Morgunblaðið - 20.02.1973, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRUAR 1973
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjclfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 225,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 15,00 kr eintakið.
IVrorðurlandaráð þingar um
þessar mundir í Osló og
N»afa íslenzk málefni verið
þar óvenju mikið á dagskrá
vegna náttúruhamfaranna í
Vestmannaeyjum. Forsætis-
ráðherrar Norðurlandanna og
forsætisnefnd Norðurlanda-
ráðs hafa haldið sérstakan
fund til þess að ræða sam-
eiginlegar aðgerðir Norður-
landanna til aðstoðar okkur
vegna þess mikla tjóns, sem
orðið hefur. Anker Jörgen-
sen, forsætisráðherra Dan-
merkur, hefur skýrt frá því,
að Norðurlöndin fjögur hafi
nú þegar heitið aðstoð, sem
nemur um 375 milljónum ís-
lenzkra króna og jafnframt
hefur forsætisráðherrann
sagt, að reynt verði að áætla
þörfina fyrir frekari aðstoð.
Við íslendingar kunnum
vel að meta þann skilning og
hlýhug, sem frændþjóðir okk-
ar á Norðurlöndunum hafa
sýnt okkur á þessum erfiðu
tímum og alveg sérstaklega
höfum við veitt eftirtekt höfð
inglegri framkomu frænda
okkar og vina í Færeyjum.
Enginn getur enn sagt fyrir
um það með nokkurri vissu,
hversu mikið tjónið verður af
eldgosinu á Heimaey. Ljóst
er, að það er þegar orðið gíf-
urlegt og á eftir að verða
meira. Allir þingflokkar hafa
tekið höndum saman um að
jafna byrðunum niður á
þjóðina alla en það breytir
engu um það, að við þiggj-
um með þökkum þá hjálp,
sem aðrar þjóðir eru fúsar
til að veita.
Á seinni árum hefur við-
horf manna hér til norræns
samstarfs breytzt og orðið
jákvæðara en áður var.
Lengi var sú skoðun út-
breidd hér, að norrænt sam-
starf hefði litla hagnýta þýð-
ingu en tæpast er hæg't að
finna rök fyrir þeirri skoð-
un lengur. Þegar við gerð-
umst aðilar að EFTA var
ákveðið að settur yrði á
stofn með framlagi kllra
Norðurlandaþjóðanna, norr-
ænn iðnþróunarsjóður til
þess að stuðla að iðnvæðingu
íslands. Þessi sjóður hefur
þegar veitt verulegt fjármagn
til uppbyggingar iðnaðar hér-
lendis og er glöggt dæmi um
hagnýta þýðingu norræns
samstarfs fyrir okkur íslend-
inga.
í ræðu þeirri er Jóhann
Hafstein flutti á fundi Norð-
urlandaráðs sl. laugardag
vék hann að þýðingu EFTA-
aðildar og norræna Iðnþró-
unarsjóðsins fyrir ísland, er
hann sagði: „ísland var síð-
búið til fríverzlunarsamstarfs
í Evrópu. Þar kemur bæði til
fæð landsmanna og sú stað-
reynd, að iðnaði óx seint
fiskur um hrygg. Norður-
löndin sýndu þessu fyllsta
skilning með stofnun norr-
æna Iðnþróunarsjóðsins fyrir
ísland, sem gegnir mikilvægu
hlutverki í uppbyggingu iðn-
aðar. Þróunin í iðnaði frá
1968 segir sína sögu. Út-
flutningur iðnaðarvara átt-
faldaðist rúmlega frá 1968 til
1971, ef ál, kísilgúr og niður-
soðnar sjávarafurðir eru tald-
ar með, en meira en ferfald-
aðist ef ál er frátalið.“
Ekki má heldur gleyma
mikilvægi norræns samstarfs
í menningarlegum efnum fyr
ir ísland. í Norræna húsinu
í Reykjavík, sem Norðurlönd-
in byggðu, mætast menning-
arstraumar frá íslandi og
hinum Norðurlöndunum. Hið
nána menningarlega sam-
starf við Norðurlöndin auð-
veldar okkur að standast þau
miklu áhrif, sem við óhjá-
kvæmilega verðum fyrir frá
hinum engilsaxneska heimi.
Og líklegt má telja, að hinar
Norðurlandaþjóðirnar meti
einnig nokkurs að styrkja
þannig tengslin við ísland,
þar sem rætur gamallar norr-
ænnar menningar liggja
dýpst.
Um leið og ástæða er til að
fagna því, að hagnýtt gildi
norræns samstarfs hefur auk-
izt með árunum verðum við
einnig að gera okkur grein
fyrir takmörkum þess, sér-
staklega á viðskipta- og
stjórnmálasviðinu. Með aðild
Dana að Efnahagsbandalag-
inu má segja, að leiðir hafi
að nokkru skilið viðskipta-
lega séð. Hag'smunir Norður-
landanna eru ólíkir í þeim
efnum og hver Norðurlanda-
þjóðanna velur þann kostinn,
sem farsælastur er. Með
sama hætti er ljóst, að stjórn-
málalegu samstarfi eru viss
takmörk sett. Við getum ekki
krafizt þess, að Norðurlanda-
þjóðirnar styðji okkur í öll-
um málum og þær geta held-
ur ekki krafizt slíks af okk-
ur. Þess vegna er það ákaf-
lega barnaleg framkoma,
þegar forsætisráðherra ís-
lands er sí og æ að tönnlast
á vonbrigðum sínum vegna
afstöðu frændþjóða okkar í
landhelgismálinu. Slíkt þjón-
ar engum tilgangi. Við eigum
að hagnýta okkur norrænt
samstarf, þar sem það á við,
en gera okkur grein fyrir
því, að leiðir okkar liggja
ekki alltaf saman.
HAGNYTT GILDI
N0RRÆNS SAMSTARFS
Eftir Robert B.
Semple Jr.
Hægri hönd
Nixons forseta
New York — Nixon forseti og ráða
mennirnir i Hanoi og Saigon eiga
auðvitað heiðurinn af samningunum
um Víetnam, hvort sem þeir verða
til blessunar eða leiða til hörmunga.
En samningagerðin er auðvitað ekki
sízt að þakka Henry A. Kissinger,
sem trúði frá byrjun að deiluna
mætti leysa með samningum og vann
ósleitilega að því marki þrátt fyrir
allar hrakspár. Þrautseigja hans,
kænska og jafnvel hroki báru glæsi-
legan árangur að lokum.
Samningarnir og sá þáttur sem
Kissinger átti í þeim eru einhver
stórkostlegasta leiksýning Nixons
stjórnarinnar og sýna hvernig tiltölu
lega litt kunnur fræðimaður hefur
breytzt og orðið áhrifamesti ráðu-
nautur forsetans, fimari öllum öðr-
um ráðgjöfum hans i línudansi utan-
ríkisstjórnmála, fágaðasti og trúverð
ugasti málsvari hans á opinberum
vettvangi og eftirsóttastur allra
gesta í kvöldverðarboðum í höfuð-
borginni, í fáum orðum sagt sannkall
aður landsfaðir, sem virðist „eiga
jafnvel heima í stássstofum menning
arfrömuða og á rikisstjórnarfund-
um“, eins og Kissinger hefur sjálfur
lýst Metternich fursta, sem gnæfði
yfir vettvangi utanríkismála Evrópu
frá dögum Vínarkongressins til bylt-
inganna 1848.
Samlikingin er kaldhæðnisleg í
augum fréttamanna sem sáu fyrst
þennan aðsópslitia og tunnulaga
mann í fámennu kvöldverðarboði í
Jamaicakránni í Key Biscayne á Flor
ida í desember 1968. Hann hafði rætt
við Nixon fyrr um daginn og sagðist
umfram allt vilja forðast sviðsljósin
og verjast ágangi fréttamanna. „Ég
ætla ekki að gera sömu mistök og
fyrirrennarar mínir. Ég ætia mér
ekki að verða opinber málsvari
einnar eða annarrar stefnu, tala við
fréttamenn og koma fram í sjón-
varpi af því þá get ég ekkert gagn
gert sem trúnaðarráðgjafi."
Þessar vonir urðu að engu. Kiss-
inger hefur ekki horfið úr sviðsljós
inu síðan, og síðan hefur álit manna
á honum stöðugt aukizt. Hann hefur
verið meira fréttaefni á fieiri stöðum
— Washington, París, Peking,
Moskvu og Hollywood — en allir
aðrir aðstoðarmenn forsetans og allir
ráðherrar stjórnar hans til samans.
Persónuleiki hans er margslung
inn og hann er maður með mörg and
lit. David og Elizabeth, börnum hans
og Ann Fleisher sem hann skildi við
1964, finnst hann stoltur og ástúð-
legur faðir. Keppinautum hans í
skriffinnskukerfinu finnst hann óþol
inmóður og hrokafullur verkstjóri.
Ýmsir ungir hæfileikamenn, sem
hættu störfum hjá honum eftir stutt
an tíma eru ennþá þeirrar skoðunar
að hann sé tortrygginn, haldinn
mannfyrirlitningu, ófús að deila völd
um sínum með öðrum og leyfa öðr-
um að hafa aðgang að forsetanum.
Þeir sem hafa haldið áfram að starfa
með honum viðurkenrta að hann sé
Kissinger.
ráðríkur, en halda því fram að hann
hafi knúið þá til miklu meiri afreka
en þeir töldu sig hæfa til, og þeim
finnst þeir hafa mikið lært af þess-
ari þolraun.
Tízkublaðamönnum finnst að „ást-
arævintýri Henrys" hafi veitt kær-
komna tilbreytingu frá gráum hvers
dagsleika Nixons. En þau virðast
hafa verið laus við alvöru eða ást-
ríðu. „Það sem máli skiptir er hversu
mikilvægar konur eru í lífi mínu, ef
þær fara með aðalhlutverkið. En
þær gera það ekki. Fyrir mig eru
konur aðeins skemmtilegt tómstunda
garnan," sagði hann itölsku blaðakon
unni Oriana Fallaci.
Nixon hefur leyft Kissinger að
njóta meira frelsis en öðrum undir
mönnum sinum, af þvi hann treystir
honum betur en flestum öðrum mönn
um. En ýmsir hafa átt erfitt með að
sætta sig við þá ákvörðun Kissing-
ers að starfa með forsetanum og þær
yfirlýsingar hans síðan að hann sé
sannfærður um að það hafi verið rétt
ákvörðun, af því mörgum finnst erf-
itt að koma heim og saman fyrri
ferli Kissingers og núverandi valda-
aðstöðu hans.
Samvinna þeirra þótti strax með
ólíkindum. Kissinger v ar Harvard-
prófessor. Nixon hefur ekki beinlínis
notið hylli í Harvardháskóla,
hvorki þá né nú. Kissinger hafði að
visu ráðlagt forsetunum Eisenhower,
Kennedy og Johnson og ráð hans
voru þakksamlega þegin, en völd
hans þá voru engin miðað við
það sem þau eru nú. Og sú ákvörð-
un Nixons að ráða Kissinger i sina
þjónustu var alls ekki fráleit eftir á
að hyggja. Báðir voru sannfærðir um
að nauðsynlegt væri að endurskipu-
leggja stjórn utanríkismálanna,
hrista upp í kerfinu til þess að sam-
ræma betur ráðleggingar skrifstofu
báknsins og treysta og styrkja
stefnuákvarðanir forsétans og gerð
þeirra í Hvíta húsinu. Kissinger bjó
til kerfið, sem Nixon vantaði.
Kerfinu er ekki hægt að lýsa enn-
þá með nokkurri nákvæmni, en eitt
er þó hiklaust hægt að segja: Kiss-
inger stjórnar því öllu. Hann er í
forsæti á flestum mikilvægustu fund
um, sem fulltrúar ólíkra ráðuneyta
halda til þess að finna grundvöll fyr
ir samræmdum aðgerðum. Síðan fer
Kissinger á fund forsetans í skrif-
stofu hans og leggur fyrir hann
ráðleggingar og meðmæli frá þess-
um fundum. Loks beinir hann fyrir-
mælum forsetans aftur til ráðuneyt-
anna og annarra stjórnardeilda. Kiss
inger stjórnar einnig starfsmönnum
utanríkísþjónustu forsetans, úrvals-
mönnum sem samræma sjónarmið,
brjóta mál til mergjar og skilgreina
markmið og leiðir.
Kannski er of vægt til orða tekið
að segja að Kissinger „stjórni", ef
lýsa á aðferðum hans. Hann rikir og
drottnar og hann skipar fyrir og
hann rekur menn áfram. Sextán tíma
vinnudagar eru algengir, og háttsett
ir menn vinna næstum alla daga
vikunnar. Fullkomnun er takmarkið.
Kissinger er fæddur 27. maí 1923
i bænum Furth í Sváfalandi skammt
frá Niirnberg, sonur virðulegra Gyð
Framhald á bls. 2®.