Morgunblaðið - 15.03.1973, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. MARZ 1973
JMtftgtiitirliiMfe
Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
Ritstjórnarfuiltrúi
Fréttastjóri
Dersýnilegt er nú, að stjórn-
" arflokkarnir eru í óða önn
að undirbúa fall vinstri
stjórnarinnair og skapa sér
pólitíska stöðu, þegar að því
kernur. Að undanförnu hefur
verið haldið uppi í málgögn-
um Framsóknarflokksins,
Tímanum og landsbyggðar-
blöðunum, markvissum áróðri
þess efnis, að Framsóknar-
flokkurinn hafi viljað leysa
efnahagsvandamálin með
ábyrgum hætti en sú við-
leitni hafi strandað á þeim
vonda manni, Bimi Jónssyni,
forseta ASÍ, sem ekki hafi
viljað taka upp viðræður við
ríkisstjórnina um raunhæfar
aðgerðir gegn verðbólgunni.
Þetta stef hefur verið leikið
með mismunandi tilbrigðum
í stjómmálagreinum Tímans
og minniháttar málgögnum
Framsóknarflokksins. Er
greinilegt, að Framsóknar-
menn telja það vænlegast að
kenna verkalýðshreyfingunni
um ófarir vinstri stjórnarinn-
ar.
Ráðherrar Alþýðuþanda-
lagsins Undirbúa fall stjórn-
arinnar með öðrum hætti.
þeir hafi verið andvígir að-
gerðum hennar í efnahags-
málum, en fallizt á þær til
þess að bjarga „stóru“ málun-
um, landhelgismálinu og
varnarmálunum.
Það er til marks um heil-
indi kommúnista í stjórnar-
samstarfinu, að á ríkisstjórn-
arfundi þeim, sem haldinn
var sunnudag einn í desem-
ber í ráðherrabústaðnum í
hátíðarskyní, þegar gengis-
lækkunin var ákveðin,
strengdu menn þess heit að
koma fram sem einn maður
og verja gengislækkunina og
segja, að stjórnin öll stæði að
henni. Ekki voru margir dag-
ar liðnir er þetta heit var rof-
ið bæði af kommúnistum
og framsóknarmönnum og
sögn Alþýðublaðsins af ræðu
hans þar, var sannarlega eng-
in tilviljun, heldur liður í
markvissri stefnu forystu-
manna Alþýðuflokksins og
SFV að samstarfi eða sam-
runa í næstu kosningum, jafn-
vel með þátttöku hóps ungra
framsóknarmanna.
Þannig eru allir stjórnar-
flokkamir, hver með sínum
hætti, að undirbúa það, að
ríkisstjórnin fari frá. Ekkert
sýnir betur þá algeru upp-
gjöf, sem nú einkennir störf
ríkisstjórnarinnar, en einmitt
þessar undirbúningsaðgerðir,
sem öllum eru sýnilegar.
Enda er svo komið, að ríkis-
stjórnin gerir ekki lengur til-
raun til þess að takast á við
þau vandamál, sem hún hefur
UNDIRBUA FALL
STJÓRNARINNAR
Allt frá því að gengislækkun-
in var ákveðin í desember-
mánuði sl. hafa þeir kapp-
samlega haldið því fram, að
þeir hafi verið andvígir geng-
islækkuninni og raunar öllum
þeim ráðstöfunum öðrum,
sem ríkisstjórnin hefur stað-
ið að síðan, en fallizt á þessar
aðgerðir til þess að bjarga
stjóminni. Með þessum hætti
vilja þeir undirbúa þann
áróður, sem þeir munu reka,
þegar stjórnin er fallin, að
skyldu þeir veita því eftir-
tekt, sem hug kynnu að hafa
á samstarfi við þessa flokka
síðar meir.
Samtök frjálslyndra og
vinstri manna hafa einnig
verið að búa sig undir fall
vinstri stjórnarinnar með
hreingerningu innan dyra og
viðræðum við Alþýðuflokk-
inn um samstarf. Ferð Bjöms
Jónssonar á fund laun-
þegaráðs Alþýðuflokksfélags
Reykjavíkur og ítarleg frá-
sjálf skapað og hefðbundin
forysta ríkisstjórnar í störf-
um Alþingis er ekki lengur
fyrir hendi.
Þegar svo er komið málum
er tímabært að menn fari að
undirbúa sig undir þær breyt-
ingar, sem leiða af falli
vinstri stjórnarinnar, óförum
hennar og óstjórn í efnahags-
og atvinnumálum, Ljóst er,
að þjóðin þarfnast einskis
fremur nú en styrkrar stjórn-
ar, sem nýtur trausts almenn-
ings og þeirra fjöldahreyf-
inga, sem eru aðilar vinnu-
markaðarins, er hafa úrslita-
áhrif á þróun mála á þeim
vettvangi. Slíkt traust al-
mennings og samtaka verka-
lýðs og vinnuveitenda er for-
senda þess, að hægt verði að
taka til höndum og hefja nýtt
viðreisnarstarf eftir þann við-
skilnað, sem fyrirsjáanlegur
er hjá vinstri stjórninni.
Almennar kosningar í land-
inu, sem gefa kjósendum kost
á að kveða upp sinn dóm yfir
vinstri stjórninni og verkum
hennar, eru að sjálfsögðu
grundvallaratriði og forsenda
þess að takast megi að
tryggja samvinnu þeirra þjóð
félagsafla, sem uppfylla fram-
angreind skilyrði um styrka
og samhenta stjórn. Hvar-
vetna bíða verkefni úrlausn-
ar þeirra manna, sem við
verða að taka, fyrst og fremst
að ná á ný tökum á stjórn
efnahagsmála, en einnig á
sviði utanríkismála og við að
tryggja sigur íslendinga í
landhelgismálinu. Þegar
stjórnarskiptin urðu á miðju
sumri 1971 var haft á orði,
að líklega yrði þjóðin stöku
sinnum að kjósa yfir sig
vinstri stjórn til þess að sann-
færa sjálfa sig um, að sá val-
kostur leiddi ekki til velfarn-
aðar. Nú hefur sú reynsla
fengizt enn á ný og niður-
staðan er hin sama og jafnan
fyrr og þá ættu að vera fyrir
hendi allar forsendur til
traustrar stjórnar.
NY VERKEFNI
KISSIN GERS
Henry Kissinger er um þess-
ur mundir aíi endurskipuleg'gja
starfslið sitt í Hvíta húsinu, og sam-
kvæmt fyrirmælum forsetans er hann
að búa sig undir mikiar annir í við-
ræðum við ráðamenn í Vestur-
Kvrópu, .lapan ng Mið-Austurlönd-
um um samskiptin við Bandarikin.
Á undanförnum tveimur árum hafa
ferðir hans á vegum forsetans til
Peking, Moskvu, Parísar, Saigon og
Hanoi vakið heimsathyglí, og nafn
þessa fyrrverandi prófessors við
Harvard-háskóla er orðið þekkt
um heim allan. En dagar stórtíð-
inda eru liðnir, og framundan er
tími nákvæmrar könnunar á gjald
eyrisvandamálinu, orkuskortinum í
heiminum og deilum Araba og Isra-
ela, en þessi mál eru nú efst á dag-
skrárlista utanríkismála í Washing-
ton.
Kissinger er nú að búa sig undir
viðræður í Evrópu og Mið-Austur-
löndum — en þær eru tengd-
ar, vegna þess að deilur Araba og
Israela og orkuskorturinn hafa áhrif
í Evrópu ekki síður en í Bandarikj-
unum — og sá undirbúningur er jafn
ítarlegur og undir viðræðumar i
Peking og Moskvu.
Hann hefur fleiri atriði að semja
um nú, og verður því að veita að-
stoðarmönnum sinum víðtækara verk
svið Hann þarf að ráða til sín nýj-
an ráðgjafa í innlendum efnahags-
málum, og verður hann væntanlega
ráðinn á næstu vikum. Helmut Sonn
enfeldt verður helzti ráðunaut-
ur hans í máium Evrópu og Sovét-
ríkjanna, ef hann ekki verður flutt-
ur til fjármálaráðuneytisins. Richard
T. Kennedy fyrrum ofursti í hemum
verður ráðgjafi í öllum málum er
varða Öryggisráð Bandaríkjanna, og
aðalráðgjafi í öllum málum verður
Brenc Scowcroft hershöfðingi, sem
tekur við af Alexander M. Haig
hershöfðingja, núverandi varafor
seta herráðsins.
Að sjálfsögðu er Kissinger aðeins
starfsmaður forsetans, og hefur
aldrei þótzt vera annað, en nú er
starf hans að taka breytingum. Hann
hefur komið á nánum persónulegum
tengsium við Chou En-lai í Peking
og Le Duc Tho í Hanoi, og þarf
sennilega að halda þeim samböndum
báðum.
Norður-Vietnamar hafa til dæmis
rofið samkomulagið, sem Kissinger
gerði við Le Duc Tho með því að
halda áfram vopnaflutningum til
Suður Vietnams, og Kissinger verð-
ur sennilega að láta það brot til sín
taka persónulega.
í>á verður einhver innan Nixon-
stjórnarinnar að hafa eftirlit með
framkvæmd samkomulagsins milli
Peking og Washington um að skipzt
verði á sendifulltrúum, og enginn
þekkir það mál betur en Kissinger.
Kínverjar létu Kissinger um að semja
fréttatilk. um síðustu viðræðurn-
ar í Peking, og breyttu aðeins þrem-
ur orðum í handriti hans. Það var
ekki Kissinger, heldur Kínverj-
ar, sem lögðu til að Kína kæmi sér
upp aðsetri sendifulltrúa í Washing-
ton, og kom sú tillaga Kissinger á
óvart.
Kissinger varð fyrstur háttsettra
talsmanna vestrænnar ríkisstjórnar
til að heimsækja Hanoi, og hann
verður að halda samböndum sínum I
Asíu þótt hann snúi sér að áhuga
málum forsetans varðandi Evrópu,
Japan og Mið-Austurlönd.
Það eina sem Kissinger vantar I
sambandi við þetta breytta ástand
er að fundinn verði upp 48 klukku-
stunda sólarhringur. Vinir hans vilja
að hann dragi sig í hlé nú meðan
hann er enn á tindinum, og segja
að honum geti ekkert miðað nema
niður á við. Hann er hundeltur af
dagblöðum, tímaritum og bókaútgef-
endum, sem vilja að hann skrifi bæk
ur fyrir milljónir, en hann verður
áfram í starfi sínu, og er að endur-
skipuleggja starfslið sitt til að mæta
vandamálum framtiðarinnar.
Fyrst tekur hann sér þó frí frá
störfum í hálfan mánuð til að hvíla
sig og beina huganum að nýju verk-
efnunum í Evrópu og Mið-Austur-
löndum, sem forsetinn hefur falið
honum.
Það verður athyglisvert að fylgj-
ast með honum í þessum nýju verk-
efnum. í Asíu vann hann að því að
koma á sáttum, að heimflutningi frá
Vietnam, að samkomulagi við Kína,
Sovétríkin og Japan, og að því að
koma á nýju valdajafnvægi i heim-
inum.
1 Evrópu bíða hans vandamál er
varða gjaidmiðlá, viðskipti, tækni og
hernaðarlegt öryggi.
1 Mið-Austurlöndum er grundvall-
arspurningin þessi: Eiga Bandarík-
in að hafa forustu um að miðla mál-
um milli ísraels og Arabaríkjanna,
og ef svo er, ætti þá Washington
að tryggja öryggi ísraels og senda
bandaríska hermenn til eftirlits við
landamærin?
1 Washington eru vandamálin
þessi: Hver er stefna Bandaríkjanna
varðandi dollarann, varðandi her
menn í Evrópu, varðandi stuðning
við Israel og þörf okkar fyrir olíu
Eftir James Reston
Henry Kisslnger.
frá Arabaríkjunum, varðandi það
hve lengi við eigum að halda rúm-
lega 250 þúsund manna herliði vest-
an Elbufljóts, varðandi vtð-
skipti Bandaríkjanna við aðrar þjóð
ir, greiðslujöfnuð, óhagstæðan við-
skiptajöfnuð, atvinnúleysi, kaup-
gjald, verðlag, valdajafnvægið er-
lendis og jafnvægið milli auðugra og
snauðra heima fyrir.
Undanfarin tvö ár hefur Kissinger
aðeins verið falið að einbeita sér að
Kina og Sovétríkjunum, og það hef-
ur hann gert mjög vel, en nú er hon
um falið að vinna að mun flóknarí
vandamálum Bandaríkjanna, og
hann er að taka sér firí til að hugsa
málin og endurskipuleggja starfslið
sitt.
Árangurinn af viðræðum hans við
Chou En-lai i Peking og Le Duc
Tho í París og Hanol er mjög góður,
en nú verður hann að snúa sér að
Heath, Pompidou og Brandt í
Evrópu og að Wilbur Mills og öðr-
um í bandaríska þinginu, og það
verður sennilega ekki jafn auðveit,
jafnvel ekki fyrir Kissinger.