Morgunblaðið - 27.10.1972, Blaðsíða 14

14
MOROUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. OKTOBER 1972
Jóhann Hafstein:
Leysi stjórnin ekki
efnahagsvandann
— getur hún sóma síns vegna
ekki setið lengur
„ „BOTNINN er suður í
Borgarfirði.“ Þetta er gam-
alt máltæki um það, sem er
„botnlaust“ — það, sem ekki
er heil brú í, eins og stund-
um er sagt. Nýyrði svipaðrar
meiningar úr herbúðum
Framsóknarflokksins er, að
eitthvað „sé opið í báða
enda“. Fjárlagafrumvarpið
er „botnlaust“, það er ekki
„heil brú“ í því. Það er „opið
í báða enda“.“ Þannig fór-
ust Jóhanni Hafstein, for-
manni Sjálfstæðisflokksins
orð í umræðum um fjárlaga-
Geir Hallgrímsson
f FRÉTT í Mbl. í gær, þar sem
skýrt var frá ræðn Geirs HaJl-
grímssonar við fyrstu umræðu
fjárlaga á Alþingi sl. þriðjudags-
kvöld gætti nokkurs misskiln-
ings, þar sem Geir beindi orðum
sínum til Halldórs E. Sigurðsson
ar vegna umsagnar Halldórs,
sem hafði látið að þvi liggja að
borgarstjórn Reykjavíkur hefði
hækkað fjárhagsáætlunina um
200 milljónir til þess að gera rík
isstjórninni illt eitt. Var sagt í
blaðinu eftir Geir, að framsókn-
armenn hefðu samþykkt þessa
hækkun í borgarstjórn, en Geir
sagði það ekki, en tók fram, að
borgarstjórn Rvíkur hefði þurft
að fullnýta ailar tekjuleiðir sínar,
svo sem önnur sveitarfélög.
Nefndi hann þar til bæjarstjóm
ir á Akureyri, í Vestmannaeyj-
um, í Hafnarfirði, Kópavogi og
Keflavík. Sömuleiðis á ísafirði
og á Sauðárkróki, þar sem nýtt
vorvi 50'', álög á fasteignaskatta.
Þar réðu íramsóknarmenn og
spurð: Geir Gerðu þessir flokks-
bræður f.iámiálaráðherrans þetta
a. ‘viid t í núverandi stjórnar?
Geir Hali rímsson sundurlið-
aði þessar 200 milljónir króna,
sem nauðsynlegt hefði verið að
hækka íjárhagsáætlun Reykja-
frumvarp ríkisstjórnarinnar,
sem fram fóru síðastliðið
þriðjudagskvöld.
Jóharun Hafstein tók dæmi
máli sínu til staðfestingar. Hann
sagði, að fjárlagafrumvarpið
gerði ekki ráð fyrir neinum út-
gjöldum vegua niðurfærsluráð-
stafana eða annarra ráðsfafana i
framhaldi af bráðaibirgðalögum
ríkisstjómarnmar frá þvi í júlí
í sumar. Framhald þeirra í eiin-
hverri myind væri þó forsenda
bæði útgjalda- og tekjuáætiunar
frumvarpsins. Þegar þetta væri
haift í huga, færi mönnum að
sidijast hin stórfurðulega yfir-
lýsing forsætisráðherra í
„Stefnuræðunni" svokölluðu,
þegar hainin tók sér fyrir hendur
að „ræða efinahagsmálin al-
mennt" og sagðisf „algerlega
sneiða hjá fjármálum rí'kisins“.
Jóhann sagði, að það mætti þó
hæstvirtur forsætisráðherra eiga,
að það hefði honum orðið ljóst,
að þar væri botnirm suður í
Borgarfirði og „allt opið í báða
enda“. Forsætisráðiherrann væri
að jafnaði gætitnn og hætti sér
helzt ekki út á hálan ís, nema í
neyð, eins og þegar hann ráð-
lagði fulltrúum atvinnurekenda,
við lausn kj aradeilnanna í fyrra,
víkur um. Fj árhæðin skiptist
þannig að hluti hennar eða 11,4
milljónir króna fóru til Sumar-
gjafar, þar eð rikisstjórnin hafði
ekki samþykkt hæktouð vistgjöld
til félagsins, sem rekur barna-
og dagheimili. Annar liður var
52,4 milljóna króna auikning út-
gjalda vegna launahækkana borg
arsjóðs í samræmi við samninga
við verkalýðsfélögin i desember,
1971 og kaupgjaldsv'isitöluhækk-
un frá desember 1971—’72. — f
þriðja lagi voru hækkanir vegna
annars reksturskostnaðar borg-
arinnar en beinna launa, en
frumvarpið að fjárhagsáætlun-
inni var samið í nóvember og var
það síðan afgreitt í apríl. Á þessu
tímabili urðu hækkanir, en þær
voru metnar á aðra útgjaldaliði
en laun 10% og námu 65 milljón
um króna. í fjórða lagi var hækk
un til iðnskólabyggingar til þess
að mæta framlagi rikissjóðs 6,5
milljónir króna. í fimmta lagi
framlag til byggingarsjóðs til að
mæta framlagi rikisstjóðs, 8,2
milljónir króna. Þá var í sjötta
lagi hækkun vegna hækkunar
byggingavisitölu frá þvl í des-
ember 1971 til afgreiðslu fjár-
hagsáætlunar 24 milljónir, vegna
þess að borgin er samningsbuind
að „kasta sér til sunds, enda þótt
hvergi sæd til lamds".
Jóhanin Hafstein ræddi þá um
kaupgjaldisvísitöluna, sem nefnd
hafi verið „haldreipi og vöm
verkalýðsins", þessa „100% verð-
tryggingu kjarasamninga laun-
þega“. Hainn sagði að fjárlaga-
frumvarpið gerði ráð fyrir því,
að hún yrði óbreytt eims og nú
er 117 stig. Þessi áætlun væri
aðeins opin í annan endiann,
þ.e.a.s. upp á við, hún hækkar
örugglega ekki. í tíð fyrrverandi
rikisstjómar hafi það verið
dauðaisynd að fresta greiðslu
tveggja vísitölustiga i nokkra
mánuði og að fresta greiðslu
samkvæmt stigum visitölunnar
hefði verið talið jafngilda því,
að laumþegamir væm sviptir
samningsfrelsi siinu. Að láta
verðhækkanir á tóbaM og áfengi
ekki reiknast með í visitölunni
voru talin állka svik við laun-
þega. Vígreifir vinstri menn í
ríkisstjóm hefðu uimsvifalaust
gefið út bráðabirgðaiög, svo að
full visitölugreiðsla 2ja stiga
kæmi mánuði fyrr til fram-
kvæmda en gert hafði verið ráð
fyrir vegna laga viðreisnar-
stjómarinmar. Með bráðabirgða-
lögum var áfengi og tóbaki aft-
ur kippt inn í visitöluna.
Svo leið eitt ár. Þá voru sett
bráðabirgðalög um að fresta
greiðslum til launþega á 2 V2
in 1 útboðsverkum saimkvæmt
byggingavisitölu. í sjöunda lagi
var svo framlag til framkvæmda
sjóðs um 27 milljónir króna
vegna togarakaupa og í áttunda
lagi hækkiun á framJagi til stræt
isvagna Reykjavíkur um 20 millj
ónir króna, að mestu leyti vegna
þess að rikisstjórnin neitaði fyr
irtækinu um umbeðna hækkun
fargjalda.
Geir Hallgrímsson kvað alla
þessa liði, hvem einasta, nema
ef til vill framlagið til togara-
kaupanna tilkomna vegna að-
gerða ríkisstjórnarinnar og ættu
rætur að rekja til kostnaðar-
hækkana, sem orðið hefðu á
valdatíma núverandi ríkisstjóm-
ar. Þær eru til komnar vegna
þess að ríkisstjórnin hefur sagt
við borgarstjórn: — Fyrirtækin
mega ekki láta borgarana ag not
endur greiða hærra verð vegna
þess að þá fer það í vlsitöluna,
heldur verður borgarsjóður að
greiða uppbætur til fyrirtækj-
anna, vegna þess að þá fer það
ekki í vísitöiuna. í báðum tilvik
uim eru borgaramir auðvitað
Játnir borga, þ.e.a.s. þessi 200
miljón króna hæktoun skrifast á
reikning ríkisstjórnarinnar eða
er réttara sagt reikningur rikis-
vísitölustigi til áramóta. Nú
var ekki talað um skerðingu
samningsfrelsis launþega. Laun-
þegar og bændur voru látnir
beygja sig. Hin gömlu „viðreisn-
arúrræði" viinstri stjómarinnar
voru „látdn óátaiin". Vinstri for-
kóifar á ráðstefnu ASl i surnar
gengu afsíöiis, þvoðu hendur
sínar og sögðu: „. . . í þeirri
afstöðu felst ekkert afsal neinna
þeirra réttinda eða kjarabóta,
sem i gildandi kjarasamniingum
aðila vim numarkaðarins felast.“
Var þetta Pílatusarþvottur? —
spurði Jóhann Hafstein og bætti
við, að ráðstefna ASl hefði
ályktað um visitöluna og verð-
laigsmálin undir vinstri stjóm:
„Ráðstefnan telur þessa þróun
verðlagsmáia hina iskyggileg-
ustu fyrir alla viðkomandi aðila,
laiuinafólk, atvinnureksturinn og
efniaihagskerfið í heiid. Fyrir
launafólk þýða hinar öm og
miklu verðlagshækkanir stöðugt
rýmandi raumverulegan kaup-
mátt, — og neyzlusamsetning
láglaunafólks er þann veg farið,
að vísitölukerfið mælir því naum
lega bætur.“
Þá gat Jóhann þess, að 2,5
stiga visitöluskerðinig, sem í
raun væri meiri í tengslum við
kerfisbreytingu skattalaganna,
bætti þar tæplega úr skák.
B.S.R.B. hafi ekfci látið aðgerð-
ir rikisstjómarirmar óátaldar.
stjórnarinnar til Reykvíkinga
allra.
Á kvöldfundi þennan sama dag,
þriðjudag, réðst fjármálaráð-
herra harkalega á ræðu Geirs
Hallgrímssonar, sem hér hefiur
verið frá sagt. Halildór sagði, að
allt frá því, er hann hefði fyrst
tekið sæti á Alþingi, hefði hann
ekki heyrt þingmenn nota slík orð
sem Geir Hallgrímsson. Hainn
sagði, að verið gæti, að slik orð
væru viðhöfð í borgarstjórn
Reykjavíkur, en þau mætti ekki
nota á Alþingi. Nefndi hann til
orðin „illvilji“ og „aðför að Reyk
vikin,gum“.
Geir sagði sem svar við ásök
unurn fjármálaráðherra, að hann
gæti ekki að þvi gert, að ræða
ráðherrans hefði haft þau áhrif
á sig, að hann hefði ómögulega
getað dregið aðra ályktun af
ræðu hans en að ráðherrann
skamimaðist sín fvrir skattalögin
frá sl. vetri. Geir sagði, að hann
hefði aldrei sajgt, að fjármála-
ráðiherrann væri sekur um ill-
vilja. Þar sneri ráðherrann mál
fluitningnum algerlega við. Hann
hefði sakað borgarstjórn Reykja
víkur og meirihluta borgarstjórn
ar um athæfi, sem ekki væri
hægt að segja annað en væri iii
Jóhann Hafstein
Bandaiagið ályktaði: „Bandialag-
ið ítrekar margendurtekin mót-
mæli við þvi, að kaupsiaimning-
um aðila á vimnumarkaðinum sé
breytt með lögum í stað seumn-
inga.“
Hver verður visdtala kaup-
gjaJdis 1. janúar 1973? -— spurði
Jóhanm Hafstein, — þegar bráðai-
birgðalögin faliia úr gUdá. Ha/nn
taldi, að hún yrði ekki 117 stig
— sennilega 125 sitig. Spurði
hann þá: Á að feia, fresta eða
faisa 8 stig kau pg jald.sví.sitöl-
unnar? Hann taldi ekki ósenni-
legt, að vísitalain yrði í árslok
1973, áin nýrra efnaíhagisaðgerða,
134—137 stig, þ.e. að í iandinu
myndi verða óstjórnleg óðaverð-
bólga?
Jóhann Hafstein sagði, að það
hefði verið mjög áberandi í mál-
flutningi fjármálaráðtherra, hve
hann talaði í miklum afsökunar-
tón. „Þetta gerðuð þið líka í tið
viðreisnarstjórnarinnar," sagði
ráöherrann æ ofan í æ með mis-
muniandi orðaiagi, og Jóhann
spurði, hvort þetta væri eimhver
afsökun fyrir vinsitri stjómina
Framh. á bls. 20
vilji. Síðan sagði Geir: „Þá er nú
skörin farin að færast upp i bekk
inn, ef ég á að taka við skömm
um af því, sem hæstvirtur fjár-
málaráöherra í sjálfu sér lét sér
um munn fara. Ég hef að vísu
ekki setið lengi á Alþingi, en ég
verð að segja, að það eru nú
meiri postulínsbrúðurnar, sem
hér hafa setið þau 16 ár, sem
hæstvirtur fjármálaráðherra hef
ur setið — ef þetta er það alvar
legasta, sem hann hefur heyrt
á þingmennskuferli sirvum.“
Fjármálaráðherra Halldór E.
Siguirðsson sagði í ræðu sinni, að
óihjákvæmilegt hefði verið að
breyta skattalögumum og las til
stuðnings máli sín-u tilvitnun í
ræðu, sem Ólafur Björnsison, pró
fesisor hafði flutt um skattfrelsi
hlutafjár. Hafði Geir þá gert at
hugasemd úr sæti sínu og spurt
ráðherrann, hvemig Ólafur hefði
greitt atkvæði uim viðkomandi
skattalagafrumvarp. Síðar i
ræðu sinni sagði svo Geir: „En
að því er tekur til tilvitnunar til
Ólafs Bjömssonar, prófessors, þá
leyfði ég mér úr sæti mínu að
draga þá álykbun, að þar sem
þessi háttvirti þimgmaður átti
sæti í efri deild og það var ekki
unnt að koma fram skattalaga-
breýtingum á þingi, ef skorti eitt
atkvæði í efri deild i stjórnarlið
inu þáverandi fremur en nú, —
hlaut Ólafur Björnsson því að
hafa greitt atkvæði með þessu
skattalagaákvæði. Það finnast
mér heldur kaldar kveðjur tii
svo ágæts heimildarmanns hæst-
virts ráðherra, að hann hefðJ
ekki greitt atkvæði samkvæmit
sannfærimgu sinni. Nei, flokksi-
böndin áttu að hafa haldið hon-
um. En slifcs manns, sem ektoi
Framh. á bls. 20
Geir Hallgrímsson:
Halli á ríkisbúskap —
halli á þjóðarbúskap
— yfirskrift yfir valdaferil ríkisstjórnarinnar