Morgunblaðið - 14.05.1972, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. MAf 1972
Guðjón Ármann Eyjólfsson:
DECCA - staðsetningarkerf ið
1 vikunni sem leið komu tii
Vestmannaeyja góðir gestir, 2
tæknimenn frá brezka fyrirtæk-
imi Decca, sem framleiðir marg-
ar gerðir siglinga- og mæli-
tækja; þeir R.L. Thomas frá
deild fyrirtækisins í London og
R. Sleight frá Grimsby, en
Sleight ímin íslenzkum sjómönn
um, sem þangað koma, að góðu
kunnur. Til Vestmannaeyja
komu Decca-mennimir að ósk
Stýrimannaskóians í Vestmanna-
eyjum; fyrst og fremst til að
kynna nemendum staðarákvörð-
unartaekið Decca-navigator, sem
er þekkt víða um heim og nú
notað um alla Evrópu.
Ágæt kynning þessara manna
á Decca-sigli n gatæki nu og Decca
skrifaranum, sem þeir sýndu í
notkun með kvikmyndum, kort-
um og likitæki, sem þeir höfðu
meðferðis, rifjaði upp fyrir und-
irrituðum nákvæmar staðsetning
ar og auðvelda meðferð þessa
siglingatækis fyrir meira en ára
tug. Þessir fyrirlestrar og kvik
myndir sýndu, að á þessum svið-
Heimsókn tæknimanna frá
Decca til Vestmannaeyja
En aðrir notendur eru allir
sæfarendur og svo flugmenn.
Norðmenn lögðu sérstaka
áherzílu á nákvæm staðsetning-
artæki fyrir fiskveiðiflotann, og
var það forsenda rann-
sókna þeirra.
Þetta er önnur stefna og skýr
ar afmörkuð en hefur ráðið hér
á landi. Fiskikort sérstak-
lega ætlað tslenzkum sjómönn-
um er fyrst gefið út 1964, en
fram til þess tíma höfðu sjó-
menn hér notað sérstök ensk
fiskikort, sem sýndu festur og
fiskislóðir að gömlu 3ja mílna
landhelginni; (Fiskikort er sjó-
kort, sem sýnir gneinilega flök,
festur, hraun og slæman botn).
íslenzkir fiskimenn höfðu þó tal
að um slik sjókort í f jöJda mörg
ár, en eins og kom fram í sjón-
varpsþætti s.l. vetur var
6. Heimskautastofnunarmnar
7. Norska flotans
8. Kaupskipaflotans — bæði
vegna úthafssiiglinga og
strandsiglinga
9. Fiugsamgangna
Nefndin komst að þeirri niður-
stöðu, að með nákvæmari stað-
arákvörðunartækjum og betri
fiskikortum myndi nýting land-
grunnsins verða margfalt betri;
einkum á ytri brúnum land
grunnsins þar, sem sérstök skil-
yrði í sjónum vegna seltu, hita-
stigs og strauma skapa fiski-
sæld, og svo á þröngum veiði-
svæðum á sjálfu landgrunninu,
biettum með góðum botni, en um
girtum steinum og hörzium.
Nefndin gerði áætlun um betri
afkomu á meðaltogskipi vegna
Frá vinstri: Guðjón Ármann Eyjótfsson, skólastjóri Stýrimannaskólans í Vestmannaeyjum, sem
túlkaöi og aðstoðaði Deeca-mennina, R. Thomas frá London og R. Sleight frá Grimsby. —
Fremst á myndinni er Deeca-móttökutækið MARK 21. Vísar tækisins ganga stöðugt og sýna
stað skipsíns, hvenær sem óskað er.
um höfum við íslendingar dreg-
izt mjög aftur úr öðrum fisk-
veiði- og siglingaþjóðum, þó að
við eigum aik okkar undir haf-
inu i kringum landið.
1 dag eru 38 keðjur sendi-
stöðva í gangi víðs vegar um
heim. 1 Evrópu eru 22 sendikeðj
ur, og í iwvember n.k. er áætlað
að taka i notkun nýja keðju á
Irlandi. Sendikeðja er ein aðad
stöð (master), sem sendir
út radíóöldur á móti 3 undir-
srtöðvum (slaves) og eru staðar-
línurnar hyperbólur, sem eru yf
irprentaðar í sjókort.
Árið 1967—1968 settu Norð-
menn upp 6 keðjur meðtfram allri
norsku ströndinni og síðan nær
þetta nákvæma siglingakerfi yf-
ir allar strendur meginlands
Evrópu, Bnetiands og Irlands;
allt frá Njörvasundi (Gibralt-
ar) og norður fyrir Nord Kap,
nyrzta odda Norogs. Staðar-
ákvörðun með Decca er mjög ná
kvæm, allt ’að 250 sjómílur frá
sendistöð að nóttu tii og 500 sjó-
milur að degi til (Heimild:
Kennsiubók í sigiingafræði O.
Johnson og Bryn — Oslo 1969).
Af brezka samgöngumálaráðu
raeytinu (Ministry otf Transport)
er viðurkennt langdrægi kerfis-
ins 240 smL
Áður en norska ríkisstjómin
ákvað, að setja upp nákvæm
(rafeinda) elektrónisk staðar-
ákvörðunartæki, gerðu Norð-
menn umfanganikJar rannsókn-
ir. I nóvember 1960 var stjóm
Skipuð 13 manna nefnd til þess
að kanna allar leiðir og þörf á
þvl að setja upp þannig stöðv-
ar „fyrir fiskimenn og aðra not-
endur slíkra tækja" eins og seg-
lr í útnefningu nefndarinnar.
það staðfest atf einum fremsta
togaraskipstjóra okkar, að iðu-
legast hefur verið tekið allt of
lítið tillit til sérstakra óska
þeirra.
Norska nefndin skilaði ein-
róma áliti í júní 1961, þar sem
mseit var með eftirtfarandi:
L Uppsetningii á 5 Decca-
keðjum eins fljótt og mögu-
legt væri.
2. Að bæta við 3 Consol-stöðv
um á Andey, Bjarnarey og
.lan Mayen.
3. Að setja npp radarsvara
og radarspegla á sérlega
vöidum stöðum á strand-
lengjunni.
4. Hafrannsóknastofnun og
rannsókna.skip fái Loran C
móttökutæki.
Netfndin var þeirrar skoðunar,
að uppsetning Decca-stöðva í
Noregi, myndi hleypa nýju blóði
í sjávarútveginn og þörf ná-
kvæmra staðarákvörðunartækja
væri knýjandi nauðsyn. Skýrsla
nefndarinnar er mjög merki'legt
plagg, unnin á bredðum vásinda-
legum grunni með útsýn til allra
átta. I skýrslunni eru viða mjög
skarplegar athugasemdir og
þess má geta, að við skipulagn-
ingu og könnun á uppsetningu
Decca-stöðva í Perú, var norska
skýrsllan lögð til grundvallar
rannsóknum.
Gaumgætfilega voru kannaðar
þarfir eftirtaldra aðila:
1. Fiskiskipaflotans
2. Landhelgisgæzslunnar
3. Sjómælingastofnunar
4. Hafrannsókna og rann-
sókna á landgrunninu
5. Björgunaxþjónustu á sjó og
ílofti
betri staðarákvörðunartækja.
Miðað var við skip, um 250—
300 tonn að stærð, sem kostaði
1 milljón norskra króna (1961)
og væri að veiðum í 200 daga.
Niðurstaða þessara atliugana
varð þannig:
1. Einu togi meira á dag.
2. Tiu fletri útlialdsdagar á
veiðum — (nákvæmari, ör-
uggari sigling), og jafn-
gildir þetta 50 hölum
(togum).
3. Ein varpa sparast á ári.
4. Minni viðgerðarkostnaður
— a.m.k. 3 vörpum færra
til viðgerðar.
5. Vegna tímaspamaðar við
viðgerðir veiðarfæra úti á
miðunum yrðu veiðidagar
allt að 5 dögum fleiri yfir
árið.
Aflaaukning á ári: (Veiði á togtíma áætluð 250 kg að meðaltali).
1. 200 dagar að veiðum: Einu togi meira (2ja tíma tog) jafngildir
400 togtimum.
kg
= 100.000
Aflaaukning: 250 kg x 400 togtímar
2. 10 dögum lengur að veiðum jafngilda:
50 hölum = 100 togtímum.
Aflaaukning: 250 kg x 100 t.
3. Tímaspamaður vegna viðgerða:
Aflaaukning: 50 togtímar x 250 kg.
Aflaaukning samtals
= 25.000
= 12.500
137.50*
Aukning afiaverðmætis:
(Reiknað skv. verðJagi í Noregi 1961, þar sem reiknað var með
meðalverði 0,80 NKR.)
135.5ÖC kg x 0,80 kr.
1 botnvarpa
Viðgerðarspamaður
Sé í dag reiknað með minni
afla á togtíma, en hækk
andi verðlagi á fiski, má ætla, að
þessir útreikninigair standist
fyliilega. Með núverandi gengi
íslenzku krónunnar eru þetta
rúmilega 1,6 mffljónir isienzkra
króna. Árið 1961, miðað við með
alaflaverðmæti á bát í Noregi
700 þús. NKR, var þetta 18%
verðmætisaukning.
í maí 1968 voru norsku keðj-
urnar formlega teknar í notk-
un. Þær kostuðu uppsettar um
50 milljónir norskra króna. Með
athugunum á afla- og hagskýrsl
um norsika sjávarútvegsins telja
Norðmenn, að á 2 árum hafi af-
rakstur fiskveiðanna aukizt um
54 milljónir norskna króna eftir
að Decoa-stöðvarnar voru sett-
ar upp. Batnandi hag útvegsins
þakka þeir fyrst og fremst betri
nýtingu og nákvæmari þekk
ingu á landgrunninu eftir til-
komu Decca-kerf isins.
Á sömu forsendu hafa miklar
fiskveiðiþjóðir eins og Japanir,
Suður-Aíríkumenn og Perú-
menn sett upp nákvæm stfaðar-
ákvörðunartæki með ströndum
sínum.
1 tillögum sínum lagði norska
nefndin áherzlu á, að tekið yrði
upp staðarákvörðunarkerfi, sem
hægt væri að tengja við sigi-
ingakerfi nágrannaþjóða, svo að
sæfarendur og flugmenn gætu
siglt frá einu hafsvæði eða fiski-
miðum til anntarra og notað sama
móttökutæki. Rannsóknir nefnd
arinnar beindust einnig mikið að
þörfum norsku sjómælinganna,
bæði á grunnslóðum og á
norska landgrunninu við gerð
fiski- og botnkorta allt að 70—
80 sjómílur frá landi, þar sem
nákvæmni verður að vera mik-
il.
I þessu skyni var gerður sam-
anburður á Loran A, Loran C,
Decca, og Consol. Decca-kerfið
hafði mesta nákvæmni þessara
staðsetningarkerfa — eða í 100
sml. fjarlægð frá ströndum Nor-
egs um 30 metra meðalnákvæmni
sem er mikil svo langt úti (þ.e.
NKR
110.000
5.000
10.000
Samtsls 125.00®
innan við skipslengd 200 tonna
skips).
1 flugi og þó einkum þyrlu-
flugi og við björgunarstörf er
notkun Decea talin einkar hag-
kvæm og álitin veita mikið ör-
yggi-
Hér á landi hefur að undan-
fömu nokkuð verið rætt um stað
setningarkerfið OMEGA við út-
færslu fiskveiðilandhelginnar í
50 sjómílur. Þetta staðsetningar-
kerfi hefur marga augljósa
kosti, svo sem lága tíðni, og að-
eins 8 sendistöðvar, þó að sigl-
ingakerfið nái um allan heim.
Omega-kerfið verður eins og Lor
an ákjósanlegt við úthafssigling
ar, þar sem nákvæmni upp á að-
eitrs hálfa sjómílu skiptir ekki
máli.
Til skamms táma hefur ná-
kvæmni Omega verið gefin upp
1 sjómíla (1852 m) að degi til og
2 sjómílur að nóttu tiL Við sér
stakar athuganir danslca flot-
ans á Norður-Atlantshafi í árs-
lok 1969, reyndist nákvæmni
Omega um hálf sjómíla (900 m),
í innan við 200 sjómílna fjar-
lægð frá sendistöð. Nákvæmn-
ina má auka um helming með
betri uppstillingu stöðva, betri
pjðkortum og nákvæmari mót
tökutækjum. (Heimiid: Tidis-
skrift for Sövæsen, júní 1970). En
Omega-kertfið er (mér vitaniega)
ekki ennþá notað af neinum fisk
veiðiþjóðum og engin fiskikort
eru til með Omega-staðar-
iínukerfi. (Omega-kerfið sem
lausn á erfiðleikum skipa við
staðarákvarðanir utan og við 50
sjómílna landhelgislínuna væri
því tfflitsleysi af hálfu islenzkra
yfirvalda við sjómenn.
Etf við ætlumst til að lög okk-
ar og reglur um fiskveiðiland-
helgina verði virtar, er nauðsyn
legt, að erlend og innlend fiski-
skip geti staðsett sig með ná-
kvæmni við 50 sjómíina fiskveiðt
mörkin, og þá með tækjum og
sjókortum, sem sjóniönnum eru
nærtæknst og eru i almennrl
notkun meðal fiskimanna. Sigl-
ingatæki, sem hafa reynzt ná-
Otgerðarmenn og yfirmenn Eyjafiotans kynna sér Decca. Annar frá hægri er R. Thomas.