Morgunblaðið - 11.10.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. OKTÓBER 1972
Otgofandi hf Átvakur, R&ykijavík
Frartíkvaemda&tjóri Haratdur Sveinsson.
Rrtstjórar Mattihías Johannessen,
E/jólifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjó'i Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfullitrúi horbljönn Guðmundsson
Eréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Rítstjórn og afgreiðsla Aðailstræti 6, sími 1Ö-100.
Augfýsingar Aðatstræti 6, srmi 22-4-80
Áskriftargjald 225,00 kr á 'mánuði irmanlands
I lausasöiíu 15,00 ikr eintakið
íTm miðja síðustu viku fóru
^ fram í Reykjavík við-
ræður millf "Jjrezkra og ís-
lenzkra embættismanna um
landheigismálið og stóðu við-
ræður þessar lengur en gert
hafði verið ráð fyrir í upp-
hafi. Þær hófust í framhaldi
af samræðum milli Einars
Ágústssonar, utanríkisráð-
herra, og Sir Alee Douglas
Home, utanrikisráðherra
Breta, er þeir hittust á alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna fyrir skömmu. Þetta
eru fyrstu viðræður, sern
fram fara milli íslendinga og
Breta frá því að upp úr
samningaumleitunum slitn-
aði um miðjan júlí, og frá
því að 50 mílna fiskveiðilög-
sagan tók gildi. Af þeim sök-
um var beðið eftir þessum
viðræðum með nokkurri eft-
irvæntingu og talsverðar von
ir við þær bundnar. Báðum
aðilum er Ijóst, að leiði þær
ekki til samkomulags má
gera ráð fyrir langvarandi
illdeilum um fiskveiðilög-
sögumálið.
Embættismenn þeir, sem
af hálfu íslenzku ríkisstjórn-
arinnar tóku þátt í þessum
viðræðum, vildu að vonum
ekkert efnislega um þær
segja er þeim lauk. Og er
fréttamenn höfðu samband
við Ólaf Jóhannesson, forsæt-
isráðherra, sl. mánudag, vildi
hann heldur ekkert láta eftir
sér hafa um viðræðurnar og
gaf á því tvær skýringar. í
fyrsta lagi ,að íslenzka við-
ræðunefndin hefði enn ekki
skilað skýrslu sinni til ríkis-
stjórnarinnar og í öðru lagi
væri Einar Ágústsson, utan-
ríkisráðherra, ekki enn kom-
inn heim frá allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna. Af
þessum tveim ástæðum vildi
forsætisráðherra ekkert um
viðræðurnar segja og var
það út af fyrir sig mjög skilj-
anlegt. En öðru máli gegndi
um Lúðvík Jósepsson, sjávar-
útvegsráðherra.
Eftir hádegi á mánudag
boðaði Lúðvík Jósepsson til
blaðamannafundar um verð-
lagsmál sjávarútvegsins. Þeir
blaðamenn, sem mættu á
fundi ráðherrans, voru þó
yfirleitt sammála um, að það
hefði verið yfirskyn eitt, að
ráðherrann vildi fjalla um
verðlagsmálin, heldur hefði
honum verið mikið í mun
að koma á framfæri skoðun-
um sínum á stöðu landhelgis-
málsins. Á blaðamannafund-
inum lýsti sjávarútvegsmála
ráðherra yfir því, að viðræð-
unum við Breta væri lokið
án árangurs. Hann tók jafn-
framt skýrt fram, að viðræð-
ur milli utanríkisráðherra
landanna kæmu ekki til
greina, ef um ráðherravið-
ræður yrði að ræða, mundu
a.m.k. tveir og jafnvel þrír
ráðherrar taka þátt í slíkum
viðræðum af íslands hálfu.
Þá skýrði sjávarútvegsráð-
herra í stórum dráttum efn-
islega frá þeim viðræðum,
sem fram fóru milli embætt-
ismannanna og taldi að til-
gangslaust væri að setjast að
samningaborðinu á þeim
grundvelli, sem um málið
hefði verið fjallað í embætt-
ismannaviðræðunum. Hann
lét jafnframt í ljós það álit,
að kæmu ekki fram nýjar til-
lögur frá Bretum, teldi hann
þýðingarlaust að standa í
þessu „stappi“.
Á þessu stigi mun Morgun-
blaðið leiða hjá sér að ræða
efnislega um það, sem fram
kom í embættismannavið-
ræðunum fyrir síðustu helgi,
og ekki verður heldur fjall-
að um þær fullyrðingar, sem
Lúðvík Jósepsson setti fram
á blaðamannafundinum í
fyrradag. Hitt er ljóst,
að úr einu atriði verður að
fást skorið nú þegar. Og það
er þetta: Hvaða ráðherra í
ríkisstjórninni fer með land-
helgismálið í samskiptum við
aðrar þjóðir? Er það Lúðvík
Jósepsson, sjávarútvegsráð-
herra, eða er það Einar
Ágústsson, utanríkisráð-
herra? Um þetta ætti að vera
óþarft að spyrja. Auðvitað
er það á verksviði Einars
Ágústssonar, utanríkisráð-
herra, að hafa með höndum
samningaviðræður við aðrar
þjóðir um landhelgismálið.
En samt er ástæða til að
spyrja, vegna þess, að Lúðvík
Jósepsson, sjávarútvegsráð-
herra, hefur gefið slíkar yfir-
lýsingar opinberlega um þess
ar viðræður og um hugsan-
legt framhald þeirra á sama
tíma og forsætisráðherra vill
ekkert segja og Einar Ágústs
son er utanlands, að spurn-
ingar sem þessar vakna. Ein-
ar Ágústsson, utanríkisráð-
herra, kom heim í ^ær. Hann
verður nú tafarlaust að taka
af skarið um það, hvort með-
ferð landhelgismálsins gagn-
vart öðrum þjóðum er enn í
hans höndum eða hvort sjáv-
arútvegsráðherra hefur tekið
álla stjórn þess í sínar hend-
ur.
HVER STJÓRNAR MEÐFERÐ
LANDHELGISMÁLSINS
ÚT Á VIÐ?
Sr. Bragi Benediktsson skrifar frá Bandaríkjunum:
Kynþáttavandamálið
— blökkumenn í sókn
ÉG hef í þeim greinum, sem
skrifaðar hafa verið frá
Ameríku, vikið öðru hverju
að kynþáttavandamálinu, án
þess þó að taka það þeiniínis
fyrir í sérstakri grein. Að
þessu 3inni hyggst ég varpa
eins skýru ljósi á það og mér
er unnt og mun að nokkru
styðjast við heimildarrit eftir
Peter Bromhead, M.A., D.
Phil. prófessor í stjórnmálum
við háskólann í Bristol. Nefn-
ist bók hans, sem greinir frá
hinum ýmsu þáttum i amer-
ísku láfi: „Life in Modern
America“. Hann byrjar á þvi
að segja, að það séu orð að
sönnu, að um langt skeið hafi
hinn þeldökki minnihlutahóp-
ur verið illa meðhöndlaður,
vanræktur, og honum sköpuð
léleg lífsaðstaða. Hins vegar
hefur afstaða hvítra manna
breytzt gagnvart þeim hi-n sið-
ari ár og einkum hefur sú
breyting orðið áberandi eftir
1960, sem sumpart hefur or-
sakazt af því, að blökkumenn-
irnir hafa látið meira að sér
kveða á opinberum vettvangi
fyrst og fremst í sjálfsvarnar
skyni. Orðið: „Negro“, sem
notað hefur verið um blökku-
mennina um langt skeið á
einkum við fólk, sem á ætt
sína að rekja til þrælanna,
sem fluttir voru inn til Suð-
urríkjanna frá Afríku fyrir
nokkrum öldum. Og athygli
skal vakin á því, að blökku-
mannavandamálið var í
fyrstu einungis vandamál
Suðurríkjanna. Þangað voru
blökkumennirnir fyrst fluttir
inn sem þrælar, eins og fyrr
segir, og þar hefur þeim ver-
ið haldið niðri eftir því sem
urnnt hefur verið. Mjög áber-
andi er búseta blökkumanna
í Mississippi, Alábama, Georg-
ia og South Carolina. Og
þessi ríki hafa Hka búið við
lélega fjárhagslega aðstöðu
og „social“-tregðu, lakari
skólamenningu og glæpir
hafa verið þar tíðir.
Þegar þrælarnir voru flutt-
ir til Ameríku frá Afríku var
á þá litið og þeir meðhöndlað-
ir sem hross. Þörf var fyrir
starfskrafta við baðmuillar-
ekrurnar í Suðurrikjunum og
var þar utm störf að ræða,
sem auðvelt var fyrir ómennt-
aða menn að vinna. Þessi
þrælasala var því eigendum
baðmiullarekranna kærkomið
tækifæri til að' verða sér úti
um ódýran starfskraft. Hvítu
mennirnir, sem ekrurnar áttu
og höfðu af þeim góðan hagn-
að sannfærðu sjálfa sig um
það, að þeir væru með þessu
að gera það, sem réttlætanleigt
væri. Og væru þeir gagnrýnd-
ir fyrir það, sem einkum fór
að verða áberandi upp úr
1800, þá fullyrtu þeir, að allt
fjárhagskerfi Suðnrríkjanna
byggðist á vinnu þrælanna og
mundi hrynja, er þeirra nyti
ekki lengur við. Sumir með-
höndluðu þræla sína vel, en
aðrir ekki. Margir þeirra
þræla, sem notaðir voru sem
þjónar á heimilum húsbænda
sinna, voru sem einn úr fjöl-
skyldunni. En meirihluti
þeirra, er unnu á plantekrun-
um, var látinn vinna undir
stjórn ómennskra verkstjóra
oft á tíðum, sem meðhöndliuðu
þrælana sem skepnur og
börðu þá áfram til vinnu.
Fólk í Norðurrikjium Banda-
ríkjanna lét þrælasöluna ekki
mikið til sín taka og skipti
sér lítt af henni um skeið í
Suðurrikjunum. Það hafði
engan þátt átt í henni og hún
var þeim þvi allsendis óvið-
komandi hvað bein afskipti
snerti. Stjórnmálaleg sam-
þykkt var gerð, þar sem
þrælahald var skoðað sem lög
mætt kerfi í ríkjiunum suður
af Mason-Dixon-línunni, en
ekki norðan við hana. En er
stundir liðu fram, tók æ fleira
fólk i Norðurríkjunum að
gera sér grein fyrir því, að
þrælahald væri smánarblettur
á þjóðinni allri.
Árið 1852 ritaði frú Harriet
Beecher Stowe bókina:
„Uncle Toms Cabin“, sem
nefnd er á íslenzku: „Kofi
Tómasar frænda“. Hún var
dóttir biskupakirkjuprests,
sem var áberandi framámað-
ur í New England um þær
mundir. Sjálf var hún gift
manni sem var prófessor i
guðfræði. 1 þessari bók vekur
hún á þvi athygli, að negrarn-
ir eða blökkumennirnir eru
mannlegar verur rétt eins og
hvíti kynstofninn og að þræla
hald og þrælasala leiddi oft
til ómannúðlegrar meðferðar
á fólki og bryti gjarnan fjöl-
skylduibönd, er einstaklingar
innaan sömu íjölskyldunnar
væru seldir sinn í hverja átt-
ina til misjafnra eigenda.
Þessi bók var afar raunsönn
og fáar bækur, sem prentaðar
hafa verið, hafa haft slík
áhrif sem þessi bók. And-
staða Norðurríkjanna gegn
þrælahaldinu í Suðiirríkjun-
um varð nú sífellt harðari og
harðari, enda þótt Suðurríkja-
mennirnir höfnuðu því að
leiða þetta mál til iykta á
þann hátt, sem Norðurríkja-
mönnunuim var efst i huga.
Og brátt kom í ljós, að Norð-
urrikin gátu ekki þolað þræla
haldið í Suðuirríkjunuim öllu
lengur, þennan smánarblett á
amerísku þjóðinni. Borgara-
styrjöldin eða The Civil War,
eins og hún var kölluð í
Bandaríkjunum, sem var
styrjöld milli þessara ríkja
vegna þrælasöiunnar, brauzt
út árið 1861 og stóð til ársins
1865. Meira en hálf milljón
manna beið bana í þessari
styrjöld. Norðurríkin unnu
styrjöldina, sem fyrst og
fremst byggðist á þvi, að þau
höfðu yfir að ráða miklu iðn-
væddara kerfi en Suðurríkin
og voru einnig auðuigri. Suður
ríkin urðu nú að beygja sig
undir þær breytingartillögur,
sem gerðar voru á lögskipan
þjóðarinnar, er kváðu á um
afnám þrælahaldsins. Allir
menn, sem bornir voru í Amer
íku skyldu verða borgarar
þar og njóta þeirra réttinda,
er sérhverjum borgara eru
tryggð.
Afnám þrælahaldsins hafði
það í för með sér, að ekki var
lengur hægt að kaupa og selja
blökkumennina, þeir gátu nú
réttarfarslega sikipt um störf
og krafizt sömu launa og aðr-
ir.
En í fyrstu voru þeir ekki
vel undir frelsið búnir í jafn-
réttis þjóðfélagi. Fáir þeirra
höfðu haft aðstöðu til að læra
að lesa og skrifa og sá bak-
grunnur, sem þrælahaldið
skóp þeim hindraði þá í að
fara sínar eigin leiðir sem
sjálfstæðir einstaklingar. Og
enn þann dag í dag háir
menntunarskortur blökku-
mönnunum, sem einkum er
áberandL í Suð'urrikjunum.
Eftir borgarastyrjöldina
reyndu margir þeirra að
verða sér úti uim viðunandi
menntun með því að safna
með samskotum smá fjárupp-
hæðum til að géta byggt upp
sína eigin skóla og síðar meir
æðri stofnanir.
Sumium var hjálpað með
fjárframlögum frá stofnunum
í Norðurríkjunum er byggðar
voru upp af auðæfum mikilla
iðnjöfra svo sem Andrew
Carnegie. En þrátt fyrir það
hafa blökkumennirnir alls
ekki notið sömu aðstöðu og
hvitir menn í skólakerfi þjóð-
arinnar.
í höfuðborginni, Washing-
ton, sem er á mærum Norður-
og Suðurríkjaina er meira en
helmingur íbúanna negrar. í
Baltimore, Philadelphia, New
York, Chicago og Detroit eru
þeir í krin-gum þriðjiungur og
sums staðar fimmti partur
ibúanna þar. Fátækrahverfin
í miðborginni eru yfirleitt að
að meirihluta byggð blökku-
mönnum. Og er það áberandi,
að þar er um menn að ræða,
sem enga þjálfun hafa tii nyt-
samrar vinnu og eiga því i
erfiðleikum með að finna sér
atvinnu. Atvinnulausir í hópi
blökkumannanna í þessum
borgurn hafa verið yfir 10%
oft á tíðurn hin siðari ár og
miklu hærri prósentuitala þeg-
ar talið er með yngra fólkið
Jíka. Forsetarnir John F.
Kennedy og Lyndon B. John-
son komu á löggjöf, sem
veitti fjármagn til uppbygg-
ingar á þessu svæði og til
hagsbóta fyrir blökkuÆólkið
og fátækt fólk í heild.
The Anti-Poverty Act, eða
andfátæktarlöggjöfin sem gef
in var út árið 1964, var ekki
eingöngu samþykkt til hags-
bóta fyrir blökkumennina, en
þeir skyldu þó einkum njóta
hennar.
En öll þessi ágætu ákvæði,
sem forsetarnir Kennedy og
Johnson korrnu á, urðu ekki
eins áhrifamikil og ætlað var
í fyrstu sakir fjárveitinga til
styrjaldarinnar í Víetnam.
Og við þá styrjöld verður
ameríska þjóðin enn að gMma
nauðug viljuig. Flestir þeir úr
hópi almennra borgara, sem
ég bef talað við hér, eru and-
vígir afskiptum Bandaríkja-
mánna af henni.
Læt ég þessi orð nægja að
sinni um kynþáttavandamálið
í Bandaríkj'unum og vona að
þau verið einhverjum til um-
huigsunar.