Morgunblaðið - 06.05.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MAl 1972
Lárus Jónsson;
Tillögur um landshluta-
f yrirtæki athyglisverðar
— ef ákvörðunarvald fólksins
út um hinar dreifðu byggðir
verður raunverulegt
SÍÐASTLIÐINN miðvikudag var
skýrt frá ræðum iðnaðarráð-
herra, Magnúsar Kjartanssonar
og Jóhanns Hafstein um Jjings-
ályktunartiliögu ríkisstjórnar-
innar, Hér á eftir verða stxittlega
rakin nokkur atriði í ræðum ann
arra þingmanna, en ræðu Magn
úsar Jónssonar er sérstaklega
getið hér á síðunni. Þessari þings
ályktunartillögu var i gær vísað
til siðari umræðu allsherjarnefnd
ar.
SVEITARFÉLÖGIN SETT
TIL HLÍÐAR
Guðlaugur Gíslason (S) gagn-
rýndi, að sveitairíélögunum í land
inu og Sambandi íslenzkra raf-
veitna skyldí ekki gefinn nokk-
uir kostur á því að eiga fulltrúa
í þeirri nefnd, sem tiClöguna
hefði samið. Það lægi líka ljóst
fyrir, að nú ætti að fara inn á
þá braut, að láta dreifingu raf-
orkunnar heyra beint uindir rik
isvaldið. Þetta væri að sjálfsögðu
ekkert nýtt á
þessu þingi. Það
mætti benda á
Framkvæmda-
stofniun ríkisirtis
og fleiri aðiilia,
sem nú ættu að
fá mjög aiukið
vald, sem áður
hefði bæði verið
í höndum ein-
staklinga og sveitarfélaga.
Þinigmaðurinn benti á, að
þetta atriði hefði verið rækilega
undirstrikað af ráðherra, þegar
hann hefði lýst því, að yfirstjóm
þessara mália ætti að vera á svip
uðum grundvelli og hjá Lamds-
símanum. Þetta er sannarlega
ekki það, sem sveitarfélögin
oska eftir og hafa stefnt að. —
Sveitarfélögin tel'ja, að eins og
málum er nú komið í sambandi
við dreifinguna, sé að því leyti
iokið hiutvei ki Rafmagnsveitna
ríkisins, að samtök sveitarféiag-
anna, landshlutasamtök, einis og
það hefur verið nefnt, eru þess
veil umkomin að taka að sér
þetta hiiutveTk. Við fáum ekki
séð það, sem erum kuniniugir þesis
um málum úti á landsbyggðinni,
hvers ve-gna þarna þarf miífliiið,
sem leggur 20% á raforku na frá
heildsalanum til sveitarfélagsiriaf
veitnanna. Þetta er vitanlega
gersamlega óþarft. Með þessu er
bara verið að auka kostnaðimin
við raforkudreifinugna og hækka
verðið á raforkunni tiil alimen/fr
ings.
Þingmiaðurinn undirstrikaði 1
þessu sambandi, að sala rafork
unnar værii einn þeirra þátta,
sem sveitarstjórnirnar ættu að
annast á sama hátt og t.d. vatns-
veitur. Hanri benti á, að það væri
rnjög misjafnt í hverju sveitar-
íélagi, hverniig töxtum rafveitn
anna væri háttað. Þannig gæti
hentað betur að hafa þennan
taxta eitthvað hærri á einum
staðnum en öðrum, bæði í sam
bandi við iðnað, hituin húsa og
fleiira.
RÁÐHERRA FÓR RANGT MEÐ
Lárus Jónsson (S) gerði að
umtalsefni þau ummæli ráð-
herra, að stjóm Laxárvirkjunar
hefði lýsti stuðningi við þá
stefnu, sem í tillögunni fælist.
Sagði þingmaðuriinin, að því færi
víðs fjarri, að ráðherra færi með
rétt mál, þegar hann segði þetta.
í samþykkt Laxárvirkjunar-
stjórnar væri einiumigis vikið að
einu atriði i þessari þingsálykt-
unartiMögu en þatr segði: Stjórn
Laxárvirkjunar lýsir yfir já-
kvæðri afstöðu til þeirra hug-
mynda iðnaðairráðherra um orku
vinnslufyrirtæki fyrir Norður-
iand, sem fram kom í ræðu hains
á miðsvetrarfundi Sambands íis-
lenzkra raifveitna. Stjórn Laxár-
virkjunar telur eðlilegt, að skip
uð verði nefnd til könnunar á
málinu og telur sig reiðubúna ti'l
þess að tilnefna mann í nefnd-
ina.
Siðain sagði
þinigmaðurinn:
Hér er eiivuinigis
ályktað urn einn
afmairkaðan þátt
sem ráðherra
lýsti á þessurn
fundi, og meiira
að segja þess
getið mjög á-
kveðið, að á-
stæða sé til að kanna hann nán-
ar. Því er það víðs fjarri að
stjórn Laxárvirkjunair haifi með
þessari samþykkt lýst stuðningi I
símum við þá stefnu í heild, sem
ráðherra boðaði hér.
Þingmaðurinn sagði síðan. að
þingsáilyktunartilliaigan væri
mjög undarfleg að samsetniragu.
Samkvæmt orðanna hljóðan væri
það alveig skýrt, að ætlunin væri
sú að vinnia að því að koma meg
inraforkuvinnslu og raforku-
flutningi undir miðstj órnarvald
rikisins í áfönigum, en flagga með
því um leið á óljósan og helduir
loðinn hátt að mynda svonefnt
jandshlutafyrirtæki, sem fram>
leiddi og dreifði raforku. — Það
virðist sem sagt eiga að vera
áfangi á leiðimni að alŒsherjarmið
stýringu raforkumálanna að
koma á fót ilandshlutafyrirtækj-
um, sem siaimkvæmt þessu ættu
ekki að vera mjög lamglíf.
Þingmaðuirinn lýsti því sem
sinni skoðun, að tillögurmr um
landshlutafyrirtæki bæði á sviði
orkuvinnislu og dreifingar væru
mjög athyglisverðar og þyrfti að
kanna þær nánar. — En það er
auðvitað með þvi fororði að á-
kvörðunarvaiid fólksins úti um
hinar dreifðu byggðir landsinis sé
raunverutegt, af því að það ráði
einhverju um framkvæmdina.
DREIFING RAFORKUNNAR
IIVERGI MEIRI
Magnús Kjartansson iðnaðar-
ráðherra lýsti þvi yfir, að þótt
tiltogan yrði samþykkt, yrðu
ekki gefin út bráðabirgðalög á
grundvelli hennar.
Hann sagði, að enginn ágredn-
ingur hefði verið um Búrfelllis-
Framhald á bls. 21.
Magnús Jónsson:
Sameiginlega grundvallar-
stefnu í orkumálum þarf
að marka
Orkuverin þurfa ekki að
vera undir einni stjórn,
þótt þau séu tengd saman
I UMBÆÐUNUM um raf-
orkumálin lagði Magnxis Jóns-
son áherzlu á, að málin hefðu
verið að þróast í skynsamlega
átt á undanförnum árum og
skilningur manna smám sam-
an vaxið á því, að það þyrfti
að tengja orkuverin saman.
Það væri ekki ný uppfinning
ráðherra. — Að vísn hafa
menn gjarnan viljað hafa
virkjanir sem víðast um land-
ið, og auðvitað væri það alveg
fráleitt að ætla að virkja á
einum stað í landinu og dreifa
svo með „hiindiun" rafmagn-
inu um allt land. Það mundi
skapa slíkt öryggisleysi, að
það væri ekki tiltækilegt. En
það er hægt að gera þetta
með margvíslegum hætti og
þessi orkuver þurfa ekki öll
að vera undlr einni stjórn.
Það má tengja þan saman og
það má vel hugsa sér nána
samvinnu á millt þeirra, án
þess að þau séu eign sama að-
ila, aiveg eins og verið hefur.
Það er því ekkert upplagt mál
endilega á þessu stlgi að ætla
nú allt í einu að fara að rjúka
í að marka ákveðna stefnu I
þessu, sem í raúninni liggur
ekkert á að gera.
HVERS VEGNA VAR
TILLAGAN FLUTT?
Magnús Jónsson (S) sagði
freistandi að ræða mörg at-
riði i sambandi við tillöguna,
en kvaðst þó myndu binda sig
við það, sem í hugann hefði
komið undir ræðu ráðherra og
við lestur tillögunnar.
Alþingismaðurinn vék fyrst
að þeim ummælum ráðherra,
að ýmsir ágætir menn hefðu
undirbúið málið. Það gæfi til-
efni til að spyrja, hvort þetta
væri þeirra tillaga eðá hvort
ráðherra hefði falið þeim sem
embættismönnum að setja
hana niður á blað, eftir að
hafa sjálfur markað megin-
stefnuna. — Og það þykir
mér trúlegra. Mér eru kunnír
margir þeir mætu menn. sem
þarna hafa verið að verki, og
mér finnst tillagan í mörgum
greinum ótrúlega óljós og ein-
kennilega orðuð til þess að
vera komin frá þeim að öllu
leyti.
Þá sagði þingmaðurinn, að
æskilegt væri að fá úr þvi
skorið, hvort hugsanlegt væri,
að með tillögunni væri fyrst
og fremst um skoðanakönnun
að ræða, sem meðráðherrarn-
ir hefðu látið gott heita að
iðnaðarráðherra leitaði eftir,
án þess að með því væri sleg-
ið fram fastmótaðri stefnu
ríkisstjómarinnar um það, að
svona ætti þetta að vera og
engan veginn öðru vísi. — Ef
hér er verið að leita eftir sam-
stöðu við Alþingi og alla
flokka, er auðvitað sjálfsagt
að skoða málið i þvi ljósi. En
þá verð ég að láta í ljós undr-
un mína, ef ráðherra ætlar að
knýja þetta mál fram nú,
vegna þess að það er komið
að þinglokum.
Sjálfur kvaðst þingmaður-
inn ekki reiðubúinn til að
taka afstöðu til málsins, —
og það m.a. vegna þess, að
það er ekki nema sjálfsagður
hlutur og í rauninni í sam-
ræmi við það, sem ráðherra
sagði og ég býst við, að sé í
hugum margra annarra þing-
manna, að þeir vilji gjarna
hafa saxnráð við sína heima-
menn.
ÁKVÖRÐUN ÓTÍMABÆR
Þingmaðurinn vék síðan að
því, að þingsályktunartillagan
Magnús Jönsson
snerti mörg héruð og flest
kjördæmi landsins, auk þess
sem hann benti á það í sam-
bandi við virkjanirnar sjálfar,
að það væru bæði sjálfstæðar
virkjanir, samvirkjanir rikis
og sveitarfélaga og algerar
rikisvirkjanir. Um þetta
hefðu á undanförnum árum
orðið miklar umræður og
einnig um jöfnun raforku-
verðs, sem hlyti að verða eins
og allir vildu stefna að,
1 ljósi þessara staðreynda
og með hliðsjón af þvi, að
hér væri ekki verið að marka
stefnu næstu ára, heldur ára-
tuga, tók alþinigismaðurinn
undir það með ráðherra, að
vinna þyrfti að því að marka
sameiginlega grundvallar-
stefnu, sem ekki færi eftir þvi,
hverjir sætu i ríkisstjórn
hverju sinni. — Um þetta er
ég ráðherranum sammála. En
þegar hann talar um það, að
það muni taka langan tima að
koma tillögunni í fram-
kvæmd, þótt hún verði sam-
þykkt á þessu þingi, sé ég
ekki, hvernig hann getur
ætlazt til þess og telur í raun-
inni nokkra þörf á að knýja
Alþingi tÚ þess að taika á-
kvörðun i málinu nú. Það
gæti leitt til óheppilegrar
niðurstöðu, vegna þess að ég
held, að við getum sameinað
skoðanir okkar í þessu máli.
Ég er ráðherranum sammála
um það, að miðstjómarvald,
sem stefnt er að með tillög-
unni, beri vissulega á milli
sem höfuðatriði.
MISMUNANBI LEIÐIR
Hins vegar sagði þingmað-
urinn, að ekki gæti orðið
neinn ágreiningur um, að
mynduð yrðu sérveitukerfi
og héraðsveitur, en þar væri
um flókið vandamál að ræða.
Hann vísaði til þess, að þró-
unin hefði öU gengið í átt til
aukins samruna og sagði, að
það hlyti að reka að því, að
öll orkuver landsins yrðu
tengd saman. — En það er
hægt að gera þetta með mis-
mumandi hætti. Þegar hafa
verið mörkuð ýmis mikiis-
verð stefnuatriði i þessu eins
og t.d. með lögunum um
Landsvirkjun og ákvæðunum
um það, að Laxárvirkjun
geti gerzt aðili að Lands-
virkjun, ef hún óskaði
þess. Þá er gert ráð fyrir því
að tengja saman samveitu-
kerfi Norðurlands og Suður-
lands, ef það þykir henta.
Austurland verður vafalaust
með og önnur héruð landsims
einnig, þegar timar líða. En
það þarf margt að skoða í
þessu efni. Og nú kemur á
daginn, að einn af þingmönn-
um Norðurlands eystra, Lár-
Framliald á bls. 21.