Morgunblaðið - 25.01.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. JANÚAR 1973

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 225,00 kr.
I lausasölu 15.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
á mánuði innanlands.
,00 kr eintakið.
í sunnudaginn kemur þagna
vopnin í Yíetnam. Stríð-
inu verður lokið. Bandarískir
hermenn, sem eftir eru,
hverfa heim á leið, sem og
bandarískir stríðsfangar í
Norður-Víetnam og Víetnam-
ar taka til við að byggja upp
sína eigin framtíð. Á þessari
stundu er ekki tilefni til að
reyna að brjóta til mergjar
það, sem hefur verið að ger-
ast í Víetnam á undanförn-
um árum — heldur til þess
að fagna því, að loks sér fyr-
ir endann á þessu erfiða
stríði og þjáningum fólksins
í Víetnam vonandi senn
lokið.
Ekki fer á milli mála, að
margir eru þeir, sem hafa
lagt hönd á plóginn til þess
að friður mætti takast. í
þein-a hópi eru ekki þeir,
9em á undanförnum misser-
um hafa galað hæst um
„stríðsglæpi“ annars aðilans í
Víetnam. Þeir komu ekki á
þessum friði. Það voru tví-
mælalaust stórveldin þrjú,
Bandaríkin, Sovétríkin og
Kína, svo og að sjálfsögðu
Víetnamar sjálfir. Eftir að
Nixon, Bandaríkjaforseti, tók
upp breytta stefnu gagnvart
Sovétríkjunum og Kína og
heitir Nixon því, er hann
sótti þá heim í fyrra, að þeir
mundu beita áhrifum sínum í
Hanoi til þess að stuðla að
friði. Og við það hafa þeir
staðið.
Nixon hefur nánast staðið
við það fyrirheit, sem hann
gaf bandarísku þjóðinni fyr-
ir fjórum árum að leiða
styrjöldina til lykta á fyrra
kjörtímabili sínu. Umdeilan-
legt hefur verið, hvaða að-
ferðum hann hefur beitt til
þess, en eftir stendur sú
óhrekjanlega staðreynd, að
honum hefur tekizt það. í
innanlandsmálum Bandaríkj-
anna hlýtur það að hafa veru
leg áhrif. Víetnamstríðið hef-
ur að segja má tætt banda-
rískt þjóðfélag í sundur. Svo
mikill hefur ágreiningurinn
verið þar í landi um þetta
stríð, að það mun áreiðan-
lega hafa varanleg áhrif á
fólkið í Víetnam, sem hefur
þjáðst, dáið, miset ástvini
sína, börn og foreldra og eig-
ur sínar allar. Við tíðindin
um frið í Víetnam er fyrst
og fremst ástæða til að fagna
með fólkinu í Víetnam. Tími
er til kominn, að það fái frið
og um allan heim munu
menn vilja leggja sitt af
mörkum til uppbyggingar-
starfs í báðum hlutum Víet-
nam.
Hver hefur sigrað? Enginn
hefur sigrað í Víetnam. Banda
ríkjamenn hafa ekki sigrað,
kommúnistar hafa ekki sigr-
að — en allir hafa tapað. Það
er lærdómurinn af þessu
stríði. Ef sá lærdómur gæti
orðið til þess að menn hætti
að berjast og drepa hvern
annan, var stríðið í Víet-
nam ef til vill ekki háð til
einskis. En hver vill trúa því
LOKSINS, L0KSINS
FRIÐUR í VÍETNAM
Ijóst var, að ráðamenn beggja
þeirra ríkja vildu taka upp
vinsamleg samskipti við
Bandaríkin var sýnt, að á-
framhaldandi stríðsátök í
Víetnam mundu standa í vegi
fyrir aukinni samvinnu stór-
veldanna. Þess vegna má
telja líklegt, að sovézkir og
kínverskir ráðamenn hafi
afstöðu mikils hluta banda-
rísku þjóðarinnar til banda-
rískra afskipta af alþjóða-
málum — og hefur tvímæla-
laust nú þegar stuðlað að
því, að Bandaríkin hafa dreg-
ið að sér hendur í þeim efn-
um.
Mestu skiptir nú, að friður-
inn verði varanlegur. Það er
nú, að mannkynið læri af
þessari stríðsreynslu fremur
en annarri?
Með vopnahléssamningn-
um og friði í Víetnam er ekki
allur sigur unninn. Landið
er tvískipt og í suðurhluta
þess eru stórar sveitir skæru-
liða. Forystumenn kommún-
ista í Suður-Víetnam hafa
áreiðanlega ekki hugsað sér
að sitja auðum höndum og
herforingjairnir í Saigon ekki
heldur. Þess vegna er mikil
hætta á því, þótt Bandaríkja-
menn fari úr landi og samn-
ingar verði undirritaðir, að
róstusamt verði í Víetnam á
næstu mánuðum og að báðir
aðilar muni gera sitt ítrasta
til þess að ná undirtökunum.
Enginn veit til hvers slík
átök að tjaldabaki geta leitt.
Enda þótt Bandaríkin hafi
með aðild sinni að stríðinu í
Víetnam vafalaust ráðið úr-
slitum um það, að Norður-
Víetnamar hafa ekki lagt
Suður-Víetnam undir sig, er
ljóst, að í Suður-Víetnam er
sterk og rótgróin andstaða
gegn því að falla undir stjóm
ina í Hanoi. Þess vegna hafa
Suður-Víetnamar barizt svo
hetjulega sem raun ber vitni
um. Eins og mál hafa skip-
azt fer vafalaust bezt á því,
að Víetnam verði áfram enn
um sinn tvískipt ríki og að
lýðræðislega kjörin stjórn
komist til va-lda í Saigon.
Reynslan af batnan-di sam-
vinnu þýzku ríkjanna tveggja
sýnir, að slík ríki geta smátt
og smátt tekið upp vinsam-
legt samband og hvers vegna
skyldi það ekki geta gerzt
í Víetnam? Reynslan sker úr
um framtíðina. í dag fögnum
við því, að loksins, loksins,
er friður að koma-st á í Víet-
nam.
Sir Alec lýsir undrun:
„Tilboði samhljóða tilmælum
Einars Ágústssonar hafnað44
Sagði þingheimi frá samtölum
við Einar á fundinum í Brussel
SIR Alec Douglas-Home,
utanríkisráðherra Breta,
lýsti í ræðu þeirri, sem
hann flutti í vikunni um
landhelgisdeiluna, furðu
sinni á svari frá íslenzku
ríkisstjórninni við tilboði,
sem hefði verið nákvæm-
lega samhljóða tilmælum
er Einar Ágústsson, utan-
ríkisráðherra, hefði borið
fram, þegar þeir ræddust
við í síðasta mánuði.
Douglas-Home greindi í
ræðunni frá því sem hon-
um og Einari Ágústssyni
fór á milli í viðræðunum
6. og 8. desember í sam-
bandi við ráðherrafund
NATO í Briissel.
Ein-ar Ágústisison sagði sam
kvæ-mt frá-sögn Douglas-Ho-m
es að þeir hefð-u raett um að
Bretar takmörkuðu afla sinn
u-m sem svaraði 25%. Douglas
Home kvað Einar hafa spurt
hvort hann gæti látið sér í té
tiilögu þar sem þessu marki
væri náð með takmörkun á
sókn og sikiptingu í veiði-
svæði.
Þetta sa-gðist Douiglas-Home
hafa gert að höfðu samráði
við London og lagt fyrir Ein-
ar Ágústsson tillögu, s-sm
hefði verið fólgir. í því að tak
mörkun á sóknarau-knin-gu
hefði ein sarnan naegt til þess
að minn-ka aflamagn um 25%
miðað við aflann 1971, en þar
að au-ki hólfaskiptinigu á
svæðum, sem 9% af afla
Breta kæmu frá.
Douglas-Home kvaðst haía
orð Einars Ágú-stssomar f-yrir
því að ef íslenxka stjórnin
væri reiðubúiin til að gera
bráða-birgðasamkom'ulag á
þessurn grundvelli, yrðu Bret
ar sa-m-t reiðubúnir tii að fáll-
ast á að fellt yrði inn í hvers
konar sa-m-komulag, sem gsrt
yrði, viljayfirlýsingu um að
Bretar veiddu ek-ki á fyrirhug
uðurn verndarsvæðum, sem
næðu jafnt yfir a-lla, og á litl-
u-m svæðum á vissum árstíð-
u-m, þega-r netu-m væri 1-agt
þétt.
Brezki u-tanríkisráðherramn
sagiist ekk-ert svar hafa fengið
við þessu-m tillögum og síðan
hafi áreitnin gegn brezku tog
urunum h-afizt að nýju. 29.
desember kveðst hann hafa
sent íslenzka utanrí-kisráðherr
am-um orðsendingu til að
minna á hve alvarlegum aug-
um væri litið á slíka árei-tni.
Þar kveðst hamh h-a-f-a látið í
Ijós von u-m, að ísl-enzki utan-
rí-kisráðherrann gæti tljót’.ega
til-kynnt hvenær viðræður
gætu hafizt aið nýj-u og að
áreitninmi yrði hætt.
Douiglas-Home kvaðs-t
harma, að síðan hefði ástamd-
ið versnað. Loks þan-n 19. jan-
úar, sex vi'k-um eftir að hanm
hefði svarað tilimælum Ei-nars
Ágústsson-ar um tillögur um
takmörkun á sókn-a-ra-ukningu
brezku togaranna, hefði sendi
henra hennar hátignar i
Reykjavík verið skýrt frá þvi,
að þessar tilllögur hefðu verið
ræddar í íslenxku stjórninm,
sem hefði komizt að þei-rri nið
urstöðu að ekki væri unnt að
gan-ga að þei-m og að þess
vegna kæmu nýjar við.æður
ekki að gagmi. Þó hefði xs-
lenzka stjórnin tjáð sig neiðu
bún-a ti-1 viðræðna um nýjar
tilögur. Með hefði fylgt grein
a-rgerð, þar se-m fyrri tillögur
Islendiniga hefðu verið í-trekað
ar og athugasemdir gerðar
um áhri-f þeirra.
„Ég fól sendiberra hennar
hátignar í Reykj-avík að
gamga á fund íislenzka utan-
rikisráðlherTams til þess að
láta í ljós undru-n m-ína á þvi,
að til-boð, se-m var n-ákvæm-
lega saim-hljóða tiilmæl'unu-m
sern h-a-nn haifði sj-álfur borið
fram, skyldi haf-a fengið þetta
svar. Sendi-herra hennar há-
tigmar fra-mfylgdi þessum fyr
irmælu-m í morgun," (22. jan
úar) sagði Dougl-as-Home.
Jafmframt sagði Dougl-as-
Home, að s-endi-herrann hefði
ítrekað s-koðanir Breta á að-
ferðum íslenzku stjórnarinnar
til að n-á fra-m -m-arkmiðuim
sínurn með vaildlbeitingu í
trá.ssi við br-áðabirgðaú rskurð
Haag-dómstólsins og bent
enm á þá ábyrgð sem hún
bæri á því hæt-tu-I-aga ás-tandi,
sem ríkti á miðunum, eins og
hann koms-t að orði.
Dougl-as-Home sagði, að
j-afnfram-t léki vafi á áhrif-
u-m tillagnia Breta og íslend-
inga og þar sem islenzka
stjórnin hefði tjáð sig reiðu-
búna til viðræðna um nýjar
Einar Ágústsson.
tiílögur hefði hann lagt til að
viðræður yrðu fljótileig'a hafn-
ar að nýju til þess að kom-ast
að samkomulagi sem leiddi, að
vænta mætti, ti-1 þess að Bret
ar héldu 75% af afla-magninu
rniðað við aiflann 1971. Jaifn-
framt munidu Bretar halda
áfram málarekstrinum fyrir
Haag-dó-ms-tiólnuim.
ÞINGMKNN HARBIR
1 u-mræðum þimigmanma að
lokinni ræðu sir AIe<- Douglas
Home kom fram hörð afstaða
þingmanna í land-helgi.sdeil-
unni, sérstaklega a-f hái! f u
þinig-man-na Verkaman.na-
flökksinis og gagnrýni á þá
ráðstöf-un að tefla fram dráfct
arbá-t, se-m si-glir undir Liberíu
fána. Sir Alec sagði meðal
annars að dráttarbát-urinn
my-n-di siigla milili íis-lenzkra
varðskipa og brezjkra fcogara
og að gripið yrði ti-1 herskipa-
verndar ef nauðsynl-egt reynd
ist.
Anthony Crosland, þingmað
ur frá Grims-by, saigði nieða-1
ann-ars:
„Ákvörðunin um að sendó
dráttarbátinn Statesm-an hef-
Framhó á bls. 81