Morgunblaðið - 16.12.1972, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1972
0*g®faneM Sf AivoVw. Fteytojavlk
'Frerrh/taméeiatjýri HmroMur Svems««n,
flHatjórer Metíhfas Johennetsðn,
EyféSfur Kenréð Jónsson
Styrmir Gunrvarsaen.
IWUrtjimerfuFHrúI Nkró§örn Guðmundsson
Fvétwstjóri Björn Jótharwvaoon
Au#lý«ii>»a**#ðri Ami Garðar Krlst/nsson
Rftstjérn og af»r«iðsle Afcistrssti 6, sfrol 1<V-100.
Au^slngar Aðahrtrsati ð, sfrm 22-4-60
A«kriftw«{sM 226,00 hr * wv&vuði Innenlarvds
f tauoooðlu Y&AO Ikr slnwWð.
Tl/feð fullurn rétti og rökum
má segja, að landið hafi
verið stjórnlaust að undan-
förnu. I>ó hefur keyrt um
þverbak síðustu daga. Sl.
miðvikudag skýrði Morgun-
blaðið frá því, að lögð hefði
verið fram í ríkisstjórninni
tillaga um 16% gengislækk-
un. Sama dag skýrði blaðið
einnig frá þvi, að þingflokk-
ur Framsóknarflokksins hefði
fyrir sitt leyti samþykkt
Sengislækkunarleiðina. Þrátt
fyrir, að það væri komið í
hámæli um miðja vikuna, að
tveir af þremur stjórnar-
flokkanna væru hlynntir
gengislækkun voru engar
ráðstafanir gerðar til þess að
koma í veg fyrir spákaup-
mennsku með gjaldeyri.
Báðir leiðtogar stjórnarand
stöðuflokkanna, þeir Jóhann
Hafstein og Gylfi Þ. Gíslason,
vöruðu ríkisstjórnina alvar-
lega við því á miðvikudag að
láta allt reka á reiðanum.
Þessum aðvörunum var í
engu sinnt. Hins vegar hafa
þingflokkar stjómarflokk-
anna og ráðherrarnir verið á
stöðugum fundum alla vik-
ima til þess að reyna að
bræða saman ólík sjónarmið
og gengið illa.
Meðan þetta gerist eru
fjárlögin tekin til 2. umræðu
á Alþingi, þótt öllum sé ljóst,
að þar er um marklaust plagg
að ræða, sem ekkert mark er
takandi á. Og svo virðist, sem
forsætisráðherra sé staðráð-
inn í að knýja fram afgreiðslu
fjárlaganna fyrir jól, hvað
sem líður ákvörðunum um
efnahagsráðstafanir. Þetta
er með öllu óafsakanleg fram
koma og hrein hneisa.
Meðferð mála á Alþingi og
í rikisstjórninni er þó ekki
eina dæmið um þá upplausn,
sem ríkir í þessari ríkisstjórn.
Morgunblaðið skýrði frá því
sl. fimmtudag, að Ólafur Jó-
hannesson, forsætisráðherra,
hefði haldið þýðingarmiklu
bréfi frá þingflokki Alþýðu-
bandalagsins leyndu fyrir
einum stjórnarflokkanna,
Samtökum frjálslyndra og
vinstri manna. Þegar svo er
komið í samstarfi milli ein-
staklinga og flokka er ljóst
að hverju stefnir. í umræð-
um á Alþingi sl. miðvikudag
beindi Matthías Á. Mathiesen
einnig þeirri spurningu til
Magnúsar Kjartanssonar, iðn
aðarráðherra, hvort rétt væri,
að þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins, hefði daginn áður
gert samþykkt, þar sem þing-
flokkurinn lýsti sig andvígan
gengislækkun. Ráðherrann
varð ókvæða við og kvaðst
ekki sitja á Alþingi til þess
að svara fyrirspurnum Matt-
híasar Á. Mathiesen! í þess-
um orðum ráðherrans fólst
sú játning, sem var staðfest,
þegar vitnaðist um bréf þing-
flokksins, sem Ólafur hélt
leyndu.
Ríkisstjórn ólafs Jóhannes-
sonar lýsti yfir því við upp-
haf valdaferils síns, að hún
mundi ekki beita gengis-
lækkun við lausn efnahags-
vanda. Þessi yfirlýsing mál-
efnasamningsins hefur síðan
verið margítrekuð af flestum,
ef ekki öllum, ráðherrunum
og m.a. af Ólafi Jóhannessyni
sjálfum, í viðtali við Ríkis-
útvarpið hinn 25. október sl.
Nú bendir allt til þess, að
ef ríkisstjórnin á annað borð
lifir, muni hún beita gengis-
lækkun alveg næstu daga.
Staðan í málefnum ríkis-
stjórnarinnar er þá þessi:
Tillögum Ólafs Jóhannesson-
ar, forsætisráðherra, um
lausn efnahagsvandans hefur
verið hafniað af báðum sam-
starfsflokkum hans í ríkis-
stjórninni. Það eitt ætti að
nægja til þess, að Ólafur Jó-
hannesson segði þegar í stað
af sér og annar forsætisráð-
herra tæki þá við úr Fram-
sóknarflokknum, ef á annað
borð er grundvöllur fyrir því
að stjórnin hangi saman.
Vart er hægt að lýsa meira
vantrausti á forsætisráðherra
en samstarfsflokkar hans
hafa gert.
Ólafur Jóhannesson hefur
gripið til þess ráðs að halda
mikilvægum orðsendingum
leyndum fyrir einum stjóm-
arflokkanna. Þetta athæfi eitt
út af fyrir sig ætti að nægja
til þess, að allt traust milli
hans og ráðherra SFV væri
fokið út í veður og vind. Þeir
vita nú, að Ólafi Jóhannes-
syni er ekki hægt að treysta.
í örvæntingarfullum til-
raunum til þess að halda
stjórninni saman grípa komm
únistar og Framsóknarmenn
til þess ráðs að fallast á
gengislækkun og svíkja þar
með yfirlýsta afstöðu og
marggefin loforð. Ljóst er,
að ríkisstjórn, sem þannig er
ástatt fyrir er búin, jafnvel
þótt ráðherrunum takist að
hanga saman að nafninu til.
Hún hefur sýnt, að hún er
ósamstarfshæf, innan hennar
er engin samstaða og hún er
ekki fær um að stjórna land-
inu. Undan þessum dómi
kemst vinstri stjórn Ólafs
Jóhannessonar ekki.
ST JORNLAU ST
LAND
Ingólfur Jónsson:
Kreppuráðstafanir
þrátt fyrir góðæri
Það fer ekki milli
mála, að rikisstjómin rið
ar nú til falls. Líklegt verð-
ur þó að teljast, að hún sitji
áfram hvað sem á gengur. En
stjómarfarið mun ekki fara
batnandi, eftir þau átök, sem
átt hafa sér stað innan rik-
isstjórnarkinar, og líklegt er
að verða muni eftirleiðls.
Rikisstjómin hefur setið
að völdum í eitt og hálft ár.
Á þessum tima hefur verið
góðæri, bæði tii lands og sjáv
ar. Verðmæti útflutnings-
afurða hefur aukizt mjög mik
ið, þrátt fyrir nokkru minnl
þorskafla.
Otflutningur íslenzka iðn-
aðarvara hefur farið vax
andi, og gefur nú drjúgar
gjaldeyristekjur. Erlendum
ferðamönnum fer fjölgandi
og skila þeir miklum gjald-
eyri í þjóðarbúið. Allar yt-ri
aðstæður eru jákvæðar og til
þess fallnar að efla þjóðfcr-
hag. En þrátt fyrir þessar
staðreyndir, er rikisstjómin
að glíma við mikinn efnahags
vanda.
Efnahagsmáianefnd, sem
starfaði á vegum ríkisstjóm
arinnar síðustu mánuði, hef-
ur lagt til, að gerðar verði
kreppuráðstafanir til þess að
bjarga efnahag landsins frá
hruni. Eðlilegt er, að þjóðin
verði undrandi, þegar svo er
komið, á því eina og hálfa
ári, frá því að ríkisstjómin
komst til valda.
Flestum mun nú vera kunn
ugt um hvernig hagur
atvinnuveganna og þjóð-
arbúsins var við stjómar-
skiptin á miðju ári 1971. Þeir
munu vera fáir, sem bera
lengur á móti því, að þá hafi
hagur þjóðarinnar - staðið
með mikium blóma.
Þá var staða rikissjóðs
traust og greiðsluafgang-
ur tryggður á árinu 1971, líkt
þvi sem v&r 1970. Þá
var gjaideyrisvarasjóðurinn
um 4000 milljónir króna. Þá
var gjaldeyrisstöðunni ekki
bjargað með erlendum lántök
um eins og nú er gert. Þá
var ekki greiðsluhalli og tap
rekstur hjá ríkissjóði eða
í þjóðarbúskapnum yfirleitt,
eins og nú virðist vera í flest
um greinum. Þá var verðjöfn
unarsjóðiw sjávarútvegsins
myndaður. Þann sjóð er nú
byrjað að éta upp í góðær-
inu. Þá var fjárfestingarsjóð
um atvinnuveganna séð fyr-
ir nægilegu ráðstöfunarfé.
Nú er öðru máli að gegn&
með þá sjóði. Þeir eru allir
fjárvana og megna ekki að
veita nálægt þvi sörrtu fyrir-
greiðslu og áður, þegar tek-
ið er tillit til kostnaðarauka
og verðbólgunnar.
Þá má einnig nefna
Húsnæðismálastofmin ríkis-
ins, sem veitiir nú miklu lægri
lán beldur en áður. Síðan í
maí 1970 hafa lán úr Bygg-
ingasjóði ríkisims ekki
hækkað þrátt fyrir mikla
hækkun by gg i n,g arvi sitöl un n -
ar. Þannig mætti enn nefna
mörg hliðstæð dæmnd.
Það hafði afgerandi áhrif
á lífskjör almennings í
tíð viðreisnr rstjómarinnar,
að atvinnuvegimir voru efld
ir og verðbólgummi haldið í
skefjum. Eftir erfiðu ár-
in 1967 og 1968 batnaði þjóð
arhagur fljótlega og kaup-
máttur launa fór vax-
andi. Frá þvi í maí 1970 og
fram í júlí 1971 jófest kaup-
máttur launa óumdeilanlega
um liðlega 19%. Jafnmik-
il kau pmáttara ukning hefur
ekki fyrr né síðar átt sér
stað á svo .vkömimum tíma.
Þ.IÓÐARHAGllR VAR
MEÐ ÁCÆTI M VIÐ
STJÓRNARSKIPTIN
Forsætisráðherra, Ólafur
Jóhannesson, hefur oft vitn-
að tii þess hve þjóðarhagur
og afkomia atvinnuveganna
hafi verið góð á miðju sumri
Ingólfur Jónsson.
1971, þegar hahn gerðist
„landsfaðir".
Verða þau ummæl i ekki til
færð að þessu sinni, þar sem
þau hafa oft verið birt í
blaðagreimum. Það er eigi að
siður rétt, að vekja athygli
á þvi, þegar fyrirhug&ð er að
gera kreppuráðstafanir í
efnahagsmáium landsins,
að þjóðarbúsieapurinn
stóð með mikium blóma, fyrir
einu og hálfu ári.
Hallærisráðsta fanirnar,
sem ríkisstjómin æthr að
gera nú, eru tilkomnar vegna
stjámleysis og heimiatiilbú
inna erfiðleika í góðærimu.
Fyrirhugaðar aðgerðir í
efnahagsmálum, munu auka
verðbólguna og rýra kjör f„l-
mennings.
Flokkur Hannibals Valdi-
marssonar hefur lagt til, að
gengi krónunnar verði feilt
um 15—16%. Talið er, að
Framsóknarmenn hafi fallizt
á það, en Alþýðubandaiagið
hafnað þvd, enn sem komið
er. Trúlegt er, eigi að síður,
að Alþýðubandalagsmenn
kyngi þessum bita, þótt iumm
sé ekki góður á bragðið fyrir
þá menn, sem alltaf hafa tal-
ið gengislækkum rót alls ills,
í mál-efnasamningi ríkis
stjórnarinnar er þvi heitið að
lækka ekki gengi íslenzkrar
krónu. En þar eru mörg
fleiri loforð, sem ekki verða
efnd. Meðal margs annars má
nefna loforð um bætt lífskjör
almenningi til handa, og hóf
legt verðlag á nauðsynjum.
Fjárlagafrumvarp fyrir ár
ið 1973 var afgreitt til 3. um-
ræðu í gær, og var það alls
ekki eðliileg afgreiðsla, þar
sem engin heildarmynd hef
ur verið gefin um f jármál rik
isins fyrir næsta ár. Eftir er
að taka stóra gjaldaliði inn
á frumvarpið við 3. umræðu,
2—3000 þús. millj. króna.
Hafa fjárlögin þá hækkað
rneira en 100% miðað við fjár-
lög ársims 1971.
Ríkisstjórnin hefur ekki
enn ákveðið, hvernig fjár
skuli aflað, til þess að fjár-
lög verði greiðsluhallaiaus.
Eftirtektarvert er hve rekstr
arkostnaður í flestum grein-
um hefur aukizt, og mikils
samdráttar gætir á m uðsyn
legustu firamkvæmdalið-
um. Veldur það miklu tjóni
og vonbrigðum fyrir þá, sem
hafa treyst ríkisstjórninni.
Ríkisstjórnin hefur ver-
ið dugleg að skipa nefmdir
sem yfirleitt eru vellaunaðar.
Útþenslan á stjórnarkeirfin'U
er ótrúlega mikil. Á einu ári
hefur fastráðnuni rikisstarfs-
mönnum fjölgað um 585. Þá
er gert ráð fyrir, að laius-
ráðnum mönnum hafi einmig
fjölgað gifuriega, en nákvæm
ar töilur hafa ekki enn feng-
izt um það, enda mjög erfitt
að koma tölu á allam þtjnn
mikla mammfjölda. Þetta er að
eins dæmi um ráðleysið, sem
á sér stað í stjórnsýslunni.
Menn eru almennt famír
að skiija, hvers vegrna fjáriög
in hækka eins og raun ber
vitni. Menn eru hættir
að undrast, þótt ríkissjóður
sé jafnan galtómur, hversu
mikið sem innheimt er í bein
um sköttum og öðruim álög-
um af almenningi.