Morgunblaðið - 11.03.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1973
17
Dönsk kvikmynda-
vika í Háskólabíói
Dansk-íslenzka félagið fær sex
vandaðar kvikmyndir til sýninga
DANSK-xslenzka félagið hefur
af töluverðxx áræði tekið stærsta’
kvikmyndahús landsins, Háskóla- \
bíó. á leigu og- efnir þar til
danskrar kvikmyndaviku. Kvik-
myndasýningar verða fimm daga
þessara viku og á sunnudag
næstkomandi — heljast á þriðju-
daginn. Sýningar verða tvisvarj
hvern dag — kl. 5.30 og 21. Alls
verða sýndar sex kvikmyndir en
þær eru fegnar og valdar af
dönsku kvikmyndastofnunlnni
fyrir tilmæli Dansk-íslenzka fé-
lagfins.
A fundi með fréttiamönnuim
fyrir skömimu skýrðu stjómar-|
m-ernn Dansk-íslenzka félagsins:
svo frá, að það hefði lengi verið
draumur þeirra að efna til slíkr-
ar kvilkimyndaviku og nú hefði i
verið ákveðið að láta hann ræt-|
ast. Danir ættu marga ágæta i
kvikmyndagerðarmenn, sem því j
miður sæisit aMtof lítið ti'l hér-!
lendis og tilganigur þessararí
kvikmyndaviku væri meðia-l ann-
ars sá að gefa íslenzkum kvik-
myndaunmendum ofurliitla hug-
mynd um hvers danskir kvik-'
myndagérðarmeinn væru raun-
veruiega m-egnugir — fyrir utan
,,rúmistokksimyndinniair“ víðfrægii j
Dansiki sendiherranin hérlendis!
mun opna þessa kvikmiyn'daviiku ■■
formlega á þriðjudagsikvöld m-eð
stuttu ávarpi.
s Fyrsta myndim á dagskrá kvik-1
myndavikuninar er Hugvitsmað-
urínn eða Manden der tænikte
timg eftir Jens Ravn. Myndin er
nánast hro-llvekja í Framkens'tem-
stíl eða fjallar um siköpun ofur-
menn.is og afleiðingarniar, sem
hljótast af stíku kuikli. Höfundur!
myndarinmar, Jens Ravn, er rétt!
rúmiega þrítugur að aldri, sem
starfað hefur við kvikmyndir
frá því áð hann var 18 ára gam-
all. Efti.r námsferð tiil Póllands
gerðist hann aðstoðarmaður Carl
Th. Dreyer við gerð myndarinn-!
ar Gertrud. Árið 1964 fór hann j
að yimm.a sjálfstætt við kvik-j
myndagerð og árið 1968 gerði
hartn síma fyrstu stuttu kvife-
rnynd. Hugvitsmaðurimn er hins
vegar fynsta sjálfstæða leik-
kvikmynd Ravns, og vakti strax
mikla athygli. Ravn n-aut Pól-
landsferðar sinmar við gerð þesis-
arar myndar því að til liðs við
sig fékk hann pólsika kvikmynda-
tökuim.aninimm Withold Leszc-
zynski og fékk myndin viður-
kenmimgu fyrir kvilkmiyndatöku á
kvikmyndahátíðinni í Camrnes
1969. Hugvitsmaðuriinm verðnr
.sýnd sem fyrr segir á fyrsta degi
kvikmiyndavikunnar.
Á miðvikudag verður sýnd
miyndin Lygarinm eða Lögmeren,
s©m gerð er eftir samn'efndri
sögu Martiin A. Hansen af Kmud
Leif Thomsen, sem er að margra
dómi frem.sti núlifandi kvik-
myndagerðarmaður Dana. Raun-
ar var þessi sama mynd sýnd
fyrir fáeimum árum seim mánu-
dagsmynd í Háskólabíó. Efni
myndariinnar verður efeki rakið
hér frekar, en um höfund henn-
ar Kmud Leif Thomsen er það
að segja að hann fæddist árið
1924 og hóf kvikmyndagerð 29
ára að aldri. Fyrsta sjálfstæða
leikkvikmynd hans var Duellen
árið 1964, en upp fcrá því má
segja að ha.mn hafi gert eina
kvikmynd annað hvert ár.
Á fimmtudag er gamanið á
dagskrá með kvikmiyndinni Vi
er allesamimien tosssede eftir Sven
Methling, en hann og Leif
Panduro gerðu handritið. Efnið
er líka mjög í anda Panduro —
hinm danski „ég og þú“, meðal-
maðurinn sem þjáist af sitreitu
eifitir átök vi'ð skriffimns'kuveldi
vélimenningarþj óðféi agsins. Enda
l'íkti einn af stjómarm'önnum
DÍF henni við beztu myndir
Tatis, svo að áhorfendum ætti
ekki að þuirfa að leiðast. Og ekki
má gleyma því, að framilag hins
ágæta leikara Kjeid Petersen eri
af ýmistuim talið það bezta sem
till h.ans hefur sézt.
Fjórða myndin, sem sýnd
verður á föstndag, er svo Við-
vJkjandi Lone eftir Franz Emst.
Hún er hvað nýjust af málinmi
og stingur talsvert í sitúf við
fyrirrennarana á, þessiari kvik-
myndaviku; er fyrst og fremst
þjóðfélagsleg eðlis. Mynd'in rek-
ur feril 16 ána stúllku s©m strýk-
ur af unntökuheimiil'i fyrir vand-
ræðastúlfcur, kynni hennar af
skuggahliðum Kaupmiannahafn-
ar unz húm verður barnishaf-
Knud Leif Thomsen við kvikmyndatökuvélina.
andi og lætur eyða fóstrinu.
Myndin vakti talsverða athygli
og uimitai, þegar hún kom fynsit
fram á sínum tíima, enda hið
mesta kapp lagt á raunsæi
hennar.
Balladen om Carl-Heinnimg
heitir svo laugardagsmyndin á
þessari kvikimyndavilku. Henini er
lýlis't aeim alþýðlegum gaman-
leik. Titiihlutverkið — barnaleg-
an og l’éttiyndan iærling í mjólk-
uriðnaði leikur Jesper Klein.
Kvi!k,myndin lýsir fyrsf lífimu í
l'itlu samifélagi — þorpinu, sem
er umvafið hinni fögru og sér-
keninilegu náttúru flæðiiengjanm'a
við Vesturhafið, sem ölduim sam-
an hefur ógnað þessu litía sam-
félagi. í>ar lifiir mjólkuriðnnem-
inin ungi lífi sínu, fullur trúmað-
artraust á tilveruna en von bráð
ar á það fyrir honum að liggja
eims og öUum að standa frammi
fyrir alvöru lífsins —- á nofckuð
afdrifaríkan hátt.
Síðasta m,yndiin fjaúar svo um
velþekkt efni — prestinn í
Vejlby, sem líflátinn var árið
1625 fyrir að bafa myrt efcil
simm. í þennan atburð sótti
St. Blicher efnið í sögu sína
Prestein i Vejtby, sem talim hefur
verið eim af perlurn danskrar
smás'agnagerðar, og kvikmyndin
byggir svo aftur á smásögummi.
Handritíð sömdu þeir Leif Pet-
ersen og Claus Örsted, em hin.n
síðarnefndi leikstýrði myndiomi.
Er hún fyrsta leiik'kvikmynd
hans, en hanm hóf upphaflega
feriil simn sem ljósmyndari.
Seimma ijósmyndaði Örsted stilll-
myndir fvrir margar kviikmymd-
ir og hóf upp úr því að fást við
e©rð íituttra kvilkmynda.
ar, og vinnuveitendur voru
neyddir til að sníða samningana
eftir forskrift ríkisstjórnarinn-
ar. En þegar þeir spurðu for-
sætisráðherrann, hverríig þeir
ættu að sjá atvinnuvegunum far
borða, sagði hann hina fleygu
setningu: Þið verðið að kasta
ykkur til sunds, þótt þið sjáið
hvergi til lands.
Tíminn þrástagast nú á því, að !
sjálfstæðismenn hafi samþykkt I
vinnutímastyttinguna. Það er að
vísu rétt, að sumir sjálfstæðis-
þingmenn greiddu atkvæði með
þvi frumvarpi, en það var þó
auðvitað ekkert nema formsat-
Ibl. ÓI.K. Mag. af Aiisturbænum.
amót Langlioltsvegar og Álfheima.
riði, því að þegar hafði verið
samið um vinnutímastyttinguna
og ákvörðunin um haná vaf í
rautiinni tekin í málefnasamn-
ingnum. Löggjöfin er því dauð-
ur bókstafur og engu máli
skipti, hverjir greiddu atkvæði
með henni og hverjir ekki.
Vinnutímastyttingin er skilgetið
afkvæmi vinstri stjórnar, hvort
sem hún vill hrósa sér af henni
eða harma hana.
í landhelgismálinu hefur
Siálfstæðisflokkurinn verið fús
tíl samstarfs um allar skynsam-
legar aðgerðir. Hann hefur bak
við tjöldin leitazt við að leiða
stjómina inn á skynsam-
legri brautir. Því miður hafa þær
ti'iraunir að mestu farið út um
þúfur og stöðu okkar ver-
ið vlutrað niðucr með jafn sorg-
legum hætti og raun ber vitni.
Sú saga verður síðar sögð, og
þá getur hver og einn séð, hvort
skynramlegra hefði verið að
fara að ráðum sjálfstæðis-
manna eða þeirra, sem illu heilli
hafa fram að þessu ráðið ferð-
inni.
Magnús hrellir
Lúðvík
Það er nú orðið daglegt
brauð, að einhver hinna svoköll
uðu stuðningsmanna vinstri
stjórn-arinnar hrelli annan ráða-
mann, ýmist í eigin flokki eða
öðrum hvorum samstarfsflokkn-
um. Þar er fyrst spýta, og svo
er spýta og svo er spýta í kross.
Fyrir skömmu gerðist það á
Alþingi, að Ólafur Jóhannesson
lýsti því yfir, að ekki væri sann
gjarnt að kenna embættismönn-
um um samningu upphaflega
frumvarpsins um að blanda al-
mennum efnahagsaðgerðum sam
an við ráðstafanir vegna nátt-
úruhamfaranna í Vestmannaeyj-
um. Veitti hann þar með Lúðvík
Jósepssyni tímabærar ákúr-
ur, en Lúðvík hafði með miklum
þjósti sagt, að þetta frumvarp
hefði einungis verið „vinnu-
plagg“ embættismanna.
1 ræðu þeirri, sem Magnús
Kjartansson flutti í vantrausts-
umræðunum, státaði hann mjög
af ágæti þessa frumvarps og
taidi megingalla, að „stjórnar-
andstæðingar" hefðu hindr-
að framgang þess (á hann þar
væntanlega við Eðvarð Sigurðs
son, Björn Jónsson og Karvel
Pálmason, auk Bjarna Guðna-
sonar). Og um þetta upphaflega
frumvarp segir Magnús Kjart-
ansson orðrétt:
„Það var samdóma álit okk-
ar ráðherranna að með jarðeld-
unum í Heimaey hefðu því mið-
ur brostið allar efnahagslegar
forsendur fyrir raunverulegum
kauphækkunum 1. marz. Þær
yrðu aðeins gervikauphækkan-
ir, sem brynnu tafarlaust upp á
báli verðbólgunnar. Við sömdum
því frumvarp þess efnis, að
kauphækkanimar 1. marz yiðu
látnar renna í Viðlagasjóð
í 7 mánuði, að allar verðhækk-
anir á landbúnaðarvörum biðu
sama tima, að sérstakt gjald
yrði lagt á atvinnurekend-
ur, kaupsýslumenn, þjónustuað-
ila. stóreignamenn og milliliði
til ágóða fyrir Viðlagasjóð og
sérstakar ráðstafanir yrðu gerð-
ar til þess að draga sem mest úr
tiigangslausum víxlhækkunum
kaupgjalds og verðlags" o.s.frv.
Magnús Kjartansson sker
þannig ekkert utari af því, að
það hafi verið ráðherrarnir, sem
frumvarpið sömdu, auðvitað með
hjálp embættismannanna, sem
færðu hugmyndirnar í let-
ur. Hann segir: „Við sömd-
um því frumvarp," en Lúðvík
segir: „Þetta var bara „vinnu-
plagg“ embættismanna.
Magnús Kjartansson veit full
vel um yfirlýsingar flokks-
bróður síns, og hann er augljós-
lega vísvitandi að löðrunga
hann með þessu afdráttarlausa
orðalagi. Magnús segir á kjam-
góðri íslenzku: Lúðvik lýg-
ur og kom engum á óvart.
Umbætur
í skattamálum
Við vantraustsumræðurnar
vék Geir Hailgrímsson að hinni
knýjandi nauðsyn á umbótum í
skattamálum og gat m.a. eftir-
farandi fimm atriða, sem þörfn-
uðust lagfæringar:
1. Að almennar tekjur verka-
manna verði ekki skattlagð-
ar og persónufrádráttur mið-
aður við það.
2. Að bil skattþrepa sé aukið,
svo að fólk með meðaltekjur
komist ekki strax upp í hæsta
skattstiga.
3. Að fólk greiði ekki undir
neinum kringumstæðum meira
en helming tekna til hins op-
inbera, ríkis og sveitarfélaga.
4. Að svo miklu leyti, sem eigi
er unnt að draga úr eyðslu
hins opinbera, sem birtist í
því, að í tíð núverandi rik-
isstjórnar hafa útgjöid fjár-
laga tvöfaidazt, verði tekna
aflað með óbeinum sköttum og
í því sambandi kannað hvort
unnt er að gera þá kerfis-
breytingu að breyta sölu-
skatti í virðisaukaskatt
til þess að tryggja öruggari
skattheimtu og örva fram-
leiðsluafköst.
5. Að fella greiðslu fjölskyldu-
bóta inn í skattakerfið og
fella þá niður samsvarandi út
gjöld ríkisins og nú felast í
fjölskyidubótum með fyrsta
barni, enda fái þeir, sem svo
eru tekjulágir, að þeir geti
ekki nýtt persónufrádrátt, þá
upphæð greidda.
Um þetta sagði varaformaður
Sjálfstæðisflokksins ennfremur:
„Stefna okkar sjálfstæðis-
manna hefur verið sú, að skatt-
leggja beri fremur eyðsluna með
óbeinum sköttum en tekjuöflun
ina með beinum sköttum. Sú
stefna á vaxandi fylgi að fagna.
Menn gera sér grein fyrir því,
að í kjölfar tekjuöflunar ein-
staklinga á sér stað verðmæta-
sköpun í þjóðfélaginu, sem við
getum ekki verið án, ef við vilj-
um bæta lífskjör almennings í
landinu. En núverandi annmarka
á slcattakerfinu sjá allir, að
barnlaus hjón eru komin upp í
hæsta skattstiga, 56—57% af
hverri krónu, eftir að hafa
377.000 kr. í tekjur, og fyrir
hvert bam er aðeins um per-
sónufrádrátt að ræða að upp-
hæð 38.400 kr.“
Svikamylla
skattanna
Skattrán vinstri stjórnarinnar
er nú orðið með þeim hætti, að
fæstlr sjá út yfir það, hvernig
þeir eiga að standa undir skatt-
greiðslunum. Síðari hluta árs i
fyrra reyndu allir, sem vettlingi
gátu valdið, að afla sér auka-
tekna til að standa undir hin-
um gífurlegu skattgreiðslum.
Nú hafa menn gengið frá skatta
framtölum sínum, yfirleitt með
miklu hærri framtöldum tekjum
en áður, vegna þeirrar auka-
vinnu, sem þeir á sig lögðu. Þeir
s.já því í hendi sér, að enn i
sumar muni holskeflan dynja yf
ir með stórhækkuðum sköttum,
og þá er svikamyllan fullkomn-
uð. Menn verða að þræla áfram
til þess að greiða í hítina hans
Halldórs.
Þegar skattránið er orðið með
þeim hætti, að flestir greiða
56—57% af siðustu tekjum, sem
þeir afla, býður það auk þess
heim skattsvikum og ganga þeg-
ar af því sögur, að menn séu
farnir að hafa hvers kyns spjót
úti til að reyna að næla sér í
skattfrjálsar tekjur.
Sjálfsta?ðisflokkurinn hefur
markað þá stefnu, að beina
skatta verði mjög að lækka, að
almennar launatekjur verði
skattfrjálsar, en síðan fari
skattar hóflega hækkandi og
heildarskattgreiðslur verði
aldrei yfir helming þeirra
tekna, sem síðast er aflað.
Enginn efi er á því, að þessi
stefna í skattamálum nýtur
stuðnings yfirgnæfandi meiri-
hluta landsmanna, þótt komm-
únistar boði nú, að þeir vilji
stórhækka beina skatta til þess
að geta aukið það, sem þeir
kalla samneyzluna.
Meðal annars um þetta atriðl
verður kosið, næst þegar þjóð-
in fær að láta vilja sinn í Ijós.