Morgunblaðið - 21.03.1973, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDÁGUR 21. MARZ 1973
17
: ■
Þormóður
Runólfsson:
Þankabrot
UMSKIPTINGAR
í 1. des. blaði stúdenta 1972 má
m.a. lesa eftirfarandi klausur:
„Þeir (þ.e. „borgaraflokkamir")
ljúga því að verkalýðsstéttinni, að
mögulegt sé að „bæta hag“ hennar
án þess að skerða hag borgarastétt-
arinnar. — Þeir tala um kaupmátt-
araukningu uim leið og þeir fremja
kjaraskerðingu á verkalýð til að
hygia burgeisum og broddborgurum.
— Slagorð þeirra var i gær „félags-
legar umbætur", í dag „atvinnulýð-
ræði“. — Hvaða atvinnu-lýðræði get-
ur orðið innan ramma borgaralegs
þjóðfélags? — Hvaða atvinnu-lýð-
ræði getur orðið á meðan minnihlut-
inn kúgar meirihlutann? — Á með-
an vinna verklýðs er söluvara og
gróðauppspretta borgarastéttarinn-
ar? . . .“
Ætla mætti, að sá, er svo skrifar,
væri kominn alla mjög tiil ára sinna.
Að minnsta kosti virðist hann hafa
staðnað í hugsun og hætt að fyl'gj-
ast með framþróun atvinnu- og efna-
hagsmála í heiminum um það leyti
sem iðnbyltingin mikla var að skríða
úr eggi í Evrópu, þ.e. á seinustu
áratugu.m 18. aldar og í upphafi þeirr
ar nítjándu. — Eða hvernig gæti
þessum góða manni — eða réttara
sagt konu — að öðrum kosti dulizt
þau endask pti sem orðið hafa á kjör
um verkalýðsstéttarinnar sem ann-
arra stétta frá upphafi iðnbyltingar-
innar fram á okkar tíma, í þeim rikj-
um sem hún hefur kosið að kalla
„auðvaldsríki"? — Hvernig gæti
konu þessari að öðrum kosti dulizt
að langsamlega mestur hluti af
„gróða atvinnutækja borgarastéttar-
innar“ hefur annars vegar verið not-
aður til að hækka kaup og stytta
vinnutima launþega og hins vegar
til að efla almenna menntun, auka
félagslegt öryggi, bæta samgöngur,
efla atvinnuvegina og fjölga þeim,
þannig að fólk hefur yfirleitt haft
næga atvinnu þrátt fyrir gífurlega
fólksfjölgun, o.s.frv.? — Hvernig
gæti henni dulizt sú þróun í átt til
atvinnulýðræðis sem átt hefur sér
stað í „auðvaldsríkjunum“, þegar
kjör verkamanna nú á tímum eru
borin saman við ástand þeirra mála
í upphafi iðnbyltingar, þegar iðn-
verkamenn í Bretlandi og víðar voru
í suirnum tUfellum jafnvel verr settir
en ánauðugir þrælar? — Hvernig
gæti henni dulizt sú staðreynd, að
iangflestir atvinnurekendur, kaup-
menn, alþingismenn og aðrir um-
svifa- og stjórnunarmenn (les „borg-
arastétt“) hins íslenzka þjóðfélags
eru skilgetnir synir bænda og verka-
manna?
íslenzkir vinstri-stúdentar halda
því fram í fúlustu alvöru, að í „auð-
valdsþjóðfélagi" sé ekki unnt að
bæta kjör verkalýðsstéttarinnar.
„Borgara-stéttin" eigi framleiðslu-
tækin, framleiðsluna og fjármagnið,
og noti það vald, sem þessu fylgir,
til að „arðræna og kúga öreigastétt-
ina“. Á hinn bóginn er því svo hald-
ið fram, að á íslandi ríki „borgara-
legt auðvaldsþjóðfélag". — Ef taka
ætti þessar fullyrðingar vinstri-stúd
enta alvarlega, yrði rökrétt afleið-
ing þess sú, að kjör íslenzkrar al-
þýðu hefðu Mtið sem ekkert batnað,
allt frá grárri fomeskju.
Nú vill svo til, að ísland er það
land Evrópu, þar sem áhrifa „iðn-
byltingarinnar naikiu“ fór einna síð-
ast að gæta að nokkru marki. Því
er það, að ekki þarf gamalt fólk til
að muna tímana tvenna á Islandi.
Til er aidrað fólk, sem í eigin per-
sónu hefur komizt i kynni við nær-
ingarefnaskortssjúkdóma s.s. skyr-
bjúg. Það þekkir af eigin reynd,
hvernig það er að búa i húsum, sem
„halda hvorki vatni né vindi“ og
geta ekki kveikt upp eld til að ylja
sér við í helköldu skammdegi.nu
vegna skorts á eldsneyti. Það þekkir
atvinnuleysi í sinni verstu mynd, og
veit því hversu óendanlega mikils
virði næg atvinnu handa ölium er.
Þetta fólk hefur af eigin reynd
kynnzt örbirgð íslenzkrar alþýðu á
fyrri tímum, og hefir sjálft fylgzt
með þeim ævintýralegu breytingum,
sem hafa orð ð á lífskjörum íslenzku
þjóðarinnar á aðeins örfáum ára-
tuigum.
Er nokkur furða þó þetta fól’k
hristi höfuð sin i forundran, þegar
„menntamennirnir okkar" halda því
fram sem sjálfsögðum sannleika, að
„hið íslenzka auðvaldsþjóðfélag sé
ekki fært um að bæta kjör alþýðunn-
ar?“ — Er nokkur furða, þótt aldrað
fólk heyrist stundum tuldra gremju-
lega í barm sinn vandlætingarorð
vegna „vanþakklætis unga fól'ksins
nú á dögum?"
Nei, það þarf enginn að furða sig
á slíku. Hitt hlýtur aftur á móti að
vekja óttablandna undrun allra hugs-
andi, góðgjarnra manina, hvernig það
getur hent stóran hóp sona og dætra
íslenzku þjóðarinnar að slitna þann-
ig úr tengslum við raunveruleikann
og ánetjast erlendum ofbeldisöflum,
sem hafa hryðjuverk, manndráp og
kúgun efst á blaði í stefnuskrá sinni.
Rithöfundurnn Arthur Koestler
var um tíma félagi í Kommúnista-
flokki Þýzkalands. Hann hefur lýst
á eftirfarandi hátt hugsanagangi
menntamanna í slikum samtökum:
„Við vörpuðum menntunarfargani
okkar fyrir borð, eins og farþegar á
skipi, þegar þeir eru gripnir ofsa-
hræðslu, unz ekkert var eftir nema
bráðnauðsynlegasti forði vigorða,
rökfræðilegra orðasambanda og
marxistiskra tilvitnana, sem er hlð
alþjóðlega djugashvilska hrognamál.
Það varð sifelld orsök til sjálfsávítun
ar, að hafa not.ð hins vafasama hagn
aðar af borgarlegri menntun, að
geta séð ýmsar hliðar hvers máls en
ekki aðeins eina. Við þráðum að
verða eins hugar og einfaldir. And-
leg sjálfsvönun var ekki hátt gjald
fyrir að geta að einhverju leyti iikzt
féla.ga Ivan Ivanovieh." (Lbr. mín
Þ.R.).
Hversu stórum hópi íslenzkra
menntamanna skyldi þessi lýsing
Koestlers hæfa? — Er kannski, þegar
allt kemur til alls, eitthvert sann-
leikskorn fóligið í gömlum islenzkum
sögnum um álfa-umskiptinga?
Kalman Stefánsson:
A útmánuðum
NÚ er nýlokið fundi Norður-
landaráðs í Osló. Þar kom
fram sem oftar sú m'kla vel-
vild, sem ísland og ísiending-
ar njóta á hinum Norðurlönd-
unum. Viðbrögð bræðraþjóð-
anna á Norðurlöndum við
þeim áföllum sem okkur hafa
borið að höndum vegna jarð-
eldanna í Vestmannaeyjum,
eru hvemig sem á er litið stór
höfðinigleg, bæði að þvi er
varðar stjórnir iandanna og
ekki síður sú mikla samúð al-
mennings í þessum löndum,
sem fram kemur bæði í orð-
um og verkum. Við slíkri vel-
vild er sjálfsagt að taka með
miklu þakklæti hvaðan sem
kemur. Það getum við þeim
mun betur bert sem einhuga
þjóð hefur þegar ákveðið að
taka sameiginlega á sig allan
skaða er af þessu áfalli
hlýzt og er þar með raunar
staðfest sú stefna, er upp var
tekin að forgöngu Ingólfs
Jónssonar árið 1970, er Heklu
gos olli bændum miklu tjóni
er borið var samei.ginlega af
þjóðinni allri. Nú hafa frænd-
ur okkar ákveðið að bera
byrðina með okkur og þar
með er raunverulega tekin
upp sú stefna að slík áföll,
hvar sem er á Norðurlöndum
skuli borin sameiginlega, er
vafalaust að farsæid mun
fylgja þessari stefnu, sem er
bæði hyggileg og drengileg.
Al'lt er þá þrennt er, sögðu
menn er gengi íslenzku krón-
unnar var fellt í þriðja sinn,
nú á ekki tveimur árum. Hætt
er þó við, að um sé að ræða
hreystiyrði fremur en eiginleg
gamanyrði, því fremur sem
menn höfðu kannski búizt við
öðru fremur- af núverandi
valdhöfum en sífelldum geng-
islækkunum. Því vissulega
benti málflutningur þessara
manna á undanförnum árum
engan veginn til þess, sem nú
er fram komið. Þvert á móti
virtust þeir í einlægni telja að
það væri hið versta verk
gagnvart alme.nningi að
lækka gengi krónunnar.
Nú er tími áramótauppgjör-
anna og þeir sem reka fyrir-
tæki sjá nú raunar fyrst
hvern afrakstur starf þeirra
á liðnu ári hefur gefið. Ef-
laust er það misjafnt sem oft-
ast áður, þó er liklegt að
vegna mikillar atvinnu og þar
af leiðandi góðrar kaupgetu
almennings sé um aukna um-
setningu að ræða hjá flestum
vel reknum fyrirtækjum, sem
starfa við eðlitegar aðstæður.
Kalntivn Stefánsson
Sú hugmynd hefur komið
fram, að eftir- og næturvinna
við gjaldeyrisskapandi starf-
semi eigi að vera skattfrjáls,
og þá jafnframt hluti
sjómanna. Það er ekki nema
eðlilegt að fólk, sem leggur á
sig eftir- og næturvinnu í
m klum mæli, svíði sú stað-
reynd, að i flestum tilvikum
fær það ekki einu sinni dag-
vin.nukaup fyrir erfiði sitt,
þegar frá hafa verið dregin
hin afar háu opinberu gjöld,
sem alla jafna koma á slíkar
aukatekjur og nema yfirleitt
55%—60% af þeim fjármun-
um sem aflað er. Þetta hlut-
fali er þó mun hærra, ef um
er að ræða tekjur af einhverri
eign, sem menn eiga, þar sem
þá bætast við fasteignagjöld
sem hafa verið hækkuð mjög
mikið eins og kunnugt er og
svo eft'r atvikum eignaskatt-
ur og aðstöðugjöld ef um
rekstur er að ræða. Aldir
hljóta að sjá að opinber skatt
lagning er komin út í hreinar
öfgar eða hvernig halda menn
að t.d. ungu fólki, sem af
dugnaði hefir komið sér upp
þaki yfir höfuðið gangi að
greiða auk vaxta af íbúðar-
verði og annarra opinberra
gjalda bæð; hin háu fasteigna
gjöld og eru svo jafnframt
reiknaðar allháar tekjur fyrir
að búa i eigin húsnæði. En auð
vitað á skattpínlngin sínar or
sakir, það ern ekki bara vond
ir stjórnmáiamenn, sem endi-
lega vilja kreista sem mest fé
undan blóðugum nöglum al-
mennings af einskærri illigirni
eða fégræðgi. Hér er um að
ræða stefnu, þá stefnu, að
stöðugt beri að þenja út opin-
bera starfsemi, láta ríkisvald
ið taka meiri og meiri þátt í,
að ráðstafa þeim fjármunum
sem þjóðin aflar. Þegar þesisi
stefna rekst hins vegar á ósk
ir almennings um auknar tekj
ur til eigin ráðstöfunar mynd
ast á milli spenna, sem á mjög
verulegan þátt i verðbólgu
undanfarinna ára.
Þetta er sérlega áberandi
um þessar mundir, vegna þess
að nú hefur miklu dýpra ver
ið seilzt i vasa h ns almenna
manns af hálfu opinberra að-
ila, en áður hefur þekkzt. —
Þessu til viðbótar til að ýta
undir aukna verðþenslu, kem
ur svo einnig sú ríkjandi skoð
un meðal manna að æðstu
stjórnendur landsins skammti
sjálfum sér ósanngjarnan hlut
úr sameiginlegum sjóði lands
manna. Enginn vafi er á því,
að rétt er hið forna máltæki
að „eftir höfðinu dansa lim-
irnir“ og, að til dæmis launa
kjör ráðherra nú, eru veruleg
ur verðbólguvaldur í þjóðfé-
laginu. Til þess að geta raun-
verulega tekið forystu um
meiri hófsemi í kröfugerð i
þjóðfélaginu þyrftu æðstu
stjórnendur lands ns þvi ef-
laust að byrja á sjálfum sér,
það myndi hafa meiri áhrif á
viðhorf almennings en menn
gera sér almennt ljóst.
Ef svo væri snúið við blað-
inu hvað snertir opinberar á-
lögur og þeim létt af í nokkr
um mæii með raunverulegum
sparnaði i rekstri ríkis.na
bæði með því að lækka hæstu
launaflokka ríkisins, sem
brjóta í bága við réttlætistil-
finningu almennings og jafn-
framt með því að hverfa frá
þeirri stefnu að rétt sé að
ríkið yfirtaki stöðugt stærri
hluta af efnahagslífinu og
stöðugt sé hægt að hækka ölil
möguieg og ómöguleg gjöld,
þar sem ekki muni um einn
pinkilinn enn.
Þá væri mikil von til að
linna myndi þeirri óðaverð-
bóligu sem hér hefur ríkt um
skeið og brýtur niður þegn-
skap h;ns almenna manns,
þar sem reglan verður að hver
hrammsar til sín sem hægt
er og hugsa þá margir, „það
höfðingjarnir hafast að,
hinir ætla að leyfist það“.