Morgunblaðið - 15.03.1973, Page 17

MORGUN’BL.AÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. MARZ 1973
17
Ellert B. Schram, alþm.;
„Þjóðnýta skal lyfja-
söluna 1 landinu“
í SÍÐUSTU viku var til umræöu á
Alþingi eitt af eftirlætis hugarfóstr-
um Allþýðubandaliaigsins, frumvarp til
laga um Lyfjastofnun ríkisins. En
annaóhvort erþetta þjóðnýtingarfrum
varp svo sakleysislegt í útliti, ellegar
að menn eru almenmt svo sinnulaus-
ir um ráðsiag ríkisstjómarinnar, að
flutndnigur frumvarpsins hefur ekki
þótt frásiagnarverður í málgögnum
stjórnaramdstöðumnar. Hvað þá, að
þar haifi verið tíunduð rök gegn
þessu frumvarpi.
Því hefur verið tekið með þegjandi
þögninmi, rétit eins og stofmun einok-
umarfyrirtækiis sé hafin yfir ágrein-
ing. Þjóðvi’ljinn skidur þó fyrr en
skellur i tönnum, etnda sjál'fur höf-
uðpostuldnn, Magmús Kjartansson,
sem fiytur málið í nafni ríkisstjórn-
arinnar.
í því blaði er þessu frumvarpi lýst
sem merku framfaraspori og mótbár-
ur, sem settar eru fnaan á þirngi, túlk-
aðar sem sjónarmið heildsala, og þarf
þá ekki frekar vitnaruna við. Heild-
sal'a er á ÞjóðviljaimáJi ímynd spiil-
ingair og gróðabralls.
—-O-------
En skyldi nú þetta frumvarp ein-
asta snúast um hagsmuni örfárra
heildsala? Eða skyldi nú eiga að
leggja niður heildsöluna, þennan
óþarfa millilið?
Þvi fer f jarri. Heiidsalan skal rek-
in áfram, nú aðeins í höndum
ríkisims. Miliiliðinn óþarfa er ekki
hægt að leggja niður og er það í
sjálfu sér athygliisverð viðurkenn-
ing.
En til þess að hrinda af stokkun-
um þessari ríkisiheildsölu, skai leggja
fram kr. 25 millj. úr rikisisjóði og
hann skail jafnframt ábyrgjast lán-
töku allt að kr. 100 miltj. Minna má
það ekki vera, og mætti ætla að ríkis-
sjóður sé nú vel aflögufær.
Lyfjastofnunin verður einkasala,
einokunarfyrirtæki ríkisins og um
leið skiigetið afkvæmi þess kosninga-
boðorðs Alþýðubamdalagsins að ,,þjóð
nýta skulii lyfsöiuna í landinu". Þetta
kosningaloforð var eins og annað,
sem frá AI þýðuhandalaginu kom,
tekið nær orðrétt í Ólafskver, mál-
efnaisamniwg rikisstjórnarinnar.
----O-----
Hendur voru látnar standa fram úr
errnurn. Nefnd var skipuð og sérfræð-
ingur settur á laun í marga mánuði
tái að semja skýrslur, sem renna
skyldi stoðum undir kosti þjóðnýting-
arinnar.
Nú lá reyndar fyr ir, að ýmissa úr-
bóta var þörf í lyfsölunni, enda eng-
in nýlunda að bæta megi hagkvæmni í
rekstri og sjálfsaigt mál er að tryggja
öryggi í lyfjamálum og bæta þjón-
ustu eftir því sem kostur ér. Þar þarf
ekki einkasölu til, og vitaskuld er
einokun ekki lausnarorð sMkra fram-
kvæmdaratriða. Þetta hefur Lyfja-
fræðingafélag íslainds reymdar tjáð
sig um, og félaigið hefur eindregið
lagzt gegn þessu frumvarpi. Það hef-
ur hafnað því, en bent á aðrar leiðir,
EHert B. Schram
sem tryggja framgang þeirra mark-
miða, sem keppt sikal að.
Lyfjafræðimgar hafa m. a. bent á
eimkaumboðsmannakerfi, sem að
þeirra áliti tryggði úrbætui- og yrði
ríkissjóði að kostnaðarlausu. Sömu-
leiðis hefur verið vakin athygli á þvi,
að nú þegar eru fyrir hendi lyfja-
verðskrárnefnd, eitu.refnanefnd, sér-
stakur eftiriitsmaður með lyfjabúð-
um og reyndar fleiri aðilar hafa með
höndum þani verkefni, sem úrbóta
þarfnast. Það hefur m. ö. o. ekki
skort aðila eða reglugerðár á þessvim
vettvangi, heldur raunáiæft starf og
rétta fraimkvæmd.
Þessu til viðbótar er það almennt
viðurkennt, að með tilkomu einkasölu
mun lyf javerð að ölium líkindum
hækka verulega og er það reyndar
játað af þeirri nefnd, sem undirbjó
írumvarpið til flutnings.
----O----
En á þetta má ekki hlýða. Það
skiptir þjóðnýtingarpostulana engu,
enda þótt bent sé á, að einfaldast sé
að framkvæma þær reglur og þær
hugmyndár, sem til eru og fram eru
settar, af þeim, sem á þessum vett-
vangi starfa. Það breytir emgu i aug-
um þessara „lýðræðissinna", enda
þótt iyfjafræðingar sjálfir séu á
mótá svo róttækum breytingum, og
það virðist liggja þjóðnýtingar-
mönnum í léttu rúmi enda þótt
verð kunni að stórhækka á lyfj-
um í útsölu. Ákvörðunin heíur vérið
tekin, þjóðnýtimgunná skal hrint í
íramkvæmd, hvað sem hver segir,
Tilgangurinn er ekki sá að leggja
niður „hina óþörfu heildsölu"; ekki
sá, að fara að ráðum þeárra, sem
þessa atvinnu stunda; ekki sá, að
lækka verð til neytenda. Tiigangur-
inn er sá einn, að knýja fram póli-
tískt trúaratriði Alþýðubandalagsins
— „þjóðnýta skal lyfsöluna í land-
in'u“.
— -O-----
Nú þarf enginn að halda, að þjóð-
nýting lyfsöiunnar sé endanlegt tak-
mark þjóðinýtingairáforma. Hún er
aðeins litilvægur áfangi; liður í
þei.rri pólitíisku stefnu að þjóðnýtá
atvinnurekstur, þjóðnýta fólikið í
landinu, umsvif þess og framtak.
Frumvarpið um Lyfjastofnun rikis-
ins er hins vegar gott dæmi urn það
sem koma skal. Nú á ríkisvaldið að
taika váð. Skriffimnskan á að leysa
samkeppnina af hólrni, valdahrokinn
á að vera leiðarijós þjónustunnar,
einokúnin tekur við af frjálsræðinu.
Það er aðeins einni spumingu
ósvarað; Skyldi þjóðin sækjast eftir
slíiku fyrirkomulaigi?
A-I>ýzkaland:
FLOKKSAGI
Á MÓTI
FERÐAMÖNNUM
EFTIR MAGNÚS SIGURÐSSON
Á SlÐASTA ári streymdu nálægt 7
millj. Vestur-Þjóðverja yfir landa-
mærin til Austur-Þýzkalands í því
skyni m.a. að hitta að nýju ættingja
og vini eftir margra ára aðskilnað.
Þessu olli þiða sú, sem orðin var í
samskiptum Austur- og Vestur-
Þýzkalands. En straumurinn lá bara
aðra leiðina, þ.e.a.s. til austurs. Frá
Austur-Þýzkalandi fengu engir að
fara vestur á bóginn nema helzt gam-
alt fólk, sem komið var á eftirlaun og
gat ekki framar komið hinu austur-
þýzka ríki að gagni. En þessi mikli
fjöldi Vestur-Þjóðverja hefur valdið
austur-þýzku stjórninni þungum
áhyggjum. Hvernág á að vera unnt að
koma í veg fyrir, að þegnar hennar
verði fyrir „óæskilegum áhrifum frá
vestanmönnum" ?
Þetta vandamál er nýtt af nálánni
fyrir austur-þýzk stjórnvöld. Berlín-
armúrinn og mannskæðar gaddavirs-
girðingar austanmegin meðfram
endiiöngum 1350 km löngium landa-
mærunum milli þýzku ríkjanna hafa
í reynd komið í veg fyrir öll sam-
skipti Austur-Þjóðverja við Vestur-
landabúa í meira en áratug. Með þess
um mannvirkjum tókst líka að koma
nær alveg i veg fyrir fólksflóttann
frá Austur-Þýzkalandi, sem var geysi
legur áður fyrr. Með fjórveldasaLmn-
ingnwn um Berlín og samningnum
miili þýzku rikjanna innbyrðis í fyrra
var gert ráð fyrir heimild til handa
Vestur-Þjóðverjum til þess að fara
til Austur-Þýzkaíands án verulegra
hamla. Austur-þýzk stjórnvöld hafa
jafnframt byrjað mikla auglýsinga-
herferð í Vestur-Berlín og Vestur-
Þýzkalandi svo og i fleiri löndum í
þvi skyni að efla ferðamannastraum-
inn til Austur-Þýzklands sem mest.
Tilgangurinn þar að baki er tvenns
konar. 1 fyrsta lagi skortir Austur-
Þýzkaland sem önnur Austur-Evrópu-
EVR
Erich Honecker, leiötogi kommúnista-
flokks Austur-Þýzkalands. í kommún-
istalönduniini er flokksforinginn
áhrifameiri en nokkur annar maður
og allt gert til þess að efla virðingn
hans. I sendiráði Aiistnr-Þýzkalands
í Reykjavik blasir við manni mynd
af Honecker, þegar komiö er inn, í
stað myndar af þjóðhöfðingja lands-
ins eins og venja er í sendiráðnm
annarra ríkja.
rík'. mjög „harðan“ gjaldeyri, þ.e.a.s.
gjaldeyri, sem unnt er að verziia fyrir
hvar sém er. Austur-þýzka markið er
rétt eins og rússneska rúblan hvergi
selt á skráðu gengi, heldur á miklu
lægra verði. Utanríkisverzlun lands-
ins fer fram með vöruskiptum, fyrst
og fremst við kommúnistaríkin í
Austur-Evrópu en einnig við s«m
Vesturlönd e ns og t.d. ísland. Sífel’ld-
ur skortur á „hörðum“ gjaldeyri veld-
ur samt margvíslegu óhagræði og úr
þessu á nú að reyna að bæta að ein-
hverju leyti með mikili „ferða-
mannasókn“.
Annað kemur einnig til. Að undan-
förnu hafa orðið miklar breytingar á
stöðu Anstur-Þýzkalands út á við.
Það hefur verið viðurkennt sem fuál
valda ríki af Vestur-Þýzkalandi og
mörgum öðrum rikjum svo sem ís-
landi, og hyggst senn sækja um upp-
töku í Sameinuðu þjóðirnar. Nú hafa
um 75 ríki tekið upp stjómmáJasam-
band við Austur-Þýzkaland. Þessari
miklu „sókn“ á vettvangi utanrikis-
mála á að fylgja eftir með því að
reyna að skapa betri mynd af landinu
út á v ð en verið hefur. Berlínarmúr-
inn og dauðagirðingamar á lamda-
mærunum í vestri hafa ekki að
ástæðulausu skapað þá mynd af
Austur-Þýzkalandi í vitund fóiks
víða um heim að þar sé við lýði
stærsta þjóðarfangelsi 20. aldarinnar.
Þarna búi um 17 millj. manna hneppt-
ir i þræildómsfjötra.
Þessari neikvæðu mynd á að reyna
að eyða og benda á þess i staðinn,
að Austur-Þýzkaland er í tíunda sæti
á meðal iðnaðarianda heims og efna-
hagslega öflugasta land Austur-Evr-
ópu að Sovétríkjunum einum undan-
skildum. Verðlag i landinu er stöð-
ugt, uppbygging mikíl og lífskjör
hafa batnað verulega á nndanfömum
áratug. Þrátt fyrir þetta myndi stjórn
landsins ekki standast neinar kosn-
imgar með lýðræðislegum hætti, því
að fulivíst er, að hún nýtur ekki
stuðnings meirihluta fólks. Það, sem
gerzt hefur, er einungis það, að þegn-
arnir hafa lært að sætta sig við hana.
Harðúðug einræðisstjórn í aldarfjórð
ung hefur ekki héldur megnað að
kæfa vonir fólks um „sósialisma með
mannúðlegu yfirbragði“, sams konar
og ríkti stutt snmarskeið i Tékkósló-
vakíu 1968.
En vaxandi ferðamannastraumi til
Austur-Þýzkalands fylgja margvís-
leg vandkvæði, eins og getið var um
hér i upphafi. Stjómin óttast einkum,
að samskipti við fólk að vestan eigi
eftir að hafa óæskileg áhrif á þegna
hennar. Á iiiðmu ári var þegar skorin
upp herör til þess að stemma stigu
við þessu. Almenningur var hvattur
til þess að hafa sem allra minnst sam-
skipti við fólk að vestan og lagt var
fyrir flokksfélaga að hafa eftirlit
með því, að þessu væri stramglega
fyigt eftir.
Þetta hefur haft í sér bæði alvar-
legar og spaug legar hliðar. Þannig
skýrði Vestur-Berlínarbúi frá þvi í
síðasta mánuði nýkominn heim úr
ferða’agi um Austur-Þýzkaland, að á
einum stað hefði hann stöðvað bíl til
þess að hjálpa manni, sem ekið hafði
út í skurð við vegarbrúnina. Það kom
í ljós, að sá óheppni var flokksfélagi.
Síðan sagði sá síðarnefndi og kimdi:
— Ég má víst ekki iáta hjálpa mér.
Eg má víst ekki einu sinni tala við
þig-
Enn er engin reynsla komin á það,
hvort austur-þýzkum stjórnvöldum
tekst að leysa þennan nýja vanda,
sem þau standa frammi fyrir. Bætt
lífskjör og einhliða uppeldi austur-
þýzkra þegna í marxistískum anda
kann að vera einhvers megnugt, en
alls ekki einhlítt. Þarna kann einmitt
að vera á ferðinni erfitt, kannski
háskasamlegt vandamál fyrir stjórn-
arvöld landsins.