Morgunblaðið - 12.08.1972, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1972
Klerkurinn háttprúði,
hjálparhella Fischers
Eftir
Harald Brainin
REYKJAVÍK — Aðstoðarmaöur
Bobby Fischers í heimsmeistaraein-
víginu verður að vera gœtinn eins og
sálusorgari. Þess vegna var það
kannski engin tilviljun, að Fischer
valdi séra William Lombardy, róm-
versk-kaþólskan prest og gamlan vin
sinn, úr hópi 10 bandariskra stór-
meistara til þess að taka starfið að
sér.
Faðir Lombardy er hávaxinn og
þreklegur og líkari glímumanni en
kirkjunnar þjóni eða síkákmeistara.
Vinir hans segja, að hann sé áreiðan-
legur, skarpskyggn og nákvæmur í
tali. Þegar einvigið virtist vera í
hættu átti skákklerkurinn mikinn
þátt í þvi að brúa ágreining Fischers
og forráðamanna einvígisins, og
þannig er gott að treysta honum,
þegar mikið liggur við.
SKÝRIR STÖÐUNA
Faðir Lombardy gegnir aðallega
því Iflutverki sem aðstoðarmaður
Fischers að hjálpa honum að skýra
út stöðuna þegar skákir fara í bið.
Hann er fyrrverandi heimsmeistari
unglinga í skák og bezti skákklerk-
ur sem sögur fara af síðan á 16.
öld, þegar mikið orð fór af skák-
snilli biskupsins Ruy Lopez, svo að
hæfni hans verður ekki dregin í efa.
Klerkurinn er líka gæddur ágætri
hæfni til þess að þegja yfir hugs-
unum og skákaðferðum Fisehers.
Þegar hann var að þvi spurður hvort
Fischer ætti sigur vísan í sjöundu
skákinni, sem fór i bið, ljóstraði dul-
arfullt svar hans ekki upp nokkrum
leyndarmálum: „Kannski. Þið getið
verið vissir um að við gaumgæfum
hvern leik.“
Presturinn er 35 ára gamall, fædd-

Séra Wii'iam Lombardy
ur árið 1937 í New York og kennir
ensku í gagnfræðaskóla, sem er
kenndur við Hayes kardinála, í
Bronx-hverfi. Hann hlaut prestvígslu
1967, og síðan hefur dregið úr tafl-
mennsku hans, en hann er fyrsti
kaþólski klerkurinn, sem hefur ver-
ið sæmdur stórmeistarana-fnbót.
HJÁLPAÐI FISCHER 1959
Hann hefur áður verið aðstoðar-
maður Fischers —- fyrst árið 1958
í Portoroz í Júgóslavíu þegar Bobby
öðlaðist rétt til að keppa um áskor-
endatitilinn. Þetta sama ár sigraði
klerkurinn tilvonandi, þá tvítugurað
ajldri, í heimsmeistajrakeppni unigiinga
í skák. Hann lagði að velli alla keppi
nauta sína og hlaut 11 vinninga af
11 mögulegum.
Hjálparmaður áskorandans sigraði
Spassky löngu á undan Fischer. Þeg-
ar hann tefldi á fyrsta borði fyrir
Bandaríkin í heimsmeistarakeppni
stúdenta í Leníngrad hlaut hann
rúmlega 92% vinninga og sigraði þá
Spassky meðal annarra.
Bandaríska liðið var í Ijónagryfj-
unni, en vann samt heimsmeistara-
keppnina í fyrsta skipti. Sama ár
hlaut Lombardy stórmeistaranafn-
bót, og komst þá i hóp 90 útvaldra.
Af öðrum afrekum föður Lomb-
■ardys má rnefna sigra hans I opnu
skákmótunum bandarísku 1963 og
1965. Hann hefur verið I hópi fimm
til sex efstu manna á sterkum al-
þjóðaskákmótum á síðari árum, en
hefur ekki sigrað. Hann er höfund-
ur bókarinnar „Byrjunargildrur í nú-
tímaskák" og vinnur að annarri bók,
„Nútimahugsun í skák“.
SKÁK OG TRÚ
Klerkurinn segir, að hann sé ekki
þeirrar skoðunar að togstreita ríki
milli skákar og trúar. „Sú hugmynd
stenzt ekki, að allir skákmenn séu
trúlausir af því þeir hafi of margt
að hugsa,“ segir hann og nefnir sem
dæmi Fischer og Sammy Reshevsky,
tvo bandaríska stórmeistara sem eru
miklir trúmenn.
Hann mótmælir líka þeim aðdrótt-
unum, að kristin auðmýkt geti ekki
samrýmzt yfidrifinni sjálfselsku ým-
issa snjallra skákmanna. Hann seg-
ir að kirkjan fordæmi lika falska auð-
mýkt.
Faðir Lombardy segir, að afrek
Fischers muni auðvitað stuðla að
auknum vinsældum skáklistarinnar.
„Tilviljunin Bobby Fischer," segir
hann „er stjamia sem ris út við sjón-
deildarhring eins og halastjarna, sem
við vonum að verði svo lengi á lofti
að fól'k geri sér grein fyrir því gildi,
sem skákin hefur fyrir það sjálft.“
Ef klerkurinn fengi vilja sínum
framgengt, mundi hann hins vegar
stytta um að minnsta kosti þriðj-
ung þann tima, sern skákmenn hafa
til umráða á skákmótum. Hann
leggur til, að i stað þess að kepp-
endur hafi til umráða tvær og hálfa
klukkustund fyrir fyrstu 40 leikina
eins og nú tíðkast verði tíminn stytt-
ur í eina og hálfa klukkustund og
síðan fái keppendur eina klukku-
stund hvor til þess að tefla 20 leiki.
Faðir Lombardy heldur þvi fram,
að slík breyting á reglunum mundi
auka áhuga almennings og einnig
draga úr því álagi, sem hvilir á kepp-
endunum. Hann segir, að meirihluti
keppenda noti hvort sem er tímann,
sem þeir hafi afiögu, til þess að láta
sig dreyma.
Ekkert fær drepið áhuga prestsins
á skáklistinni. I samræðum við hann
um skák dregur hann úr bardaga-
hliðum listarinnar og segir, að þótt
keppendurnir séu andstæðingar, eigi
þeira að vera vinir.
„Heómurinn viirðist vera sivo bet'slk-
ur,“ segir hann. „Kannski þarf fól'k
einstæða skemmtun eins og skák til
þess að draga úr beiskjunní."
I S
JíeiuJíorkShttesí
<TT^
Jón á Reynistað — Minning
Framh. af bls. 11
þar, eins og verk hans bera
gleggstan vott um.
Á skólaárum minum varð að
visu strjált um dvalir mín-
ar heima í Skagafirði, en þá
tóku þó vegna ýmissa sameigin-
legra áhugamála að myndast ná-
in kynni og sifellt traustari vin-
átta milli okkar Jóns á Reyni-
stað, ekki sízt eftir að samvinna
okkar hófst á Alþingi. Þessi
nánu kynni urðu til þess að
efla en ekki draga úr þeirri virð
ingu, er ég sem ungur drengur
hafði borið fyrir þessum mikil-
hæfa drengskaparmanni. Á Al-
þingi otaði hann sér ekki fram,
en var allra manna tillögubezt-
ur í flokki sínum. Þótt hann
gerði sér fulla grein fyrir nauð-
syn alhliða framfara, þá mátti
þó segja, að landbúnaðurinn og
íslenzk bændamenning ættu hug
hans allan. Beitti hann sér fyr-
ir mörgum framfaramálum á þvi
sviði, og er þar einna merkast
frumkvæði hans og Jóns Þor-
Jákssonar að því að leiða raf-
orku um allar sveitir landsins. I
búskap sínum var hann manna
fyrstur til að hagnýta tækni-
nýjungar.
En heima í héraði eru þó verk
Jóns á Reynistað mest og fjöl-
þættust. Eftir því sem leið á ævi
hanis, varð það æ ljósaira, að
Skagafjörður og skagfirzkt
mannlíf stóð hjarta hans næst.
Á sviði skagfirzkra fræða hefir
hann unnið fágætt menningar-
starf, og átt manna ríkastan þátt
í að skipa Skagafirði í fremstu
röð héraða landsins um varð-
veizlu og upþrifjun sögu sinn-
ar og erfða.
Líf og starf Jóns á Reynistað
er mikið og gott, og það er ekki
ætlunin að brjóta það til miergj-
ar hér, enda ógerlegt á þessum
vettvangi. Jón var alla ævi at-
hafnamaður, og þótt hann gerði
kröfur til annarra gerði hann
alltaf mestar kröfur til sjálfs
sín. Hann óttaðist ekki
dauðann, en ég heyrði hann á
efri árum oft láta í Ijós kvíða
um það að koma ekki öllu því
í verk, sem hann nauðsynlega
þyrfti að ljúka. Þegar við vor-
um saman við jarðarför einka-
vinar hans, Péturs Ottesen, lét
hann þau orð falla við mig, að
mikið væri gott að vera eins og
Pétur kallaður til annars lífs
beint úr dagsins önn. Því miður
fékk hann ekki að njóta þessa
hlutskiptis, heldur varð að þola
það að finna lífið fjara út, en
einnig þessum örlögum tók hann
með því hugrekki, sem honum
var gefið í svo rikum mæli.
Úr því að við fengum ekki
vinir Jóns á Reynistað að njóta
hans lengur á þann veg,
er hann vildi iiiifa, þá giieðjúimst
við nú yfir því, að hann hefir
loks eftir erfitt stríð fengið Ijúfa
og þráða hvild á ódáinsvegum.
Hin glæsilega og dugmikla eig-
inkona hans, sem staðið hafði
við hlið hans í umfangsmiklum
og erfiðum störfum á langri æfi
og stýrt af skörungsskap hinu
stóra heimili á Reynistað, sat við
sjúkrabeð hans til hinztu stund-
ar. Það er eðli mikilla kvenna.
Við frá Mel sendum Reynistað
arheimilinu hjartans kveðjur og
bænir á þessum degi. Minning-
in um mikinn mann mun lifa,
þó.tt hann hverfi af okkar sjón-
arsviði. Jón á Reynistað er einn
þeirra manna, sem ekki gleymist
neinum, sem átti vináttu hans.
Magnús Jónsson.
JÓN á Reynástað er látinn.
Langri og mikilli starfsævi er
lokið. í dag beinast hugir manna,
ekki sízt okkar Skagfirðinga, til
forystumannsins og héraðshöfð-
ingjans, er hafði um nær hálfrar
aldar skeið komið fremur við
sögu héraðsins en nokkur mað-
ur annar. Mörg og giftudrjúg
störf hafði hann fyrir okkur
unnið og þeirra sér lengi stað
á sviði búnaðar, fræða og stjóm-
mála.
Jón Sigurðsson á Reynistað
var þingmaður Skagfirðinga í
þriðjung aldar oig átti því
sæti á Alþ'mgi lengur en flest-
ir aðrir. Á þeiim vettvangi
gat hann sér mikið traust og
virðingu andstæðinga sem sam-
herja, enda voru störf hans þar
gifturik, ekki sízt fyrir islenzkan
landbúnað. Bóndinn á Reynistað
var trúr starfi siínu og stétt. Á
þvi tímaskeiði, sem Jón á Reyni-
stað sat á þingi, var marghátt-
uð löggjöf sett til hagsbóta land-
búnaðinum og áttii Jón mikinn
þátt í rnargri þeirri lagasetningu
og vann sjálfur að samningu
ýmissa þeirra, og studdi að fram-
gangi þeirra til sigurs með al-
kunnri forsjá sinni fremur en
kappi.
Á þingi lét Jón sér þó ekki
einvörðungu neegja forystu í mál
efnum bænda og landbúnaðar.
Hann bjó yfir ríkum skilningi
á því, að svo bezt tengist nútið
og framtíð, að tengslin við for-
tíð skyldu ekki rofin. Þess vegna
beitti Jón sér á þingi fyrir setn-
iingu löggjafar um héraðsskjala-
söfn, byggðasöfn og varðveizlu
fomra mannvirkja og um ævi-
skrárritun.
Við Skagfirðingar og raunar
þjóðin öll mun um aldur njóta
áhuga Jóns á Reynistað á þess-
um málum. Hið merka héraðs-
skjalasafn okkar Skagfirðinga
og byggðasafnið I Glaumbæ eru
óbrotgjamir minnisvarðar þess,
hvemig Jón vann að hugðarefn-
um sínum. Hið sama gerir Sögu-
félag Skagfirðdnga, sem var
stofnað fyrir forgöngu hans og
hann veitti forystu um langa
tíð. Jón sagði fyrir um útgáfu
flestra rita þess og ritaði sjálf-
uir maingt, sem féiiaigið hefur geif-
ið út. Þannig var hann aðalhöf-
undur Jarða- og búendatals í
Skagafirði, sem telur allar jarð-
ir og búendur í héraðinu um
nær tveggja alda skeið. Er hér
um að ræða hið ágætasta heim-
ildarit, sem ég veit ekki til að
eigi sér hliðstæður.
Öll þessi fræðistörf Jóns á
Reynistað miðuðu að þvi sama
sem búskapur hans á Reynistað
og meginstarf hans á Alþingi
— þau miöuðu öll til eflingar
sveitum landsins og til aukinn-
ar1 menningar þar. íslenzkir
bændur, hvar í sveit sem þeir
búa, eiga því Jóni á Reynistað
margt og mikið að þakka. En
það eru margir fleiri, sem bera
þakkarhug í brjósiti á útfarar-
degi Jóns á Reynistað. 1 dag
minnumist við og þökkum, sjálf-
stæðismenn í Skagafirði, heilla-
drjúiga foirystu og mangháttuð
störf. Vera má að Jón hafi átt
hér ríkari áhugaefni en setu á
Alþingi, svo sem búskap sinn á
höfuðbólinu og fræðistörf. En
forysta hans og forganga fyrir
mörgum nytjamálum héraðsins
samfara samvizkusemi hans og
góðvild gerðu hann að sjálf-
kjörnum forystumanni okkar.
Við iðruimst þess ekki að hafa
sýnt Jónii á Reynistað trúnað.
Þeim trúnaði brást hann aldrei.
Seta hanis og störf á ALþingi
urðu honum og þeim, sem studdu
hann til þeirra, til mikils sóma.
Þeirra starfa mun leingi verða
minnzt. Þau urðu ekki aðeins
héraði okkar till hagsæidar, þau
voru þjóðnytjastörf, unnin til
farsældar landi og lýð.
Ég bið ölctnum vini fararheilla
oig Guðs blesciuiniar komu hans og
öðrum ástvinum.
Giinnar í Glaunibæ.
Á SÍNUM tima varð það fyrir
tilstilli föður míns, að Jón á
Reynistað tók mig í sveit að höf-
uðbóli sínu. Nú, þegar hann er
allur, viJ ég með fáeimum orðum
þakka honum gott vegarnesti,
seim endis.t betuir en flest animað.
Á þessum árum dvöldust marg-
ir unglingar á Reynlistað og
kynntust þar allhliða sveitastörf-
um og ekki sízt traustri og ör-
uggri bústjóm Jóns. Var búrekst-
urinn uimfanigsmikill, heimilið
margmennt og húsbóndinn þar
að aiu/ki önnutm kaifcmm við þjóð-
málastörf og fræðiistörf, en ávallt
var hann fyrstur til vinn,u að
morgni og siðastur heim að
kveldi. Ilarin vildi, að hver mað-
ur skilaði góðu dagsverki, og
veitti sjál'fur bezta fordeemið.
Ég veit, að ég mæli fyrir munn
alfiira þeirra, sem dval'ist hafa á
unglingsiárum sínum á heimili
Jóms, þegar ég þakka honum og
fjölskyldu hams aliri þá dvöl, um
lieið og ég flyt henni samúðar-
kveðju.
Björn Bjarnason.