxt glæpa og annars
andfélagslegs hátternis. Ég tel óhik-
að, að vélrænt barnauppeldi stuðli
enn frekar að þessari uggvæanlegu
öfugþróun. Það væri skárra að taka
þá fjárupphæð sem þjóðfélagið veit
ir til reksturs dagheimila og greiða
þurfandi mæðrum, svo að þær geti
sinnt börnum sínum eins og náttúra
þeirra krefur."
VÍSINDUM BEITT GEGN
GLÆPUM
Dr. Funke átti mikinn þátt i stofn
un sænskrar rannsóknarstöðvar, sem
miðar að beitingu vísindalegra að-
ferða við uppljóstrun glæpa og leit
að afbrotamönnum, og mun Svíþjóð
vera annað landið, efti.r Englandi,
sem kemur sér upp slíkri stöð.
Hann var á tímum vinstri handar
aksturs í Svíþjóð mikill áhangandi
hægri aksturs, og stjórnaði nefnd
sem falið var að kanna afleiðingar
umskiptanna. Röksemdir nefndarinn
ar eyddu bábiljum vinstri aksturs
sinna um blóðsúthellingar á vegum
Franihald á l>ls. 20.