Morgunblaðið - 29.10.1972, Blaðsíða 16

16
MORGIPNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 1972

0*gafafldi Htf ÁrvaJcw, R^yfcjavfk
fiOTvfevesmdaMjóii HafaWur Sveinaaos.
Wlt»tí6rar Mattfiías Johorvneasen,
Eýfðífur KonrW Jónaaon
AttatoSafrftaiíóri Stýmtfr QuonoraaoB.
RitatftómarM+trúi Þorbl]öm QuðmtmdMOA
Fréttoatj6rl B)öm Jélhannaaon.
Aujtýalrvgaatjörí AwU Qarðar KrlatfnMOfl
Rrtatjórn og afgroiðsla Aöaiatraati 6, sfntf 10-100.
Augíýaingar Aðalatrtotl S, afmi 22-4-60
Áakriftargjaiti 225,00 kr i imánuði imtaníatHfe
I fausaaoíu 16,00 Ikr oint-akið
þeim lánabeiðnum, sem
fyrir liggja. Til þess vantar
hana um 80 milljónir króna.
Af þessum sökum verður
ekki hægt að lána út á
vinnslustöðvar eða veita lán
til vélakaupa nema að nokkr-
um hluta.
Ríkisstjórnin hefur nú í
hótunum um að endurflytja
frumvarpið um framleiðslu-
ráð landbúnaðaríns, sem dag-
aði uppi á síðasta þingi. Við
þau úrslit létti bændum
mjög, en þeir horfa með
kvíða til þess, ef þetta frum-
LANDBÚNAÐURINN BYGGIR
Á YERKUM VIÐREISNAR
4 1öngum valdaferli Við-
reisnarstjórnarinnar þótti
framsóknarmönnum einna
verst að una því, að hafa
ekki yfirstjórn landbúnaðar-
mála í sínum höndum. Nú
hefur Halldór E. Sigurðsson
verið landbúnaðarráðherra
nokkuð á annað ár og hefur
af litlu að státa á þeim vett-
vangi. Landbúnaðurinn í dag
byggir á þeim trausta grunni,
sem lagður var í ráðherratíð
Ingólfs Jónssonar.
Á undanförnum árum hef-
ur framleiðni í landbúnaði
aukizt mjög mikið vegna auk
innar tækni og mikillar rækt
unar. Framleiðsluaukning
hefur orðið geysileg, þrátt
fyrir fólksfækkun í sveitun-
um. Á árabilinu 1960—1971
stækkuðu túnin um nær
100% og mun landbúnaður-
inn lengi búa að þeim miklu
framförum, sem urðu á öll-
um framleiðsluháttum land-
búnaðarins á síðasta áratug.
Hefði landbúnaðurinn tví-
mælalaust lent í miklum
erfiðleikum vegna erfiðs ár-
ferðis, ef ekki hefði verið
búið að styrkja undirstöður
þessa atvinnuvegar svo
mjög í tíð Viðreisnarstjórn-
arinnar.
Nú hefur það gerzt í fyrsta
sinn, að stofnlánadeild land-
búnaðarins fær ekki nægi-
legt starfsfé til þess að sinna
varp verður að lögum á
þessu þingi. Málsvarar nú-
verandi ríkisstjórnar hafa
gumað af hækkun á lánum
til íbúðabygginga í sveitum,
en sú hækkun er skv. lögum
frá tíð fyrrverandi stjórnar.
Tæpast er hægt að státa af
hækkun lána til íbúðabygg-
inga úr 450 þúsundum í 600
þúsund kr. Fyrrverandi rík-
isstjórn hafði ákveðið að
hækkun kæmi á þessi lán á
árinu 1971, en sú hækkun,
sem ríkisstjórn Ólafs Jóhann
essonar hefur ákveðið, næg-
ir ekki til að vega upp á
móti auknum byggingarkostn
aði.
Á síðasta þingi lögðu sjálf-
stæðismenn fram tillögur
um orlof bænda enda kemur
það í beinu framhaldi af
auknu orlofi launastéttana.
Aukið framlag til land-
græðslu nægir aðeins til að
standa undir kauphækkun-
um og verðhækkunum en til
þess að stórauka landgræðsl-
una þarf verulega aukið fjár-
magn. í tíð Viðreisnarstjórn-
ar var gert stórátak í land-
græðslumálum. Með lögum
var landgræðslustarfið mót-
að og byggt upp á grundvelli
fenginnar reynslu. Grænfóð-
urverksmiðjur voru byggðar
upp í tíð fyrrverandi rtkis-
stjórnar og unnið að athug-
un á fjölgun þeirra í samráði
við hana. Ylrækt og fiski-
rækt voru mjog efld á við-
reisnarárunum, m.a. með
þeim árangri að laxveiðin
hefur nær fjórfaldazt á 11
árum. l>á var aðstaða garð-
yrkjuskólans bætt mjög með
tilkomu nýs húss og' auknu
framlagi til ýmiss konar til-
rauna í ylrækt.
KJARASKERÐING
Dáðagerðir ríkisstjórnarinn-
** ar um kjaraskerðingu,
sem nemur a.m.k. 10% með
því að hækka óbeina skatta
án þess að þeir komi fram í
vísitölunni og með öðrum
ráðstöfunum, hefur að von-
um vakið mikla athygli. í
forystugrein Tímans í fyrra-
dag var hnykkt á ummælum
forsætisráðherra á Alþingi á
dögunum og fer því ekki
milli mála, að Framsóknar-
flokkurinn stendur að baki
þessari ráðagerð. Þá hefur
Þjóðviljinn fyllilega gefið í
skyn í forystugrein, að Al-
þýðubandalagið sé reiðubúið
til þess að standa að breyt-
ingum á þeim vísitölugrund-
velli, sem núverandi kjara-
samningar verkalýðsfélag-
anna byggja á.
Hins vegar hefur kveðið
við nokkuð annan tón hjá
Birni Jónssyni, forseta ASÍ,
sem sagði í viðtali við Morg-
unblaðið á dögunum, að Al-
þýðusambandið mundi ekki
ljá því eyra fyrirfram að
gefa neitt eftir af þeim kjara
samningum, sem gerðir voru
í desember 1971 og eiga að
gilda til nóvember 1973. Af
þessu má marka, að tveir
stjórnarflokkanna séu fylgj-
andi kjaraskerðingaráform-
um Ólafs Jóhannessonar, en
verulegar efasemdir séu uppi
í þeim þriðja, svo og hjá
helztu forystumönnum Al-
þýðusambandsins. Á undan-
förnum árum hafa vinnuveit-
endur mjög barizt fyrir breyt
ingum á vísitölukerfinu, en
þær breytingar hafa ekki náð
fram að ganga vegna and-
stöðu verkalýðshreyfingar-
innar. Nú virðist, sem a.m.k.
tveir stjórnarflokkanna hafi
tekið undir þessi sjónarmið
vinnuveitenda.
Reykjavíkurbréf
Laugardagur 28 okt. ^
Geðverndarmál
Á Alþingi voru í vikunni
rædd gedve rndarmál í tilefni af
fyrirspurn Ragnhildar Helga-
dóttur. Þingmaðurinn spurði
heilbrigðisráðherra, hvenær
vænta mætti þess, að bsett yrði
úr brýnni þörf á auknu sjúkra-
rými fyrir geðsjúka og vakti at-
hygli á þvi, að efeki væri gert
ráð fyrir fjárveitingu til bygg-
ingar geðdeildar Landspítalans,
enda þótt fyrrverandi rikis-
stjóm hefði unnið að þessum
málum og hafið undirbúning að
stofnun geðdeildarinnar. Ragn-
hildur gat þess, að þörfin væri
nú svo brýn fyrir aukið sjúkra-
rými, að það þyrfti að tvöfald-
ast.
Allir virðast iiú sammála um
að brýnasta þörfin í heilbrigð-
ismálum sé stórátak á sviði geð-
heilbrigðismála, og þvi væntu
menn þess, að á fjáriögum yrði
ríflegt fjármagn til þeirra mála,
enda hefur undirbúningur að
byggingu geðdeildar staðið
nokkurn tima. Heilbrigðisráð-
herra upplýsti í þessum umræð-
um, að gera mætti ráð fyrir, að
unnt yrði að hefja byggingar-
framkvæmdir í septembermánuði
á næsta ári, en samt sem áður
hefði ekki verið tekið fjárfram-
lag inn í frumvarp ríkisstjórn-
arinnar. Var það réttlætt með
því, að ekki væri víst, að und-
irbúningi mundi lokið svo tím-
anlega, að unnt yrði að hefja
framkvæmdir á næsta ári. Hins
vegar sagði ráðherrann, að mál-
ið væri nú í höndum Alþingis og
það gæti tefeið inn fjárveitingu.
Þar með byrjuðu yfirlýsingar
ráðherranna um, að eitthvað
vantaði inn í fjárlagafrumvarp-
ið, enda hefur þvi verið spáð, að
það muni mjög hæfeka í meðför-
um Alþingis. Önnur yfirlýsing
var raunar komin áður frá utan
ríkisráðuneytinu, þar sem sagt
var, að þriggja milljón króna
framiag til vanþróaðra þjóða
hefði fallið niður af fjárlögum,
þar sem ráðuneytið hefði ekki
getað fundið réttan lið í
fjártagafrumvarpinu, og vænt-
anlega heldur ekki fjármála-
ráðuneytið, og því hefði verið
frestað að setja þessa upphæð í
frumvarpið, þar tii leitin að rétt-
um stað i frumvarpinu hefði bor-
ið árangur!
Slappar taugar
Eitthvað virðast blessaðir ráð-
herrarnir vera orðnir slappir á
taugum. Þegar Geir Hallgríms-
son, tók fjármálaráðherra til
bæna við fyrstu umræðu fjár-
laga, varð hann ókvæða við, og
þessi geðstillingarmaður um-
hverfðist í ræðustóli og sagðist
aldrei á þingferli sinum hafa
heyrt jafn freklegan málflutning
og hjá borgarstjóra. Þó hafði sá
síðarnefndi ekki annað gert en
rekja i sundur málefnalega all-
an þvættinginn um skattamálin
og efnahagsástandið í heild.
Þó var þetta ekkert hjá þvi,
sem gerðist í umræðum um mál-
efni aldraðra. En þá umhverfð-
ist Magnús Kjartansson, heil-
brigðisráðherra, gjörsamléga og
spunnust af snarpar pólitískar
deilur, enda þótt allir ræðumenn
lýstu yfir stuðningi við það mál,
sem til umræðu var.
Heilbrigðisráðherra flutti
frábærlega góða framsöguræðu
með máli þessu, þar sem hann
gat um nauðsyn þess, að hver og
einn fengi að ráða athöfnum
sínum og fór mörgum fögrum
orðum um persónufrelsi. Athygli
var þá á því vakin, að hann
mundi hafa fundið gamla kosn-
ingaræðu sjálfstæðismanns
(virðist hann hafa tekið bók-
staflega ábendingu i síðasta
Reykjavíkurbréfi).
Hentu menn mikið gaman að
þvi, er ráðherrann reyndi
í næstu ræðu sinni að afsanna,
að hann hefði boðað sjálfstæðis-
stefnuna, enda var maður-
inn fokreiður, og það hefðu
sjálfsagt aðrir Alþýðubandalags-
menn verið, ef þeir hefðu heyrt
málflutning hans.
Tvær eða tuttugu
álbræðslur?
Alltaf öðru hverju er því hald-
ið fram i málgögnum kommún-
ista, að Eyjólfur Konráð Jóns-
son, ritstjóri, hafi í sjónvarps-
þætti boðað, að byggja ætti 20
álbræðslur á íslandi. Þetta hef-
ur verið leiðrétt hér í blaðinu
a.m.k. tvisvar, en þessi fárán-
lega fullyrðing heldur þó áfram.
Það, sem Eyjólfur sagði í fyrr-
nefndum sjónvarpsþætti, var, að
landsmenn ættu ónýtta vatns
aflsorku, sem svaraði til þarfa
20 verksmiðja á borð við ál-
verksmiðjuna. Auðvitað hef-
ur hvorki honum né öðrum dott-
ið í hug, að Islendingar ættu að
framleiða ál, sem svaraði nokk-
urn veginn til ailrar heimsfram-
leiðslunnár!
En nú hefur Magnús
Kjartansson, iðnaðarráðherra,
setzt á rökstóla með Alusuisse
til að undirbúa byggingu nýrr-
ar álverksmiðju, verksmiðju nr.
2. Vel má vera, að þegar fram í
sækir væri hyggilegt að byggja
aðra álverksmiðju, t.d. í sam-
bandi við Austurlandsvirkj-
un. Hins vegar orkar tvímælis,
að nú eigi að leggja megin-
áíierzlu á byggingu annarrar ál-
verfesmiðju, hvað þá að 19
stykki eigi að reisa. Auðvitað á
stóriðjan að vera á sem flestum
sviðum, og nú eru tækifæri til
að ráðast í sjóefnaverksmiðju
og málmblendiverksmiðju t.d.
Virðist einsýnt að láta þau
vei'kefni sitja í fyrirrúmi, en
ekki að einblína á ál, þófit gott
sé.
Hifit er annað mál, að eðtHegt
er að halda áfram með stækk-
un álverksmiðjunnar i Straums-
vík, ef hagstæðir samningar
nást við Svisslendinga, og að
slíkri samningagerð vinnur nú
nefnd manna að fyrirlagi iðnað-
arráðherra. Þess er þó að gæta,
að mun hærra orkuverð verður
nú að fást en á þeim tíima, þeg-
ar upphaflega var samið um raf-
magnsverðið. Ber þar margt til:
1 fyrsta lagi var því yfirlýst frá
upphafi, að hærra orkuverð yrði
að koma ti) á síðari stigum. í
öðru lagi hefur virkjunarkostn-
aður hækkað mjög. í þriðja lagi
hefur orkuverð farið hækkandi
á heimsmarkaði, og í f jórða lagi
hefur dollarinn fallið gagnvart
flestum mýntum heimsins, og þvi
verður verð í dollurum að vera
mun hærra en áður.
Vonandi bera samningavið-
Úr álverim