Morgunblaðið - 28.10.1972, Blaðsíða 17

MotelM&LÁÐIÐ, LAUGAíitXACíÖ'R 28.' ÖKTQBER 19T2
17
Hilmar Rósmundsson:
Á að kasta verðjöfnunarsjóðn-
um á verðbólgubálið ?
I septembermánuði s.l. sett-
ist verðlagsráð sjávarútvegs-
ins á sína gömlu rökstóla til
að alilveruleg f i skver ðs h ækk -
fyrir tímabilið 1. okt. ’72 til
áramóta.
Fyrirfram sýndist flestum,
að all veruleg fiskverðshækk-
un byrfti að taa til, bæði
vegna þess, að síðasta verðá-
kvörðun hafði verið afgreidd
með orðunum „fiskverð skal
vera óbreytt” þannig að sjó-
menn höfðu er hér var komið,
dregizt verulega aftur úr öðr-
um liauinastéttuim í landinu
hvað launabætur stnerti og svo
var útgerðin vægast sagt ekki
ofhaldin af sinum hlut.
Einu eðlilegu vinnubrögöin i
þessum máium, eru að sjálf-
sögðu þau, að fiskkaupendur
og fiskseljendur geti á ein-
hvern hátt komið sér saman
um hráefnisverð, án afskipta
annarra, en nú höfðu þau und
ur gerzt, að þrátt fyrir mjög
hagstætt heimsmarkaðsverð á
öllum tegundum sjávarafla,
höfðu forsvarsmenn fiskkaup-
enda lýst yfir því, að hagur
allrar fiskvinnsdiu í landinu
væri sá, að rekstri fyrirtækj-
anna yrði tæpast haldið áfram
án Utanaðkomandi aðstoðar og
væru þeir þvi álls ómegnugir
að taka á sig rekstrarhækkan-
ir í nokkurri mynd. Nú var
sýnt, að fiskverð yrði ekki á-
kveðið á eðlilegan hátt og
Hilnrar Kösnumdsson.
þvrftu afskipti hins opinbera
að koma til.
Vandinn var stór, og þó. Á
árinu 1969 var með lögum stofn
aður sjóður, er hlaut nafnið
Verð.jöfnunarsjóður fiskiðnað
arins. Hlutverk sjóðsins var,
að hann skyldi vera eins kon-
ar varasjóður, sem grípa mætti
til, ef veruleg lækkun yrði á
heimsmarkaði á einhverri teg-
und sjávarafla. Tekjur sjóðs-
ins skyldu aftur á móti vera
þær, að helmingur þeirrar verð-
hækkunar, sem yrði á heims-
markaði á milili þess, sem fisk-
verð væri ákveðið, skyldi
renna í sjóðinn óskiptur.
í>ar sem verðlagsþróun hef-
ur yfirieitt verið okkur mjög
hagstæð frá þeim tíma, er sjóðs
stofnun fór fram, hefur safnazt
í hann aliverulegt fé, eða um
1100 millj. kr. Lengi voru all-
deildar meiningar um það,
hver ætti þennan sjóð, en nú
hefur verið skorið úr um það,
■þa-nnig að fiskvinnslan í land-
inu á helming hans en útvegs-
menn og sjómenn hinn heiming
inn.
Hver er nú ástæðan fyrir
þvi, að fiskvinnslan í landinu
getur ekki af sjálfsdáðum
hækkað ferskfiskverð til út-
vegsmanna og sjómanna. Að
sögn forsvarsmanna frystihús-
anna eru ástæðurnar fyrst og
fremst tvær. I fyrsta lagi stór-
aukinn rekstrarkostnaður og í
öðru lagi minna og óhagstæð-
ara hráefni. Ekki bendir Verð-
jöfnumarsjóðurinn til þess, að
óeðlileg hækkun á ferskfisk-
verði hafi haft neikvæð áhrif
á rekstur frystihúsanna; því að
ef ferskfiskverð hefði á hverj
um tima hækkað í beinu hlut
falli við heimsmarkaðsverðið
þá hlyti verðjöfnunarsjóður
inn að standa á núlii í dag sam
kvæmt Ilögum hans, það hefði
einfaldlega aldrei farið neitt í
hann og hefði e.t.v. farið bezt
á því. Erfiðleikar fiskiðnaðar-
ins í dag virðast fyrst og
fremst vera vegna stóraukins
kostnaðar við vinnslu aflans
og styttingu vinnuvikunnar,
en verður er verkamaðurinn
launanna, og að sjálfsögðu
þurfa laun þess fól'ks, sem enn
þá fæst til þess að vinna í slor
inu að vera það góð, að verka-
maðurinn geti sómasamlega séð
fyrir meðal fjölskyldu með eðli
legu vinnuálagi, en það á ekki
að hækka launin eftir því kerfi
sem hér hefur tíðkazt þ.e.a.s.
að fái sendisveinninn 1000 kr.
hækkun á sin laun, þá fái for-
stjórinn sjálfkrafa 5000 kr.
hækkun. Ég álít hins vegar, að
stytting vinnuvikunnar verði
margri fjölskyldunni mjög vafa
söm búbót. Vandinn hefur ver
ið leystur í bili. Verðlagsráð
hefur komizt að samkomulagi
um 15% fiskvérðshækkum, en
sá böigull fyllgir skammrifi, að
hækkunina skal taka úr Verð-
jöfnunarsjóði og að auki nokk-
urt fé til aðstoðar fiskvinnsl-
unni. Verðjöfnunarsjóðurinn
hefur nú lent í verðbólguskrið-
unni, hann er ofarlega enn, en
hvar hann stöðvast verður ekki
séð í dag, það á að ausa honum
út til allt annarra og ósikyldra
hluta en honum var ætlað.
Það á sem sagt að nota fé, sem
fiskvinnsl'unni, útvegsmönnum
og sjómönnum hefur með líög-
um verið -skipað að leggja til
hliðar, hvort sem þeim var
ljúft eða leitt ti’ þess, m.a., að
allur þorri þess fóliks er í landi
starfar geti átt náðugri daga.
Þarna hefur verið tefld
pólitísk refskák, þar sem sig-
urlaunin eru hluti verðjöfnun
arsjóðsins. Ráðherranum hefur
sem næst tekizt að máta þá
verðlagsráðsmenn. Að vísu fðc
skákin í bið, þar sem alþingis-
menn elga eftir að samþyklkja
breytingar á lögunum um verð
jöfnunarsjóðinn til þess að
unnt sé að beita þessúm brögð
um. Staða ráðherrans i biðsböð
unni er óneitanlega mun betri,
því að varla er þess að vænta,
að nokkur einasti alþingismað-
ur þori að vera á móti því, sem
flokksstjórnirnar hafa ákveð-
ið að gera.
En sagan er ekki enn öll
sögð. Það er blásið út, að fisk-
verðshækkun til sjómanna og
útvegsmanna sé 15% að meða.1-
tali, þ.e.a.s. 15% launabót, en
sé þess gætt, að þessi launa-
hælckun til okkar er greidd
með fé, sem okkur hafði verið
sagt áður að við ætturn helrn-
inginn af, þá hefði útkoman úr
þessu daami orði'ð sú, þegar ég
var í skóla, að raunwruleg
hækkun til olckar yrði aðeins
7%%. Eða var það e.t.v. alitaf
hugimyndin með verðjöfnunar-
. sjóðnum, að sjómenn og útvegs
menn skyidu leggja í hann fé,
með því að láta i hann hluta
raunhæfs fiskverðs en síðan
myndu aðrir skipta honum að
eigin geðþótta.
Ég er undrandi á þvl, að futl
trúar okkar i verðlagsráði
skuli þora að bera svona vinnu
brögð á borð fyrir okkur. Því
ég trúi þvi ekki fyrr en i fullla
hnefana, að þeir séu svo grunn
hyggnir að þeir sjái ekki hve
hér er illa á okkur leikið. Ég
býst ekki við, að nokkur ein-
asti rnaður myndi taka það sem
góða og gilda launahækkun
sér til handa, ef honum væri
gert að ávisa þeirri hækkun af
eigin bankareikningi, enda
stæði hann trúlega jafnnær
eftir.
Hér hafa forsvarsmenn okk-
ar sjómanna og útvegsmanna
enn einu sinni itta brugðizt,
viljandi eða óviljandi.
Vestmannaeyjum 14. okt. 1972.
Ingólfur Jonssori:
Gj aldeyrisstöðunni bjargað
með erlendum lánum
Fyrstu umræðu um fjárlög
in fyrir árið 1973 er lokið.
Fjárveitinganefnd hefur
fengið málið til meðferðar.
Afgreiðsla þess mun verða
seinleg og vandasöm að
þessu sinni, þar eð engin
stefna Kefur verið mörkuð í
efnahagsmálum.
Ríkisstjórnin hefur ekki
dregið upp heildarmynd í
f járhagsmálum fyrir næsta
ár. Á því er eigi að síður
brýn nauðsyn að hafa traust
an grundvöll til að styðjast
við, og byggja á við undir-
búning og afgreiðslu fjár-
laga.
Eftir langar og ítarlegar
umræður í Alþingi, um fjár-
lagafrumvarpið, má ætla að
ríkisstjórninni hafi orðið
ljóst að frumvarpið er botn-
laust, þar sem ekki virðist
vera reiknað með stórum
óhjákvæmilegum útgjaldalið-
um. Eigi að síður er tekju-
áætilunin í frumvarpinu
spennt til hins ítrasta
og verður að teljast að ýmsu
leyti glæfraleg.
Reiknað er með þvi
að gjöld af innfluttum
vörum hækki verulega eða
um 1.046 milljónir króna.
Forsendan fyrir því að inn-
flutningsgjöldin hækki eins
og ráð er fyrir gert, er
byggð á því að inn-
flutningur aukist á næsta ári
um 14%. Margir munu velta
því fyrir sér, hvort sú áætl-
un geti verið raunhæf.
Það er of mikil bjartsýni að
reikna með því að þjóðar-
framleiðslan aukist í þeim
mæli á næsta ári að unnt
verði að greiða áætlaðan inn
flutning af samtima tekjum.
Sýnilegt er, að ríkisstjórn-
in ætlar sér að reka þjóðar-
búskapinn áfram með halla,
og bjarga sér með lántökum,
meðan mögulegt er að fá lán.
1 tið viðreisnarstjórnarinn
ar myndaðist allmyndarieg-
ur gjaldeyrisvarasjóður. Þá
var forðast að taka eyðslu-
lán, en keppt að því að hafa
hagstæðan greiðslujöfnuð
við útlönd.
Erlendar lántökur voru að
mestu miðaðar við arð-
gefandi framkvæmdir, i því
skyni að auka framleiðsluna
og þjóðartekjurnar eða
minnka gjaldeyriseyðsluna,
svo sem lántaka til varanlegr
ar vegagerðar.
Á árinu 1972 er áætlaður
viðskiptahalli 4.300 milljónir
króna. Tekjuáætlun fjárlaga
frumvarpsins fyrir næsta ár
er byggð á því, að geigvæn-
legur greiðsluhtalli verði á
því ári, sennilega allmiklu
meiri en á þessu ári.
Ríkisstjórnin hefir bjargað
gjaldeyrisstöðunni með er-
lendum lántökum. Opinberar
erlendar lántökur frá síð
ustu áramótum til 30. sept.
nema 3.080 milljónum króna.
Afborganir eriendra lána
á sama tima voru 870 milljón
ir króna, Lán umfram afborg
anir eru því 2.210 milljónir
króna á átta mánaða tímabili.
Með þessu móti er gjald-
eyrisvarasjóðnum haldið við,
þótt mikill viðskiptahalli eigi
sér stað. Það er óumdeilan-
lega glæfraleg tekjuáætlun
fyrir næsta ár, sem m.a. er
byggð á 14% aukningu inn-
flutnings, meðan viðskipta-
jöfnuðurinn er jafn óhag-
stæður og raun ber vitni.
Þannig er gert ráð fyrir
því, að lifað sé langt um
efni fram. Ef rétt væri hald-
ið á málum, væri höfð hlið-
sjón af þjóðartekjum og þjóð
arframleiðslu við tekjuáætl-
un fjárlaga.
Á yfirstandandi ári er gert
ráð fyrir, að þjóðarfram-
leiðslan aukist um 6%, en
aukning raunverulegra þjóð
artekna verði minni, eða um
4—5%. Að miða áætlaðar toll
tekjur á næsta ári við 14%
innfliutningsauknimgu, sam-
ræmist á engan hátt heil-
brigðri efnahagsstefnu.
íslendingar hafa oft búið
við gjaldeyrisskort, litla þjóð
arframleiðs'lu og naumar
þjóðartekjur. Togararnir og
vélbátaútgerðin áttu stóran
þátt í að breyta þjóðarbú-
skapnum. Framleiðslan jókst
eftir tilkomu þeirra og fjár-
magn myndaðist. Atvinnu-
kjör almennings bötnuðu og
margvíslegar framfarir í
landinu voru mögulegar
vegna þess að þjóðin hafði
eignazt afkastamikil fram-
Ingólfur Jónsson
leiðslutæki. Sjávaraflinn er
yfir 80% af útflutningsfram-
leiðslu þjóðarinnar. Tog-
ararnir munu áfram hafa
veigamiklu hlutverki að
gegna í verðmætaöflun fyr-
ir þjóðarbúið.
ENDUBNÝJUN
TOGABAFI,OTANS VAB
BYB.UJÐ f TÍÐ
FYBBI STJÓBNAB
1 tíð viðreisnarstjórnarinn
ar 1969—1971 voru undirbú-
in kaup á 16 skuttogurum.
Var helmingur þeirra af
stærri gerðinni frá 8—1100
lestir. Þá var góður rekstrar
grundvöllur talinn vera fyr-
ir togaraútgerð, sérstaklega
nýju skipin. Það var ekki að
eins sjávarútvegur sem var
efldur af tækjum í tíð við-
reisnarstjörnarinnar. Þannig
var það einnig í samgöngum,
landbúnaði og iðnaði. Eigi
lífskjörin að vera góð í land
inu, þjóðarframleiðslan örugg
og mikil, er nauðsynlegt að
stuðla að fjölbreytni at-
vinnuveganna og eflingu
þeirra.
í grein í Morgunblaðinu
25. þ.m gerir Ingimar Ein-
arsson nokkra athugasemd
við það, að ég hafi sagt I
sama blaði 7 þ.m., að árs-
gjaldeyristekjur af álsamn-
ingnum væru jafnmiklar og
af 47 togurum.
Tölur þær, sem ég nefndi í
fyrrnefndri grein, um gjald-
eyristekjur togara, voru
fengnar hjá Fram-
kvæmdastofnuninni. Ingimar
Einarsson fékk einnig sínar
upplýsingar þar. Tölunum
ber ekki saman hjá okkur
Ingimar, vegna þess að Fram
kvæmdastofnunin byggði
ekki á sömu forsendum í báð
um tilvikum. Báðir telj-
um við Ingimar álsamninginn
góðan og togaraútgerð nauð-
synlega.
Með aukinni f.jölbreytni I
atvinnulífinu og afkastamikl
um framleiðslutækjum, hefur
framleiðsian aukizt mjög mik
ið, og þjóðarhagur batn-
að. En þó að framleiðslan sé
mikil. og viðskiptakjörin í
góðu lagi, getur eigi að síð-
ur orðið halli í þjóðarbú-
skapnum, ef gætni og fyrir-
hyggja er fyrir borð borin.
Núverandi stjórnarfar get
ur orðið afdrifaríkt. Mi'kil
framleiðsla og hátt verð á af
urðum eriendis, nægir ekki
lengur til þess að halda
hallalausum greiðslujöfn-
uði við útlönd. Þótt skattar,
tollar og aðrar kröfur á al-
menning, og atvinnuvegina,
hafi stórum aukizt, virðist
ríkisstjórnina eigi að síður
vanta þúsundir milljóna
króna, til þess að
fjárlög fyrir næsta ár verðí
afgreidd greiðsluhallalaus.